Wikipedia

William Shakespeare: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
14. lerroa:
 
=== Hasierak ===
[[Warwickshire]] konderriko [[Stratford-upon-Avon]] herrian jaioa, eskularrugile eta herriko [[baile]]a zuen aita, John Shakespeare, eta burges-leinu zaharrekoa ama, Mary Arden. Ez da ezagutzen zehatz-mehatz zein egunetan jaio zen, baina 1564ko apirilaren 26an bataiatu zuten Stratfordeko Hirutasun Santuaren elizan. Adituek [[San Jurgi Eguna|San Jurgi egunean]], apirilaren 23an, jaio zela uste dute, eta 1616an egun berean zendu zen hain zuzen ere. Gauza segurua da Stratfordeko Grammar SchooleraEskolara joan zela ikastera, eta han, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxforden]] ikasitako maisuen bidez, [[latin]]a ikasi eta letra klasikoei buruzko ohiko ikasketak egin zituela. Gaztetatik maitemindurik, 1582an berak baino zortzi urte gehiago zituen Ann Hathawayrekin ezkondu, eta hiru seme-alaba izan zituzten: Suzanne nagusia, eta Judith eta Hamnet bikiak.<ref>Stephen Greenblatt: El espejo de un hombre: vida, obra y época de William Shakespeare. Barcelona: Penguin Random House 2016, 140-176 orld.</ref>
 
[[Fitxategi:William Shakespeares birthplace, Stratford-upon-Avon 26l2007.jpg|thumb|ezkerrera|250px|<small>John Shakespeareren etxea, ustez Williamen jaiotetxea, [[Stratford-upon-Avon]]en.</small>]]
27. lerroa:
Ez da behin betikotasunez ezagutzen Shakespeare idazten noiz hasi zen, baina aipamen garaikideek eta antzezpen erregistroek erakusten dute bere zenbait antzezlan Londresko eszenatokian egin zirela 1592an.<ref name=":5">{{erreferentzia|izena=E.K|abizena=Chambers|urtea=1930a|izenburua=William Shakespeare: A Study of Facts and Problems.|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 67–71|ISBN=978-0-19-811774-2. OCLC 353406|hizkuntza=En}}</ref> Ordurako, Londresen aski ezaguna zen [[Robert Greene]] antzerkigile ezagunak, bere egunkarian [[Eraso (argipena)|eraso]] egin zion, eta hori da hain zuzen Shakespearek antzerkian egindako lanaren lehen aipamena. Greenek eszena-astintzailetzat (''Shake-scenes'') salatu zuen. Biografoek iradokitzen dute bere karrera 1580ko hamarkadaren erdialdetik aurrera edozein unetan hasi zela, eraso horiek baino lehenago.<ref>{{erreferentzia|izena=Stephen|abizena=Greenblatt|urtea=2005|izenburua=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare|argitaletxea=London: Pimlico|orrialdea=p. 213|orrialdeak=|ISBN=978-0-7126-0098-9|hizkuntza=En}}</ref>
 
1594an, ''Chamberlain Jaunaren gizonak'' (''The Lord Chamberlain's Men'')'' konpainiako egile eta -beste kide batzuekin batera- enpresaburu izan zen Shakespeare. Urte batzuk geroago, noble haren babesean jardundako aktoreak ''Erregearen gizonak'' (''King's Men'') bilakatu ziren, hurrengo lau hamarkadetan Ingalaterrako antzerki-konpainia garrantzitsuena izango zena. Beraz, antzerkigile lanean hasi zenetik, garai hartako konpainia onenarekin, eta orduko aktore nagusia zen Richard Burbagerekin, loturik egon zen.<ref>Frank Kermode: El tiempo de Shakespeare. Barcelona, Debate, 2016. </ref>
 
