Sonsierra: berrikuspenen arteko aldeak

934an [[Fernán González]] gaztelar kondeak honako toponimoak zerrendatu zituen agiri batean: ''"Tabuerneca, tota Subserra, tota Berrocia, Marangone, Punicastro, Moreta..."''.<ref>{{erreferentzia|abizena1= Ubieto Arteta|izena1= Antonio |izenburua= Cartulario de San Millán de la Cogolla, 759-1076 |alea= 22 |orrialdea= 33-40}}</ref> 1076an [[Alfontso VI.a Gaztelakoa]]k Naiarako forua berretsi zuenean «Subserra» ere aipatu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena1= Rodríguez R. de Lama|izena1= Ildefonso |izenburua= Colección diplomática de la Rioja |liburukia= II |alea= 33}}</ref> Eskualdeak "Guardia" ere izena zuen eta 1164an [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso Jakitunak]] [[Guardia]]ri forua eman zionean<ref>{{erreferentzia|url=http://www.laguardia-alava.com/index.php/eu/historia-eu/erdi-aroa/poblazioaren-forua|egilea=Guardiako Udala|izenburua=Poblazioaren forua}}</ref> [[Gatzaga Buradon]] eta Vianako Galindo arteko eskualdea eman zion.

Gaztelarekin zituen gerrak zirela eta, 1172an [[San Vicente de la Sonsierra]], 1195ean [[Labraza]], eta 1219an [[Viana]] sortu zituzten, [[Logroñoko Forua]]ren kopiak ezarriz. 1199-1200eko [[Nafarroako Erresumaren inbasioa (1199-1200)|Nafarroako Erresumaren gaztelar inbasioan]], Antso VII.a erregearen eskuetan geratu zen, baita [[Toloño mendilerroa|Toloño mendilerroko]] gazteluak ere (1212) Alfontso VIII.ak nafarrei itzulita.