23:11, 5 ekaina 2019ko berrikusketa aldatu Theklan (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 408.067 edits →‎Wilkie Collinsen lanak euskaraz Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin ← Aurreko ezberdintasuna		10:29, 14 urria 2020ko berrikusketa aldatu desegin 150.241.162.249 (eztabaida) kuatro tetas del biejo Etiketak: Lehengoratua Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
2. lerroa: {{biografia infotaula automatikoa}} puto biejo es5ras mas marjinau kabron. ke eres birjen no pintxas ni con tu abuela jilipoyas. '''William Wilkie Collins''' ([[Londres]], [[1824]]ko urtarrilaren 8a - [[Londres]], [[1889]]ko irailaren 23a) idazle ingelesa izan zen. Hogeita zazpi [[eleberri]], hamabost [[Antzerki\|antzezlan]], berrogeita hamarretik gora narrazio labur, eta ez-fikziozko testu ugari eman zituen argitara. Bizi zenekoan ospe handia izan zuen, batik bat aldizkako argitalpenetan ateratako kontakizunek izan zuten harreragatik. [[Polizia eleberri\|Polizia nobelaren]] sortzaile edo, behintzat, aitzindaritzat jo du askok, idatzi zituen eleberri luzeek gerora generoaren ezaugarrietako zenbait biltzen baitituzte: misterio giroa, suspensea, idazkera zehatza...<ref>[[Antton Olano]], in '''Wilkie Collins''', ''Ilargi-harria'', [[Literatura Unibertsala Bilduma]], 139, [[Alberdania]] & [[Elkar]], 2008. Liburuaren hitzaurrean honako hau irakur dezakegu (9. orr): ''"Aspaldi esana utzi baitzuen [[T. S. Eliot]] handiak '''Ilargi-harria''' dela ingelesez idatzitako detektibe-eleberririk luze eta onena, idatzitako lehena izateaz gainera"''.</ref>. Collinsek idatzitako lanen artean honako hauek nabarmendu ahal dira: ''The Woman in White'' ([[1860]]), ''Armadale'' ([[1866]]) eta ''The Moonstone'', (''[[Ilargi-harria]]'' euskarazko bertsioan) ([[1868]]). ~~== Bizitza ==~~ Collins [[Londres]]en jaio zen, [[William Collins]] margolariaren seme; aitaren izen bera jarri zioten eta horri lotua aitabitxi [[David Wilkie]]rena, artista berau ere. 12 eta 15 urte izan zituen bitartean [[Italia]]n bizi izan zen, eta sasoi horrek eragin handia izan zuen Wilkierengan. 17 urte beteta eskolara joateari laga zion eta bulego batean hasi zen lanean. Bost urte eman zituen horretan, berriro [[abokatu]] izateko ikasten hasi baino lehen. Bitarte horretan bere lehen eleberria gorpuztu zuen: ''Iolani'', [[1999]] urtean ezagutzera eta argitara eman zena. Aita hil ([[1847]]) eta urtebetera haren bizitza kontakizun duten memoriak prestatu eta argitaratu zituen, ''Memoirs of the Life of William Collins, Esq., R.A.'' ([[1848]]). Pintatzen saioak egin zituen, baina idazteak zirrara handiago eragiten zion, eta [[1850\|1850ean]] ''Antonina'' eleberria kaleratu zuen; ordutik aurrera bete-betean ekin zion idazteari. ~~[[Fitxategi:(William) Wilkie Collins by Rudolph Lehmann.jpg\|ezkerrera\|thumb\|183x183px\|Wilkie Collins 1880an]]~~ [[1851\|1851n]] [[Charles Dickens]] ezagutu zuen, betiko laguna bilakatuko zena, eta literatur kontuetarako lankide. Collinsek leku topatu zuen Dickensen ''All the Year Round'' aldizkarian. Senitarteko ere bihurtu ziren, Wilkieren [[Anai-arrebak\|anaia]] txikia, Charles Allston, Dickensen alaba Katerekin ezkondu eta gero. Collins [[artritis]]ak jota ibili zen bizitzako urte askoan, eta horrek [[opio]]rako mendekotasuna