1599an, konpainiako-kide talde batek, [[Tamesis|Thames]] ibaiaren hegoaldeko ertzean euren antzoki irekia eraiki zuten, “Globe” izena jarriz. Halaber, 1608an taldeak [[Blackfriars (Londres)|Blackfriars]] antzoki estaliaren ardura ere hartu zuen. Shakespeareren ondasunen erosketa eta inbertsioen erregistroek adierazten dutenez, konpainiarekin zuen elkarlanak gizon [[aberats]] bihurtu zuen,<ref name=":5" /> eta 1597an Stratfordeko bigarren etxerik handiena erosi zuen, New Place izenekoa, eta 1605ean Stratfordeko parrokiako [[Hamarren (zerga)|hamarren]]<nowiki/>en zati batean inbertitu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=G.E|abizena=Bentley|urtea=1961|izenburua=Shakespeare: A Biographical Handbook|argitaletxea=New Haven: Yale University Press|orrialdea=p. 36|orrialdeak=|ISBN=978-0-313-25042-2. OCLC 356416|hizkuntza=En}}</ref>
 
Shakespeareren obra batzuk 1594an hasita, ''kuarto'' formatoan argitaratu ziren. Eta 1598rako, bere izena salmenta puntu bihurtu ondoren, egunkarietako azaletan agertzen hasi zen.<ref name=":4" /><ref>{{erreferentzia|izena=David Scott|abizena=Kastan|urtea=1999|izenburua=Shakespeare After Theory|argitaletxea=London: Routledge|orrialdea=p. 37|orrialdeak=|ISBN=978-0-415-90112-3|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Roslyn|abizena=Knutson|urtea=2001|izenburua=Playing Companies and Commerce in Shakespeare's Time|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 17|orrialdeak=|ISBN=doi:10.1017/CBO9780511486043. ISBN 978-0-511-48604-3|hizkuntza=En}}</ref> Shakespearek antzezten jarraitu zuen, bere eta beste zenbaiten antzezlanetan, idazle bezala arrakasta lortuz. [[Ben Jonson]] idazleak ''Lanak-''eko 1616. edizioan ''Gizon bakoitza bere aldartean'' (1598) antzezlanean bere izena aipatzen du, eta baita ''Sejanusen erorketan'' ere (1603).<ref>{{erreferentzia|izena=Joseph Quincy|abizena=Adams|urtea=1923|izenburua=A Life of William Shakespeare|argitaletxea=Boston: Houghton Mifflin|orrialdea=p. 275|orrialdeak=|ISBN=OCLC 1935264|hizkuntza=En}}</ref> 1623ko ''Lehen Folio''an (''First Folio''), Shakespeare antzezlan guztietako antzezle nagusietako bat bezala agertzen da.<ref name=":4" /> Bestalde 1610ean, [[Hereford]]<nowiki/>eko John Daviesek honakoa idatzi zuen, "Will handiak" sarri errege-rolak antzezten zituela.<ref>{{erreferentzia|izena=Peter|abizena=Ackroyd|urtea=2006|izenburua=Shakespeare: The Biography|argitaletxea=London: Vintage|orrialdea=p. 357|orrialdeak=|ISBN=978-0-7493-8655-9|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Roland Mushat|abizena=Frye|urtea=2005|izenburua=The Art of the Dramatist|argitaletxea=London; New York: Routledge|orrialdea=p. 22|orrialdeak=|ISBN=978-0-415-35289-5|hizkuntza=En}}</ref>
 
Bere ibilbidean zehar, Shakespearek denbora [[Stratford-upon-Avon|Stratford]] eta [[Londres]]<nowiki/>en artean banatu zuen. 1596an Stratforden New Place etxea erosi aurreko urtean, Thames ibaiaren iparraldeko Saint Helen auzoan bizi izan zen. 1599an ibaia zeharkatu egin zuen hegoaldera joateko, bere konpainiak bertan Globe Antzokia eraiki zuelako.<ref>{{erreferentzia|izena=John W|abizena=Hales|urtea=1904|izenburua="London Residences of Shakespeare"|argitaletxea=The Athenaeum. No. 3987. London: John C. Francis|orrialdea=|orrialdeak=pp. 401–402|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, 1604an ibaiaren iparraldera aldatu zen berriro, [[San Paulo katedrala (Londres)|San Paulo katedrala]]<nowiki/>ren ondoko etxe ederren auzora. <ref name=":6">{{erreferentzia|izena=Park|abizena=Honan|urtea=1998|izenburua=Shakespeare: A Life|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 395–396|ISBN=978-0-19-811792-6|hizkuntza=En}}</ref>
 
