Ugal-aparatu: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
erreferentzia-falta txantiloia kendu
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
17. lerroa:
Zakilaren ardatza belakizko hiru gorputz zilindriko dira, luzeran zehar [[odol-hodi]]<nowiki/>ez beteak. [[Spongiosum]] gorputza, besteen azpian zentralki dagoen hodi bat da, eta amaieran hedatzen da zakilaren punta osatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Linda J.|abizena=Smith|izenburua=Impact of Birthing Practices on Breastfeeding|argitaletxea=Jones & Bartlett Learning|hizkuntza=en|abizena2=Kroeger|izena2=Mary|data=2010-09-15|url=https://books.google.com/books?id=vUncnT6o4k4C&pg=PA158|isbn=978-0-7637-6374-9|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
 
Ardatzaren mugan altxatutako ertza, koroa deitzen da. [[Uretra]] ardatzean zehar zabaltzen da, esperma eta [[Gernu|gernuagernu]]a<nowiki/>rentzat irteera emanez. Sustraia gorputz leizetsuen mutur hedatuak dira. Gorputz horiek aireztatu egiten dira, sendaketa osatzeko, eta hezur punikoari eta gorputz harrotuaren ([[Erraboil|erraboilaerraboil]]a) mutur hedatuari lotzen zaizkio. Sustraia bi muskuluz inguratuta dago; muskulu [[bulboberernosoa]] eta muskulu [[istxiokabernosoa]], pixa egiten eta eiakulatzen laguntzen dutenak. Zakilak, glanak estaltzen dituen [[prepuzio]] bat du, eta hau, batzuetan, arrazoi mediko, erlijioso edo kulturalengatik [[zirkunzisioa]]<nowiki/>ren ondorioz kentzen da. [[Eskroto]]<nowiki/>an, [[barrabil]]<nowiki/>ak gorputzetik urrun mantentzen dira, horretarako arrazoi posible bat, esperma, gorputzeko tenperatura normala baino pixka bat txikiagoa den giro batean sor daitekeela da. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Male Reproductive System - Explore Anatomy with Detailed Pictures|url=https://www.innerbody.com/image/repmov.html|aldizkaria=Innerbody|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Liam|abizena=Drew|izenburua=Did the Scrotum Evolve for Showing Off? Look at the Blue Balls on This Monkey.|hizkuntza=en|data=2013-07-08|url=https://slate.com/technology/2013/07/are-testicles-external-for-cooling-galloping-display-or-something-else.html|aldizkaria=Slate Magazine|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
 
==== Barneko anatomia maskulinoa ====
24. lerroa:
Barrabiletan (gizonezkoen gonadetan) sortzen dira espermatozoideak eta gizonezkoen hormonak. Egunero sortzen dira milioika espermatozoide ehunka tubulu erdi-niferotan. [[Leydig zelulak]] izeneko zelulak tubuluen artean daude; horiek hormona [[Androginia|androgeno]]<nowiki/>ak sortzen dituzte; [[testosterona]] eta [[inhibitzaile]]<nowiki/>a dira. Testikuluak kordoi espermatikoak eusten ditu. Hodi-egitura horrek odol-hodiak, nerbioak, hodi deferenteak eta testikuluak igotzen eta jaisten laguntzen duen muskuluak ditu, tenperatura-aldaketen eta eszitazio sexualaren aurrean. Egoera hauetan, testikuluak gorputzera gehiago hurbiltzen dira.
[[Fitxategi:Male anatomy es.svg|thumb|385x385px]]
Esperma lau zatiko hodi-sistema baten bidez garraiatzen da. Sistema honen lehen zatia epididimisa da. Hemen, barrabilak elkartu egiten dira. Hodi-sistemaren bigarren zatia hodi deferenteak dira, izurritearen beheko muturrean hasten den muskulu-hodia. Deferensak gorantz igarotzen dira barrabilen aldean, kordoi espermatikoaren parte bihurtzeko.
 
Mutur hedatua anpulua da, eiakulatu aurretik esperma metatzen duena. Hodi-sistemaren herena hodi eiakulatorioak dira, 2,5 cm-ko hodi binakatuak, prostata-guruinetik pasatzen direnak, semena sortzen den lekuan. Prostata-guruina maskor itxurako organo solido bat da, uretraren lehen zatia inguratzen duena, eta gernua eta semena ditu. Emakumearen [[G puntu|G puntua]]a<nowiki/>ren antzera, prostatak sexu-estimulazioa ematen du, eta uzki-sexuaren bidez orgasmoa eragin dezake. <ref>{{Erreferentzia|izena=Lynda|abizena=Madaras|izenburua=What's Happening to My Body? Book for Boys: Revised Edition|argitaletxea=HarperCollins|hizkuntza=en|abizena2=Madaras|izena2=Area|data=2007-06-06|url=https://books.google.com/books?id=zC1g5gdJc_kC&pg=PA33|isbn=978-1-55704-765-6|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Male Reproductive System - Explore Anatomy with Detailed Pictures|url=https://www.innerbody.com/image/repmov.html|aldizkaria=Innerbody|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
 
