Salamina (Zipre): berrikuspenen arteko aldeak

'''Salamina'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0147.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=Antzinateko hirien euskarazko izenak| data= 2006-1-27}}</ref> ([[antzinako greziera]]z: Σαλαμίς, ''Salamis'') [[Zipre]]ko antzinako hiriburua izan zen. Gaur egungo [[Famagusta]] hiritik 6 kilometro iparraldera kokaturik zegoen.

Tradizioaren arabera, [[Teukro (mitologia)|Teukrok]], [[Telamon]]en semeak, sortu zuen hiria, [[Troiako Gerra]]tik bueltan, honek ezin baitzuen bere sorlekura itzuli [[Ajax (mitologia)|Ajax]] anaia mendekatzea lortu ez zuelako<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Isocrates|urtea=|izenburua=Evagoras|argitaletxea=|orrialdea=17-18|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. Baina indusketa arkeologikoek erakutsi dute hiria [[Mizenastar zibilizazioa|mizenastarrak]] iritsi baino askoz lehenago sortu zela.

Salaminako aztarna zaharrenak K.a. XI. mendekoak dira ([[Brontze Aroa|Brontze Aro]] berantiarra). Garai hartan kaiaren inguruan kokaturiko herrixka bat zen eta mendebalderantz zabaldu zen, gaur egun basoak estaltzen duen eremura. Salaminako hilerriak San Barnabas monasterioko basoaren mendebaldeko ertzetik hasi eta iparraldera Ayios Serghios herriraino eta hegoaldera Enkomi herriaren kanpoalderaino zabaltzen zen. K.a. IX. mendeko hilobiak daude eta basoaren azpian zaharragoak ere bai.

Salamina uhartearen ekialdean izanik K.a. VII eta VIII. mendeetan [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilarekin]] izan zituen harreman handienak baina [[Egeo|Egeoko]] herriekin ere loturak bazituen. Errege hilobi batean greziar geometriaz apaiduriko keramika agertu da eta emazte greziarraren dotea izan zitekeela pentsatzen da. Hainbat zibilen hilobietan ere aurkitu dira greziako keramika objetuak. garai hartan greziarrak ekialderantz hedatzen ari ziren eta Zipre ibilbideko geltoki bat izan zen horretarako. Salaminaren aro arkaiko eta klasikoaren historia [[Herodoto|Herodotoren]] narrazioetan eta [[Isokrates|Isokratesen]] diskurtsoetan jasota dago.

K.a. 545 urtetik aurrera Pertsiarren kontrolpean egon zen Zipre. Salamina izan zen independentzia lortzeko borroketan hiri-estatu zipretar nagusia. Onesilo erregeak hainbat hiri-estaturen arteko aliantza sortu zuen K.a. 499. urtean<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Herodoto|urtea=|izenburua=V|argitaletxea=|orrialdea=104|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> eta hurrengo urtean Salaminako borrokan garaipena lortu zuten. K.a. 450. urtean Salaminan [[Atenas|Atenastarren]] eta [[Akemenestar Inperioa|pertsiarren]] arteko borroka izan zen itsasoz eta aldi berean lurrez, eta atenastarrak izan ziren garaile<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Tucidides|urtea=|izenburua=I|argitaletxea=|orrialdea=112|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. (Ez da nahastu behar Greziako Salaminan K.a. 480. urtean greziarrek eta pertsiarrek izan zuten borrokarekin). Handik gutxira [[Artaxerxes III.a Oko|Artaxerxes III.a]] pertsiar enperadoreak K.a. IV. mendearen amaieran Salamina setiatu eta konkistatzea lortu zuen.

Evagoras Salaminako erregearen agintaldian (K.a. 411-374) Salaminak greziar kulturaren eta artearen loraldia izan zuen<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Isokrates|urtea=|izenburua=Evagoras|argitaletxea=|orrialdea=47|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. Salaminan Aro klasikoaren amaiera erakusten duen monumentua Nicocreon azken erregearen zenotafioak erakusten du (K.a. 311); tumuloaren gainean buztinezko hainbat buru daude, errege familiarenak izan daitezkeenak.

Erromatar Inperioaren garaian Salamina [[Zilizia]] probintzian kokaturik gelditu zen eta uharteko gobernadoreak [[Pafos]] aukeratu zuen bere egoitza ezartzeko. K.o. 116-117 urteetan izandako [[Judu|juduen]] matxinadakmatxinadan nabarmensalaminar kaltetuugari zuenhil Salaminazituzten eta erromatarrek altxamenduari amaiera eman ziotenean Zipre guztiko juduak uhartetik kanporatu zituzten<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Dion Casio LXVIII,32; André Paul|urtea=1982|izenburua=El Mundo judío en tiempos de Jesús: historia política|argitaletxea=Madrid: Ediciones bainacristiandad|orrialdea=139|orrialdeak=|ISBN=84-7057-320-9|hizkuntza=}}</ref>. gertakizunGertakizun hauek jasan arren eta hiriburua Pafosera aldatu arren Salaminak hiri aberatsa eta garrantzitsua izaten jarraitu zuen. [[Trajano]] eta enperadore erromatarrek Salaminaren alde egin zuten eraikin publiko ugari altxaraziz.

"Aurreneko misiolarien bidaia" Salaminara izan zen, [[Paulo Tarsokoa|Paulo]] eta [[BarnabasBernabe (apostolua)|Bernabe]] apostoluak bertara etorri baitziren aurrena Siriako [[Antiokia]] utzi ondoren. Salaminako sinagogetan jesukristoren berri eman zuten eta ondoren uharte guztira zabaldu zuten mezua. Barnabas Zipreko elizaren sortzailetzat hartzen da.

IV.332 eta 342 mendeanurteetan hainbatizndako lurrikarek Salamina suntsitu zuten. [[Konstantzio II.a]] erromatar enperadoreak (337-361) Salamina berreraiki eta Apezpikuaren egoitza bihurtu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=La fundación de nuevas ciudades en el Imperio romano tardío: de Diocleciano a Justiniano|argitaletxea=Barcelona: Reial Acadèmia de Bones Lletres|orrialdea=46|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. [[Epifanio Salaminakoa]] izan zen hiriko apezpiku garrantzitsuena. Eliza ortodoxoaren eta eliza erromatar katolikoaren aitatzat hartzen da. Konstantziok zergetatik libre utzi zituen berreraikuntzan laguntzeko eta hiri berriari ''Konstantia'' izena jarri zioten.

Itsas-portua gutxinaka sedimentuz betetzen joan zen eta honek hiriaren gainbehera ekarri zuen. VII. mendeko Muawija gidari zuten arabiarren inbasioek hiria erabat suntsitu zuten eta biztanleek hegoaldean zegoen hirira egin zuten alde, ''Arsinoe-''ra, gaur egungo [[Famagusta]].