=== Azken urteak ===
1611n Shakespeare erretiraturik bizi izan zen Stratforden, baina [[John Fletcher]]-rekin batera historia kutsuko bi drama idatzi zituen,''Henrike VIII'' (Henry VIII'')'' eta ''Bi senide nobleak'' (''The Two Noble Kinsmen''), eta baita galdutako beste hirugarren bat, ''Cardenio'' izenekoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Peter|abizena=Ackroyd|urtea=2006|izenburua=Shakespeare: The Biography|argitaletxea=London: Vintage|orrialdea=p. 476|orrialdeak=|ISBN=978-0-7493-8655-9|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:ShakespeareMonument cropped.jpg|thumb|Shakespeareren hilhileta monumentua, Stratfordeko Holy Trinity ChurchenElizan.|alt=]]
1616ko apirilaren 23an hil zen,<ref>Fernando Gil-Delgado: Introducción a Shakespeare a través del cine. Madrid: Ediciones Internacionales Universitarias, 27. orld.</ref>, emazteari «nire bigarren oherik onena» utzi ondoren (ez dago argi zer adierazi nahi zuen). Annerekin ezkonduta jarraitu zuen hil zen arte, eta Susannah eta Judith bi alabek bizirik iraun zuten. Lehena John Hall doktorearekin ezkondu zen.<ref name=":4" /> Hala ere, Susannah eta Judithen seme-alabek ez zuten ondorengorik izan, eta beraz, gaur egun ez dago idazlearen [[oinordeko]]<nowiki/>rik. Dena den, baziren esamesak Shakespeare William Davenant poeta eta antzerkigilearen benetako aita izan zela.<ref name=":6" />
 
Shakespeareren heriotza edariarekin lotu izan da beti. Iruzkin hedatuenen arabera, [[mozkorraldi]] baten ondorioz izan zuen sukar handiagatik zendu zen. Dirudienez, antzerkigilea [[Ben Jonson]] eta [[Michael Drayton]] lankideekin bildu omen zen ideia literario berri batzuk ospatzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=Stephen|abizena=Greenblatt|urtea=2005|izenburua=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare|argitaletxea=London: Pimlico|orrialdea=|orrialdeak=pp. 145–146.|ISBN=978-0-7126-0098-9|hizkuntza=En}}</ref> [[Alemania]]<nowiki/>ko zientzialariek egin berri dituzten ikerketak diotenez, litekeena da idazle ingelesak [[Minbizia (musika taldea)|minbizia]] izatea.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua=«Expertos alemanes aseguran que Shakespeare murió víctima de un cáncer.»|argitaletxea=Clarín|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
 
Hil zenerako, Shakespeareren 18 obra inguru zeuden argitaratuta, gehienak ''kuarto'' erako argitalpen piratetan, bere lanak argitaratzeaz arduratu ez zelako. 1623an, Shakespeareren lagun eta lankide izan ziren John Heminge eta Henry Condell aktoreek haren antzezlan gehienak argitaratu zituzten, ''Lehen Folioa'' (''First Folio'')'' izeneko bilduman. Argitalpen piratetan baino testu hobeak izateaz gain, ordura arte argitaratu gabeko beste 18 antzezlan ere ageri dira.
 
Shakespeareren gorpua Stratfordeko Hirutasun Santuaren elizakoElizako (Holy Trinity Church) [[presbiterio]]<nowiki/>an lurperatu zuten.<ref name=":4" /> Presbiterioan lurperatua izatearen ohorea, elizako aldare nagusitik gertu, ez zen antzerkigile bezala zuen ospeagatik izan, baizik eta elizako hamarren bat 440 liberatan erosteagatik (kopuru handi samarra garai hartan). Shakespeareren hilobi-monumentuak, bere familiak hilobitik gertu dagoen horman eraikia, idazteko jarreran erakusten du, eta urtero bere jaiotzaren oroimenean, eskuan hegazti [[luma]] berri bat jartzen zaio. <ref name=":7">{{erreferentzia|izena=Stanley, Gary, John, William|abizena=Wells, Taylor, Jowett, Montgomery|urtea=2005|izenburua=The Oxford Shakespeare: The Complete Works (2nd ed.)|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=p. 1247|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-926717-0|hizkuntza=En}}</ref>
 