Prostata-guruinak eta semen-besikulek semen-likidoa sortzen dute, eta espermarekin nahasten da semena sortzeko. Guruin prostatikoa maskuriaren azpian eta ondestearen aurrean dago. Bi eremu nagusi ditu: batetik, gizonezkoen uretra hezearen estaldura mantentzeko jariakinak sortzen dituen barnealdea, eta, bestetik, semena igarotzea errazteko jariakin seminalak sortzen dituen kanpoaldea. Semen-besikulek [[fruktosa]] jariatzen dute aktibazio eta mobilizazio espermatikorako, umetokiko uzkurdurak eragiteko, umetokiko mugimenduan laguntzeko, eta baginaren azidotasuna neutralizatzen laguntzeko. Cowperren guruinak prostataren azpiko ilar-tamainako bi egitura dira.
35. lerroa:
[[Pubis-mendi|Venusen mendia]] gantz-ehunaren geruza leun bat da, hezur punikoa gainjartzen duena. [[Pubertaro]]<nowiki/>aren ondoren, eremu hori handituz doa. Nerbio-bukaera asko ditu eta estimulazioarekiko sentikorra da.
 
Labia txikiari eta labia handiari ezpainak esaten zaie. Larruazalaren bi tolestura luze dira, monsetik perineumera hedatzen direnak. Pubertaroaren ondoren, kanpoko azala ilez estaltzen da. Minorapiak, larruazaleko ilerik gabeko bi tolestura dira, [[Klitoriaren moko-azal|klitoria]]<nowiki/>ren gainean daudenak, kaputxa klitorala eratzeko eta ukimenarekiko oso sentikorrak dira. Labia txikia odolez gizentzen da sexu-estimulazioan, eta, ondorioz, puztu eta gorritu egiten dira. Labia txikiak ehun konektiboz osatuta daude, eta ehun horiek odol-hodiekin ematen dira. Sexualki estimulatu gabeko egoera batean, ezpainak baginako eta uretrako irekidura babesten du, eta estali egiten ditu. Labia txikiaren oinarrian [[Bartholinen guruin|Bartholinen guruinak]]ak daude, eta horiek likido alkalino tanta batzuk gehitzen dizkiote baginari hodien bidez; fluido horrek kanpoko baginaren azidotasuna indargabetzen laguntzen du, esperma ezin baita giro azidoan bizi. <ref>{{Erreferentzia|izena=Martha|abizena=Rosenthal|izenburua=Human Sexuality: From Cells to Society|argitaletxea=Cengage Learning|hizkuntza=en|data=2012-01-06|url=https://books.google.com/books?id=d58z5hgQ2gsC&pg=PT153|isbn=978-0-618-75571-4|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
 
Klitoria zakilaren ehun enbrionario beretik garatzen da; nerbio-bukaerez (edo, kasu batzuetan, gehiagoz) baino ez da osatzen, eta, beraz, guztiz sentikorra da. Hau egitura erektil luze txiki bat da eta funtzio ezaguna besterik ez du, sexu-sentsazioak. Emakumeen orgasmo-iturri nagusia da. [[Smegma]] izeneko jariakin lodi horiek klitorian biltzen dira. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Female Reproductive System - Anatomy Pictures and Information|url=https://www.innerbody.com/image/repfov.html|aldizkaria=Innerbody|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The complete dictionary of sexology|argitaletxea=New York : Continuum|data=1995|url=http://archive.org/details/completedictiona0000unse_w1u0|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go Ask Alice!: I'm a woman who cannot feel pleasurable sensations during intercourse|data=2011-01-07|url=https://web.archive.org/web/20110107184029/http://www.goaskalice.columbia.edu/3229.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20090113132443/http://www.webmd.com/sex/want-better-orgasms|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph A.|abizena=Flaherty|izenburua=Psychiatry : diagnosis & therapy|argitaletxea=Norwalk, Conn. : Appleton & Lange|abizena2=Davis|abizena3=Janicak|izena2=John M. (John Marcell)|izena3=Philip G.|data=1993|url=http://archive.org/details/psychiatrydiagno00flah|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
 
Bagina-irekidura eta uretra-irekidura ezpain txikiak bereizten direnean bakarrik ikus daitezke. Irekidura horiek nerbio-bukaera asko dituzte, eta ukimenarekiko sentikor bihurtzen dituzte. Muskulu bulbokabernoso izeneko [[esfinter]]<nowiki/>reko muskulu-eraztun batez inguratuta daude. Muskulu horren azpian eta bagina-irekiduraren kontrako aldeetan, bonbilla bestibularrak daude, kitzikatzean zakila odolez puztuta heltzen laguntzen diotenak baginari. Baginako irekiduraren barruan [[Himen|himenahimen]]a dago, mintz mehe bat. Uretra-irekidura maskuriarekin konektatzen da uretrarekin; gernua kanporatzen du maskuritik. Hori klitoriaren azpian eta bagina-irekiduraren gainean dago.
 