sorrarazi zion, [[laudano]]a hartzeak jasangarriago egiten baitzion mina. ''The Moonstone'' (euskarazko bertsioan ''[[Ilargi-harria]]'') eleberriko pasarte askotan opioa mintzagai da<ref>{{Erreferentzia\|izena=\|abizena=\|urtea=\|izenburua=kritiken hemeroteka » Ez da posible\|argitaletxea=\|orrialdea=\|orrialdeak=\|ISBN=\|hizkuntza=\|url=https://kritikak.armiarma.eus/?p=4452\|aldizkaria=kritikak.armiarma.eus\|sartze-data=2018-11-09}}</ref>. Liburua sortzen ari zela eta idazleak berak aitortuta, hain zen handia laudanoak eragiten zion ondorioa, non ez baitzuen gogoratzen idatzitakoaren gauza asko. Ez zen inoiz ezkondu, baina Caroline Graves izan zuen bikotekide urte askoan. Sasoi batean banandu egin ziren eta Collins Martha Rudd andrearekin batu zen; beronekin hiru seme-alaba izan zituen. Graves andrea ostera ere lotuko zaio Wilkieri, eta hil artean ([[1889]]) andre biak izan zituen lagun eta bizikide. ~~== Estiloa eta gaiak ==~~ Bere obrak "sentsaziozko kontakizun" bezala kalifikatu ziren garai hartan, [[detektibe]] eta misteriozko eleberrien aitzindari gisa. Bere kontakizunetan, garai hartako emakumeen egoera sozialari eta ezkontide bizitzari egindako kritika antzeman daiteke. Garaiko beste idazle askok bezala, lan gehienak [[Facsimile\|faksimile]] edo liburuxka moduan argitaratu zituen aldizkarietan. Genero horretan maisu gisa aitortua zen, astero-astero irakurlearen interesa mantentzea lortzen baitzuen. Dena den, Collins-en obrarik ezagunena eta kritikak gehien txalotzen duena ''[[Ilargi-harria]]'' da<ref>{{Erreferentzia\|izena=\|abizena=\|urtea=\|izenburua=kritiken hemeroteka » Genero baten ohorezko hasiera\|argitaletxea=\|orrialdea=\|orrialdeak=\|ISBN=\|hizkuntza=\|url=https://kritikak.armiarma.eus/?p=4481\|aldizkaria=kritikak.armiarma.eus\|sartze-data=2018-11-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izena=\|abizena=\|urtea=\|izenburua=kritiken hemeroteka » Diamantearen misterioa\|argitaletxea=\|orrialdea=\|orrialdeak=\|ISBN=\|hizkuntza=\|url=https://kritikak.armiarma.eus/?p=4442\|aldizkaria=kritikak.armiarma.eus\|sartze-data=2018-11-09}}</ref>. Askoren ustez, [[Ingalaterra\|Ingalaterrako]] tradizio narratiboaren barruan, polizia-eleberriaren aitzindari gisa har daitekeen obra<ref>{{Erreferentzia\|izena=Deirdre\|abizena=David\|izenburua=The Cambridge Companion to the Victorian Novel\|argitaletxea=Cambridge University Press\|hizkuntza=en\|abizena2=David\|abizena3=Deirdre\|izena2=Professor Emerita of English Deirdre\|izena3=David\|data=2001\|url=https://books.google.es/books?id=VXQXzUbCSygC&pg=PA179&dq=the+first,+the+longest,+and+the+best+of+modern+English+detective+novels&cd=5&redir_esc=y#v=onepage&q=the%20first,%20the%20longest,%20and%20the%20best%20of%20modern%20English%20detective%20novels&f=false\|isbn=9780521646192\|sartze-data=2018-11-09}}</ref>. == Lanak == [[Fitxategi:Wilkie Collins Vanity Fair 3 February 1872.jpg\|thumb\|285x285px\|Vanity farir aldiazkarian 1872an azaldu zen karikatura.]]~~''Iolani~~Klimaszewski, orMelisa ~~Tahiti~~(2011) as''Brief itLives: ~~was.~~Wilkie ~~A Romance~~Collins''. ~~([[1844\|1844an]]~~London: ~~idatzia;~~Hesperus ~~[[1999\|1999an]]~~Press. ~~argitaratua)~~ISBN <bdi>978-1-84391-915-5</bdi>.