Garai hartan ohitura zen, hilobi berrietarako lekua behar zenean, antzinako hilobiak hustu eta edukiak gertuko [[hezurtegi]] batera eramatea. Entziklopedia Britainiarraren arabera, bere gorpuzkiak hobitik aterako zituzten beldurrez, Shakespearek honako [[epitafio]] hau osatuko zuen bere hilarriarentzat:<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2008|izenburua="Bard's 'cursed' tomb is revamped"|argitaletxea=BBC News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
58. lerroa:
[[Elezahar]] baten arabera, Shakespeareren lan argitaragabeak bere hilobian daude. Inor ez da ausartu elezaharraren egiazkotasuna frogatzen, beharbada epitafio horren [[Madarikazio|madarikazioa]]<nowiki/>ren beldurrez.<ref name=":4" />
 
Ez da ezagutzen Shakespeareren [[erretratu]] guztien artean zein den idazlearen irudiarekiko leialena, horietako asko faltsuak baitira eta hil ondoren margotuak, ''Lehen Folioa''ren grabatuan oinarrituta. ''Chandos erretratua,'' LondreskoLondreseko National Portrait Galleryn dagoena,1600 eta 1610 artean datatutakoa dena, egokiena dela uste da. Bertan, egilea gutxi gorabehera berrogei urte zituela agertzen da, bizarrarekin eta urrezko uztai bat ezkerreko belarrian duela.<ref>{{erreferentzia|izena=Tarnya|abizena=Cooper|urtea=2006|izenburua=Searching for Shakespeare|argitaletxea=Yale University Press|orrialdea=p. 48|orrialdeak=|ISBN=978-0-300-11611-3|hizkuntza=En}}</ref>
 
Shakespeare mundu osoko estatua eta [[oroigarri]] askotan gogoratua izan da, besteak beste [[Southwarkeko katedrala|Southwark]] katedraleko hileta monumentuan<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2016|izenburua="Shakespeare Memorial"|argitaletxea=Southwark Cathedral|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> eta [[Westminster abadia]]<nowiki/>ko ''Olerkarien txokoan''.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2016|izenburua="Visiting the Abbey"|argitaletxea=Westminster Abbey|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
74. lerroa:
 
==== Ezkontzaren zoriona ====
Autorearen bizitza pertsonalari eta ustezko [[Homosexualitate|homosexualitatea]]<nowiki/>ri buruz iritzi asko eztabaidatu dute.<ref>{{erreferentzia|izena=Brice R|abizena=Smith|urtea=2002|izenburua=Shakespeare and Homosexuality|argitaletxea=New England Publishing Associates|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Espekulazioen oinarri nagusia, bere baimenik gabe argitaratu zen soneto-bilduma originalean aurkitzen da. Emaztea eta hiru seme-alaben ama izandakoa bera baino zaharragoa zen, eta ezkondu aurretik haurdun zegoen. Bere testamentuko aipamen ospetsu batean ere oinarritzen da susmo hori: "Nire bigarren oherik onena utziko diot". Orokorrena da, bikotearen harremana ez zela guztiz ona. Baina kontrakoa dioenik ere bada, antzerkigileak soneto bat eskainiko baitzion bere emazte andreari, “''Munduko emaztea”'' (''The World 's Wife)'' izenekoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Sidney|abizena=Lee|urtea=1900|izenburua=Shakespeare's Life and Work|argitaletxea=London: Smith, Elder & Co|orrialdea=p. 55|orrialdeak=|ISBN=OL 21113614M|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:Miniature of Henry Wriothesley, 3rd Earl of Southampton, 1594. (Fitzwilliam Museum).jpg|thumb|Henry Wriothesley, Southamptoneko 3. kondea: Shakespeareren mezenas 21 urterekin, sonetoen ''"Jaun ederra"'' identifikatzeko hautagaietako bat.]]
 