Bularrak emakumeen gorputzaren aurreko toraxeko larruazalpeko ehunak dira. Teknikoki emakume baten anatomia sexualaren parte ez diren arren, rolak dituzte bai plazer sexualean eta baita ugalketan ere. [[Bular]]<nowiki/>rak izerdi-guruin aldatuak dira, ehun haritsu eta koipetsuez osatuak  eta nerbioak, odol-hodiak eta hodi linfatikoak dituztenak. Beren helburu nagusia garapenean dagoen haur bati esnea ematea da. Bularrak pubertaroan garatzen dira, [[estrogeno]]<nowiki/>a areagotzeari erantzuteko. Bular heldu bakoitzak 15-20 bular-guruin ditu, esnea sortzen dutenak, irregularki eratutako lobuluak, albeolo-guruinak eta titiburura eramaten duen hodi laktifero bat dituztenak. Lobuluak ehun konektibo dentsoek bereizten dituzte. Ehun horiek guruinak bermatu eta ehunei lotzen dizkiete azpiko bular-muskuluetan. Beste ehun konektibo bat, lotailu esekidura izeneko hari trinkoak eratzen dituena, barrurantz zabaltzen da bularreko azaletik bularreko ehuneraino, bularraren pisua bermatzeko. Herentziak eta gantz-ehunaren kopuruak zehazten dute bularren tamaina. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Clinical Psychology Review|url=https://www.journals.elsevier.com/clinical-psychology-review/|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Female Reproductive System - Anatomy Pictures and Information|url=https://www.innerbody.com/image/repfov.html|aldizkaria=Innerbody|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
 
===== Barneko anatomia femeninoa =====
Emakumeen barruko ugalketa-organoak bagina, umetokia, [[Umetoki-tronpa|Falopioren tronpa]]<nowiki/>k eta [[obario]]<nowiki/>ak dira. Bagina zorro motako kanala da, bulbatik [[Umetoki|umetokirumetoki]]r<nowiki/>aino hedatzen dena. Koitoan zakila hartu eta espermaren gordetzaile gisa aritzen da. Bagina ere jaiotza-kanala da; 10 cm-ra zabal daiteke erditzean. Bagina maskuriaren eta ondestearen artean dago. Itxi egiten da normalean, baina eszitazio sexualean ireki, luzatu eta lubrifikazioa eragiten du zakila sartu ahal izateko. Baginak hiru horma ditu geruzatan; hauek bakterio naturalak dituzten autogarbiketa-organoak dira, eta ez dute legamiarik sortzen. G puntua gisa [[1950]]<nowiki/>ean deitu zion lehen aldiz [[Ernst Gräfenberg]]<nowiki/>ek eta hau baginaren aurreko horman egon daiteke eta orgasmoak eragin ditzake. Eremu hori aldatu egin daiteke emakumeen tamaina eta kokapenaren arabera; batzuetan, baliteke ez egotea. Zenbait ikertzailek beren egitura edo existentzia zalantzan jartzen dute, edo klitoriaren luzapentzat hartzen dute. <ref>{{Erreferentzia|izena=Justin J.|abizena=Lehmiller|izenburua=The Psychology of Human Sexuality|argitaletxea=John Wiley & Sons|hizkuntza=en|data=2017-12-26|url=https://books.google.com/books?id=JXJGDwAAQBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|isbn=978-1-119-16473-9|sartze-data=2020-05-27}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Terence M. Hines|abizena=|urtea=|izenburua=The G-spot: a modern gynecologic myth.|argitaletxea=American journal of obstetrics and gynecology|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|url=https://www.semanticscholar.org/paper/The-G-spot%3A-a-modern-gynecologic-myth.-Hines/59ac3e423b824c8b64b2359c10a496730cd2a656}}</ref>
 
Umetokia organo hutsa eta muskularra da, eta ernaldutako obulu bat feto batean ezarri eta haziko da. Umetokia maskuriaren eta hestearen arteko [[pelbis]]-barrunbean dago, baginaren gainean. Umetokiak hiru geruza ditu; barnekoena [[endometrio]]<nowiki/>a da, non obulua ezartzen den. Obulazioan, hori guztia finkatu egiten da. Inplantazioa gertatzen ez bada, hilerokoan lehertzen da. Umetoki-lepoa umetokiaren mutur estua da. Umetokiaren alde zabala fundusa da.