Uraldi: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
ingormazioa gehitu eta akats batzuk zuzendu |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Aergara.jpg|thumb|320px|Ärgera ibaiaren uraldia 2005ean (Suitza)]]
'''Uraldia''' edo '''ur-goraldia''' ibai edo beste [[ur-laster]] baten [[emari (likidoa)|emariaren]] edo ur-mailaren goratze handia da. [[Ibilgu]]tik atera eta gainezka egiten duenean [[uholde]]a sortzen du.
Uraldiak sortzen dira ibaian gora [[euri|euri-jasa]] handiak izan direlako, baina beste arrazoi batzuk ere izan daitezke, hala nola, elurra urtzean, [[urtegi]] bat haustean, sifoi [[karstiko]] bat berrabiatzean edo, are
Uraldi eta uholdeen aurka egiteko antolamenduak izan daitezke babesekoak (ad: [[dike]]ak) edo prebentiboak (ad: ibilguaren hedaguneak, babes-basoak, [[kastore]]en bersartzea ibai-arroan).
== Ezaugarriak ==
Honako hauek dira uraldi baten ezaugarri nagusiak:
* Gehieneko emaria edo gehieneko emaria funtsezkoa da babes-obra linealak edo ibaiertzeko defentsak dimentsionatzeko.
* Uraldiaren bolumena.
* Emaria handitzeko abiadura.
* Ezaugarri horiek, [[Prezipitazio (meteorologia)|prezipitazio]] mota berdinetarako (hau da, euri-jasaren intentsitate eta denbora bera), aldatu egiten dira arroaren berezko ezaugarrien arabera: [[hedadura]], [[malda]] eta lursailaren mota, etab.,eta baita jarduera antropikoek alda ditzaketen ezaugarrien arabera ere: landare-estaldura, nekazaritzarako lurzorua prestatzeko motak, hiri-eremu gisa iragazgaiztutako eremuak, etab.
== Uraldiek eragindako kalteak ==
Uholdeetan,emariak eta abiadurak nabarmen handitzen dute uraren higadura indarra eta horren garraio ahalmena. Horrela, epe laburra nahikoa da ertzetako eta ibaiaren morfologian aldaketa nabarmenak eragiteko, gainezka handiak sortuz. Uholde horiek gutxitzea edo are gehiago baliogabetzea, ibaiertzeko defentsa egokia, harkaitz-jauzia edo uholdeak eraikitzea eraginkorra izan daiteke kalte mota hori ekiditeko.
'''<big>Hainbat adibide ospetsu</big>'''
Santa Teresa ibaiaren igoera, Espainia, 1879.
[[Sena]] igoera, Pariseko uholdea eragin zuena, Frantzian, 1910.
Valentziako uholde handia, Espainia, 1957.
[[Arno (ibaia)|Arno]] uholdea, 1966ko Alluvione eragin zuena, Italian.
Touseko urtegiaren uholdea, Espainia, 1982.
Biescas kanpinaren uholdea, Espainia, 1996.
Badajozko uholdea,Espainia 1997.
[[Elba (ibaia)|Elba]] eta [[Danubio]] arroen gainezkatzea, Europa Erdialdea, 2002.
Akonkagua ibaiaren, [[Maipo ibaia|Maipo]] ibaiaren eta [[Tinguiririca ibaia|Tinguiririca]] ibaiaren gainezkak, Txile, 2003.
{{erref zer}}
| |||