Oso gertutik jarraitu da gainera, Shakespeareren sonetoetako krudelkeria emakumeen irudiarekiko, eta ondorioz, bere sareetan harrapatuta erortzen ziren gizonen inozotasuna. Emakumearen [[promiskuitate]], haragizko eta faltsukeriaren gaiak, antzerkigileak umorez deskribatzen eta kritikatzen dituenak, froga nahikoak omen dira gizonekiko zuen nolabaiteko zaletasuna. Eta beste aldean, badira emakumeen irtirinerako gaitzespena oinarritzat hartzen duteak, betiere emakumeen azalkeria eta interes materialistak aipatuz.<ref>{{erreferentzia|izena=Charles|abizena=Casey|urtea=1998|izenburua="Was Shakespeare gay? Sonnet 20 and the politics of pedagogy"|argitaletxea=College Literature. 25 (3)|orrialdea=|orrialdeak=pp. 35–51|ISBN=JSTOR 25112402|hizkuntza=En}}</ref>
 
103. lerroa:
Sasoi hartako hasiera baten, antzezlanak [[ostatu]]<nowiki/>en barruko patioetan ematen ziren. Shakespeareren garaian ere leku horietako batzuk antzerki-emanaldiak hartzen jarraitzen zuten. Hala ere, ez ziren oso egokiak emanaldietarako, batzuetan ostatuen ohiko jarduera zaratatsuek zaildu egiten baitzituzten aktoreen saiakerak. Gainera agintarien oposizioa zuten, han sortzen ziren desorden eta liskarrengatik kezkatuta, eta baita lantzean behin gertatzen ziren "inkontinentzia praktika gaiztoengatik". Antzezlekuok [[higiene]]<nowiki/>aren faktorearen aurka ere bazeuden: [[Izurri|izurrite]]<nowiki/>ak nahiko ohikoak ziren, eta bilera jendetsuak ez ziren komenigarriak osasuna sustatzeko.<ref name=":9">{{erreferentzia|izena=R.A|abizena=Foakes|urtea=1990|izenburua="Playhouses and players". The Cambridge Companion to English Renaissance Drama.|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 33|orrialdeak=|ISBN=978-0-521-38662-3|hizkuntza=En}}</ref>
 
Arrazoi horiengatik pixkanaka antzerki-jarduera arautzen zuen legeria sortu zen, gero eta zailagoa bilakatuz ostatuetan antzezpenak egiteko baimenak lortzea. Horrek eraman zuen [[antzoki]] finkoak eraikitzera hirien kanpoaldetan. Osasuntsuagoak ziren, eta aktoreen jarduera sendotu eta profesionalizatu egin zuten. Lehen antzokia, soilik ''Antzokia'' (''The Theatre'') deitua, 1576an eraiki zen. Geroago beste batzuk jaso ziren: ''Ohiala, Larrosa, Zisnea eta Globoa'' (''The Curtain, The Rose, The Swan eta The Globe''). Azken hau, 1599an eraiki zen, eta gainontzekoak bezala [[Londres]]<nowiki/>etik kanpo kokatuta zegoen, Udalarekin arazoak saihesteko. Guztien artean ospetsuena egin zen, eta William Shakespeare partaide zeneko konpainiaren gustukoena ere bazen.<ref>{{erreferentzia|izena=A.M|abizena=Nagler|urtea=1958|izenburua=Shakespeare's Stage|argitaletxea=New Haven, CT: Yale University Press|orrialdea=p. 7|orrialdeak=|ISBN=978-0-300-02689-4|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:The Swan cropped.png|thumb|1596ko The Swan antzokia, teilatu isabeldar zirkular tipikoko plataformarekin, eszenatokian burutzen ari den emanaldiaren zirriborroan.]]
Antzoki berri hauek guztiak ostatuetako patioen ereduari jarraituz egin ziren. Bakar bat ere ez da kontserbatzen jatorrizko egoeran, baina bere forma nolabaiteko hurbilketarekin ezagutzeko aukera dago, garaiko [[Erreferentzia (argipena)|erreferentzia]] batzuei esker. Itxura [[Hexagono|hexagonal]] edo [[Oktogono|oktogonal]]<nowiki/>eko esparruak ziren (salbuespenak bazeuden), erdi estalita zegoen eszenatoki batekin, aire zabaleko hareatza baten erdialderantz apur bat sartzen zena. Guztia bizpahiru solairuko [[Galeria (argipena)|galeria]]<nowiki/>z inguratuta zegoen. Antzeztokiak bi maila zituen, bata harearekiko metro bat pasatxokoa, teilatuarekin eta zutabeen bidez lotuta, eta bestea pixka bat altuagoa, [[tramoia]] maneiatzeko eta eszenaratzeko behar zen aparatua ezkutatzen zuen teilatu batekin. Bandera bat eraman zezakeen, edo dorre baten itxura hartu. Antzoki hauek nahiko edukiera errespetagarria zuten. ''Globoak'' adibidez, 2.000 ikusle inguru har zitzakeela kalkulatu da.<ref name=":8" />
177. lerroa:
 