<span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Brief+Lives%3A+Wilkie+Collins&rft.place=London&rft.pub=Hesperus+Press&rft.date=2011&rft.isbn=978-1-84391-915-5&rft.aulast=Klimaszewski&rft.aufirst=Melisa&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AWilkie+Collins" class="Z3988"></span> ''Memoirs of the Life of William Collins, Esq., R.A.'' ([[1848]]) * ''Antonina'' ([[1850]]) * ''Rambles Beyond Railways'' ([[1851]]) * ''Basil'' ([[1852]]) * ''Mr Wray's Cash Box'' (1852) * ''Hide and Seek'' ([[1854]]) * ''The Ostler'' ([[1855]]) * ''After the Dark'' ([[1856]]) * ''The Dead Secret'' ([[1857]]) * ''A Rogue's Life'' (1857/[[1879]]) * ''The Frozen Deep'' ([[1857]]), [[Charles Dickens]]ekin batera idatzitakoa. * ''A Terribly Strange Bed'' ([[1858]]) * ''A House to Let'' (1858), narrazio laburra, [[Charles Dickens]], [[Elizabeth Gaskell]] eta [[Adelaide Anne Procter]]rekin batera idatzia. * ''The Queen of Hearts'' ([[1859]]) * ''The Woman in White'' ([[1860]]) * ''No Name'' ([[1862]]) * ''My Miscellanies'' ([[1863]])[[Fitxategi:Wilkie Collins, Kensal Green Cemetery 01.JPG\|alt=\|thumb\|227x227px\|Londresko Kensal Green-eko kanposantuan da Collinsen [[hilobi]]a]] * ''Armadale'' ([[1866]]) * ''No Thoroughfare'' ([[1867]]), [[Charles Dickens]]ekin batera idatzitakoa. * ''The Moonstone'', ''[[Ilargi-harria]]'' ([[1868]]) * ''Man and Wife'' ([[1870]]) * ''Poor Miss Finch'' ([[1872]]) * ''Miss or Mrs?'' ([[1873]]) * ''The New Magdalen'' (1873) * ''The Frozen Deep and Other Stories'' ([[1874]]) "The Frozen Deep" "Dream Woman" ** "John Jago's Ghost; edo The Dead Alive" * ''The Law and the Lady'' ([[1875]])[[Fitxategi:Moonstone novel - pg 229.png\|thumb\|281x281px\|''Ilargi-harria'' eleberrian azaltzen den ilustrazioetako bat]] * ''The Two Destinies'' ([[1876]]) * ''The Haunted Hotel'' ([[1878]]) * ''The Fallen Leaves'' ([[1879]]) * ''My Lady's Money'' (1879) * ''Jezebel's Daughter'' ([[1880]]) * ''The Black Robe'' ([[1881]]) * ''Heart and Science'' ([[1883]]) * ''I Say No'' ([[1884]]) * ''The Ghost's Touch and Other Stories'' ([[1885]]) * ''The Evil Genius'' ([[1886]]) * ''The Guilty River'' (1886) * ''Little Novels'' ([[1887]]) * ''The Legacy of Cain'' ([[1889]]) * ''Blind Love'' (1889 - bukatu gabea. [[Walter Besant]] idazleak osatutakoa) ~~=== Wilkie Collinsen lanak euskaraz ===~~ ~~[[2008]]an Collinsen ''The Moonstone'' ([[1868]]) eleberria eman zen argitara euskaraz:~~ * '''Wilkie Collins''', ''[[Ilargi-harria]]'', [[Literatura Unibertsala Bilduma]], 139, [[Alberdania]] & [[Elkar]], 2008. Itzultzailea: [[Antton Olano]]. 750 orrialde. ISBN 978-84-9868-026-3. ~~== Collinsen lanetan oinarritutako filmak ==~~ * ''Basil'' ([[Erresuma Batua]], [[1998]]) * ''The Woman in White'' (Erresuma Batua, telebistarako egokitzapena, [[1997]]) * ''The Moonstone'' (Erresuma Batua, [[1996]]) * ''Zhenshchina v belom'' (''The Woman In White'', [[Errusia]], [[1982]]) * ''The Woman in White'' (Erresuma Batua, telebistarako saila, bost atal, [[1982]]) * ''La donna in bianco'' ([[Italia]], TV, [[1980]]) * ''Lucilla'' (''Poor Miss Finch'', [[Alemania]], [[1979]], bi atal, Wilhelm Semmelroth-ek zuzenduta) * ''Der Monddiamant'' (''The Moonstone'', Alemania, [[1974]], 2 atal, Wilhelm Semmelroth-ek zuzenduta) * ''Great Mysteries'' (Lehenengo atala: ''A Terribly Strange Bed'', AEB, [[1973]]) * ''Der rote