Tamerlan: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t robota Erantsia {{Wikipedia1000}}
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
1. lerroa:
{{Wikipedia1000}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Tamerlan'''<ref>{{Euskaltzaindia181|orrialdea=16}}</ref> ({{lang-fa|تيمور لنگ}}, ''Timür-i lang'', «Timur herrena») edo '''Timur''' ({{lang-fa|تیمور}}, ''Timūr'', {{lang-chg|Temür}} «burdina») ([[Kesh]], [[Samarkanda]]tik hurbil, Uzbekistan, {{circa|[[1336]]}} - [[Xymkent]], Kazakhztan, [[1405]]) XIV. mendean ekialdeko, erdialdeko eta mendebaldeko Asia menperatu zuen konkistatzaile, buruzagi militar eta politikoa izan zen, [[Timurtar dinastia]]ren sortzailea. [[1405]]ean hil zen, [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] inbaditzeko zorian zela.
 
[[Fitxategi:Das Reich Timur-i Lenks (1365-1405).GIF|thumb|leftezkerrera|Timurtarren inperioa.]]
 
[[Turkiar]] eta [[mongol]] jatorriko noble [[musulman]] honek Eurasiaren zati handi bat konkistatu zuen bi hamarkadetan. [[1382]] eta [[1405]] artean, bere armadak [[Delhi]]tik [[Mosku]]rainoko lurraldeak zeharkatu eta konkistatu zituen, eta hiri asko suntsitu. Haren erasoaldien artean, aipatzekoa da [[Delhi]]ko arpilaketa [[1398]]an, eta [[Otomandar Inperioa]]ren aurkako garaipena [[1402]]an. [[Timurtarren dinastia|Timurtarren Inperioa]] osatu zuen [[Erdialdeko Asia|Asiako erdialdean]] ([[1370]]-[[1405]]), baita [[timurtarren dinastia]] ere, zeinek [[1857]] arte iraun zuen [[India]]ko [[Mogol Inperioa|Mughal Inperioan]]. Hala ere, inperioaren handitasunak ez zuen fundatzailearen heriotza baino askoz gehiago iraun. Oinordekoek matxinaden aurka borrokatu behar izan zuten. Hauek izan ziren Tamerlanen lau semeak: Djahangir ([[1376]]an hila), Omar Xeikh I.a ([[1391]]an hila), Miran Xaa ([[1408]]an hila) eta Xaa Rukh. Nolanahi ere, [[zientzia]]ren eta [[arte]]en garapena bultzatu zuten, eta Timurtar Pizkunde izeneko garaia eragin [[XV. mendea]]n.
12. lerroa:
[[India]]ko eta [[Mongolia]]ko lurraldeetatik [[Mediterraneoa|Mediterraneo]] aldeko lurretara zabaldu zen haren inperioa. [[Transoxiana]]n, egungo [[Uzbekistan]]en, finkatu zen [[barlas]] mongol leinuko kidea zen. ''Lang'' deitzen zioten persiar etsaiek, gudu batean hanka bat elbarritu zitzaiolako, eta izen hori zabaldu zen Europan zehar.
 
Mongoliar soldadu nomada batzuen buruzagi gisa hasi zen; 1364an, abentura eta gorabehera askoren ondoan, [[Ilias Khoja]] Transoxianako erregea menderatu zuen, eta 1366-1370 bitartean, [[Mongolen Inperioa|Mongoliar InperioInperioko]]ko khan nagusi bihurtu zen, [[Samarkanda]]ko hirian.
 
1370-1380 bitartean, [[Turkistan]] aldeko khanerriak menderatu eta, [[Krimea]]ko mongoliar agintarien laguntzaz errusiarrei eraso zien. 1380an sartu zen [[Mosku]]n, eta [[lituaniar]]rak garaitu zituen [[Poltavako gudua]]n.
29. lerroa:
 
{{bizialdia|1336ko|1405eko|Tamerlan}}
 
[[Kategoria:Timurtar monarkak]]