''6- [[Veneziako merkataria]]'' - (''The Merchant of Venice'',1596-1597'')''
[[Fitxategi:Oberon, Titania and Puck with Fairies Dancing. William Blake. c.1786.jpg|thumb|Oberon, Titania, Puck, eta maitagarriak dantzan. William Blakek egina 1786an. Tate museoa.]]
 
''7- Zarata asko ezertarako - (Much Ado About Nothing'', 1598'')''
 
201. lerroa:
 
==== Lan historikoak ====
[[Fitxategi:William Hogarth - David Garrick as Richard III - Google Art Project.jpg|thumb|David Garrick aktorea Rikardo III.aren rola antzezten, William Hogarthen 1746.eko margoan. |alt=|ezkerrera]]
Lehen Folioan "lan historiko" bezala soilik [[Ingalaterra]]<nowiki/>ko historia berriarekin zerikusia dutenak sailkatzen dira. Gai historikoko beste lan batzuk, [[antzinako Erroma]]<nowiki/>n girotutakoak kasu, edo [[Eskozia]]<nowiki/>ko benetako errege bat protagonista duen [[Macbeth]] bera ere, ez dira atal honetan sailkatzen. Guztira hamaika dira (edo hamar, gaur egun apokrifotzat jotzen den ''Eduardo III.a'' kanpoan utziz gero). Antzerkigileak lan hauek garatzeko erabilitako iturria oso ezaguna da: Raphael Holinsheden ''Kronikak''.<ref>{{erreferentzia|izena=Helen, Mary V, Graham|abizena=Ostovich, Silcox, Roebuck|urtea=1999|izenburua=Other Voices, Other Views: Expanding the Canon in English Renaissance Studies|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-87413-680-7|hizkuntza=En}}</ref>
 
216. lerroa:
Ondoren zerrendatzen dira Shakespeareren komedia guztiak, idatzi ziren gutxi gorabeherako dataren arabera sailkatuta:<ref name=":8" />
 
''1- Eduardo III -'' (''The Reign of King Edward III''; 1590 eta 1594 artean idatzia, 1596an argitaratuaargitaratuta).
 
''2- Henrike VI, 1. zatia -'' (''The First Part of King Henry the Sixth''; 1594an idatzia, ''Lehen Folioan'' argitaratuaargitaratuta)
 
''3- Henrike VI, 2. zatia -'' (''The Second Part of King Henry the Sixth''; 1594an idatzia, ''Lehen Folioan'' argitaratuaargitaratuta)
 
''4- Henrike VI, 3. zatia -'' (''The Third Part of King Henry the Sixth''; 1594an idatzia, ''Lehen Folioan'' argitaratuaargitaratuta)
 
''5- Rikardo III -'' (''The Tragedy of King Richard the Third''; 1594an idatzia, 1597an argitaratuaargitaratuta).
 
''6- Rikardo II -'' (''The Tragedy of King Richard the Second''; 1595ean idatzia, 1597an argitaratuaargitaratuta).
 