Schal'' (''Armadale'', hiru atal, Wilhelm Semmelroth-ek zuzenduta) * ''La pietra di luna'' (''The Moonstone'', Italia, [[1972]]) * ''The Moonstone'' (Erresuma Batua, 5 atal, 1972) * ''Die Frau in Weiß'' (''The Woman in White'', 3 atal, Alemania, [[1971]], Wilhelm Semmelroth-ek zuzenduta) * ''The Policeman and the Cook'' (AEB, [[1970]]) * ''La femme en blanc'' (''The Woman in White'', [[Frantzia]], 1970) * ''La dama vestida de blanco'' (''The Woman in White'', [[Espainia]], [[1967]]) * ''The Woman in White'' (Erresuma Batua, sei atal, [[1966]]) * ''A Terribly Strange Bed'' (AEB, [[1991]]) * ''Dow Hour of Great Mysteries: The Woman in White'' (AEB, [[1960]]) * ''The Moonstone'' (Erresuma Batua, telebistarako egokitzapena, zazpi atal, [[1959]]) * ''Hour of Mystery: The Woman in White'' (Erresuma Batua, [[1957]]) * ''Sergeant Cuff kann den Mondstein nicht finden'' (''The Moonstone'', Alemania, [[1955]]) * ''Suspense: The Moonstone'' (AEB, [[1954]]) * ''Tales Of Adventure: The Moonstone'' (AEB, [[1952]], bost atal) * ''Robert Montgomery Presents: The Moonstone'' (AEB, 1952) * ''Kvinna i vitt'' (''The Woman in White'', [[Suedia]], [[1949]]) * ''The Woman in White'' (AEB, 1948) * ''Crimes at the Dark House'' (''The Woman in White'' lanean oinarrituta, AEB, [[1940]]) * ''The Moonstone'' ([[1934]]) * ''The Woman in White'' ([[1929]]) * ''She Loves and Lies'' ([[1920]]) * ''The Twin Pawns'' ([[1919]]) * ''The Woman in White'' ([[1917]]) * ''Tangled Lives'' (1917) * ''The Moonstone'' ([[1915]]) * ''The Quest of the Sacred Jewel'' ([[1914]]) * ''The New Magdalen'' (1914) * ''The Dream Woman'' (1914) * ''The New Magdalen'' ([[1912]]) * ''The Woman in White'' (1912) * ''The New Magdalene'' ([[1910]]) ~~== Ikus, gainera ==~~ * [[Polizia eleberri]] ~~== Erreferentziak ==~~ ~~{{erreferentzia zerrenda\|30em}}~~ ~~== Bibliografia ==~~ * Ac<span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Checklist+of+Fantastic+Literature&rft.place=Chicago&rft.pages=81&rft.pub=Shasta+Publishers&rft.date=1948&rft.aulast=Bleiler&rft.aufirst=Everett&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AWilkie+Collins" class="Z3988"></span>kroyd, Peter (2012) ''Wilkie Collins''. London: Chatto & Windus * Robert Gottlieb, "'Make 'Em Cry, Make 'Em Laugh, Make 'Em Wait'", ''The New York Review of Books'', vol. LXIV, 10 zk. (2017ko ekainaren 8a), 25–28. orr. * Bl<span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Brief+Lives%3A+Wilkie+Collins&rft.place=London&rft.pub=Hesperus+Press&rft.date=2011&rft.isbn=978-1-84391-915-5&rft.aulast=Klimaszewski&rft.aufirst=Melisa&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AWilkie+Collins" class="Z3988"></span>eiler, Everett (1948) ''The Checklist of Fantastic Literature''. Chicago: Shasta Publishers. 81. orr. * Kl<span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Brief+Lives%3A+Wilkie+Collins&rft.place=London&rft.pub=Hesperus+Press&rft.date=2011&rft.isbn=978-1-84391-915-5&rft.aulast=Klimaszewski&rft.aufirst=Melisa&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AWilkie+Collins" class="Z3988"></span>imaszewski, Melisa (2011) ''Brief Lives: Wilkie Collins''. London: Hesperus Press. ISBN <bdi>978-1-84391-915-5</bdi>. * Olive Logan. "Wilkie Collins's Charms"

Wilkie Collins: berrikuspenen arteko aldeak