''7- Henrike IV, 1. zatia -'' (''Henry IV, Part 1''; 1596an idatzia, 1597an argitaratuaargitaratuta)
 
''8- Henrike IV, 2. zatia -'' (''Henry IV, Part 2''; 1597an idatzia, 1600ean argitaratuaargitaratuta)''-''
 
''9- Henrike V - (Henry V''; 1597-1599an idatzia; ''Lehen Folioan'' argitaratuaargitaratuta'')''
 
''10- Jon Erregea -'' (''The Life and Death of King John''; 1597an idatzia, ''Lehen Folioan'' argitaratuaargitaratuta)
 
''11-'' ''Henrike VIII'' - (''The Famous History of the Life of King Henry the Eighth''; 1613an idatzia; ''Lehen Folioan'' argitaratuaargitaratuta).
[[Fitxategi:Dame Ellen Terry as Imogen Shakespeare heroine in Cymbeline.jpg|thumb|Dame Ellen Terry aktoresa 1896an, ''Zinbelinon'' heroina den Imogen-en rolean.]]
''Eduardo III''.a zerrendako lehenengoaren egileari buruzko zalantza handiak daude. Azkenekoa, ''Henrike VIII''.a, John Fletcherrekin elkarlanean idatzia izan zela uste da.<ref>{{erreferentzia|izena=David V., Fogel|abizena=Erdman, Ephraim|urtea=1966|izenburua=Evidence for Authorship: Essays on Problems of Attribution|argitaletxea=Ithaca, N.Y., Cornell University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 457–78|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
246. lerroa:
 
==== Galdutako obrak eta apokrifoak ====
Shakespearek [[John Fletcher|John Fletcherr]]<nowiki/>ekin idatzi zituen lan batzuk galdu egin dira, adibidez ''Kardenio'', [[Miguel de Cervantes]]<nowiki/>en [[On Kixote Mantxakoa]]<nowiki/>ren pasarte baten inspiratua. Edo ''Bi zaldun noblea''k (1613), "Quarton" 1637 inguruan erregistratua izan zena; azken lan hau First''Lehen Folioan'' sartu ez zenez, irakurle askok zalantzan jartzen dute antzerkigilearen autoretza bertan. Bestalde, eta ekoizpen shakespeariar askok dituzten gorabeherak ikusita, badira erdiak Fletcherren soslai eta estilora egokituko liratekeela diotenak.
 
==== Iritzi kritikoa ====
Shakespeareren hizkuntza izugarri aberatsa da. Hamabost mila hitz inguru erabiltzen ditu, eremu [[Linguistika|linguistiko]] guztietatik hartuak: prosa latinotik[[Latino (antzinako herria)|latino]]<nowiki/>tik, herri hizkeratik[[hizkera]]<nowiki/>tik, herri eta probintzietako dialektoetatik[[dialekto]]<nowiki/>etatik, hainbat lanbide-hizkeratatik, etab.<ref>{{erreferentzia|izena=Mark|abizena=Dominik|urtea=1988|izenburua=Shakespeare–Middleton Collaborations|argitaletxea=Beaverton, OR: Alioth Press|orrialdea=p. 9|orrialdeak=|ISBN=978-0-945088-01-1|hizkuntza=En}}</ref>
 
Pertsonaia bakoitzak, bere mailaren arabera, hizkuntza errealista edo estilizatua erabiltzen du, [[ahozko hizkuntzarenhizkuntza]]<nowiki/>ren tonua gordez.<ref>Ahoskerari buruz ikusi [[Fausto Cercignani]], ''Shakespeare's Works and Elizabethan Pronunciation'', University Press (Clarendon Press) 1981.ISBN 978-0198119371.</ref> Hitza bera ere, garrantzia handitzen dion beste bigarren esanahi batez aberasten da askotan. Hizkuntzalariek esango luketen bezala, [[adiera]] ugari hartzen ditu adierazleak[[Adierazle (argipena)|adierazle]]<nowiki/>ak. Hitz joko inplizituak edo ironikoak dira, esanahi bikoitza dutenak, lizunak sarritan, eta tragedia handienetan ere agertu ohi direnak. Hor dago unibertsoaren poetizazioa ere.<ref>{{erreferentzia|izena=Hugh|abizena=Grady|urtea=2001|izenburua="Shakespeare criticism, 1600–1900"|argitaletxea=The Cambridge Companion to Shakespeare. Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=|orrialdeak=pp. 265–278|ISBN=978-1-139-00010-9, doi:10.1017/CCOL0521650941.017|hizkuntza=En}}</ref>
 
Badirudi Shakespearek ezin duela hitz egin irudirik[[irudi]]<nowiki/>rik gabe. Agian irudien erabilerak adierazten du ondoen idazle haren garapena. Hasierako irudiak arranditsuak dira, klixeak[[Klixe (argipena)|klixe]]<nowiki/>ak sarritan, distira poetikoaren fama hartzeko baino gehiago objektuak irudikatzeko aukeratuak.<ref>{{erreferentzia|izena=Germaine|abizena=Greer|urtea=1986|izenburua=Shakespeare|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=p. 9|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-287538-9|hizkuntza=En}}</ref>
 
Antzeko bilakaera sumatzen da [[erretorika]]n, [[sintaxi]]an, [[bertso]]etan eta [[antzerki]]an bertan ere. 1590 urtearen inguruan Londresko antzokiak ematen zituzten antzezlanak, gizon gazte batenak eta antzerkigintza gazte batenak ziren: obra kartsuak baina aldakorrak. Agerraldi bakar batean erretorika ederra eta zentzurik gabeko hizkera jasoa aurki daitezke, estilo dramatiko bikaina eta zoritxarreko sormen zatiak. Garai batean esaten zen lan hauek lankidetzan[[lankidetza]]<nowiki/>n eginak zirela, eta gaizki zeuden zatiak Shakespeareren lankideek egindakoak zirela orobat;.<ref>{{erreferentzia|izena=Jonson, batzuetanBen hala(1996)|abizena=Jonson, izangoBen zen(1996)|urtea=1996 agian[lehen argitalpena 1623]|izenburua="To the memory of my beloued, The AVTHOR MR. WILLIAM SHAKESPEARE: AND what he hath left vs"|argitaletxea=The First Folio of Shakespeare (2nd ed.). New York: W.W. Norton & Company|orrialdea=p. 10|orrialdeak=|ISBN=978-0-393-03985-6|hizkuntza=En}}</ref>
 
Baina, artista guztiek bezala, Shakespearek ere ikasi beharra zuen, bere ahalmenak probatu beharra, eta antzerkia erabili zuen horretarako. Honela,''Tito Androniko'' antzezlana nahaspila odoltsua bada ere, nahaspila hori beharrezkoa izan zen gero ''Macbeth'' eta ''Lear Erregea'' obretako [[izu]] kontrolatua lortu ahal izateko.<ref>{{erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Carlyle|urtea=1841|izenburua=On Heroes, Hero-Worship, and The Heroic in History|argitaletxea=London: James Fraser|orrialdea=p. 171|orrialdeak=|ISBN=hdl:2027/hvd.hnlmmi. OCLC 17473532. OL 13561584M.|hizkuntza=En}}</ref> Eta ''Henrike VI.e''ko alegiazko istorioek eta gehiegikeriek, berriz, ''Rikardo III.aren'' antzezlan bikaineko zital makiavelikoaren une gorenera eramaten gaituzte zuzen-zuzenean.<ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Dryden|urtea=1889|izenburua=An Essay of Dramatic Poesy|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press.|orrialdea=p. 71|orrialdeak=|ISBN=978-81-7156-323-4|hizkuntza=En}}</ref>
 
=== Shakespeareren olerkigintza ===
263. lerroa:
 
==== Sonetoak ====
Zalantzarik gabeko garrantzia duen antzerkigilea izateaz gain, Shakespeare [[poeta]] eta sonetista ere izan zen. Orokorrean, bere burua [[Lirika|liriko]]<nowiki/>tzat jotzen zuela uste da, egile dramatiko bezala baino gehiago, eta bere garaia soilik lirikagatik irautea espero zuela. Batez ere olerki [[Narratiba|narratibo]] eta [[Mitologia|mitologiko]] luzeak idatzi zituen arren, bereziki soneto liriko hutsen egile bikain bezala gogoratzen da. Sonetoen kronologia zehaztea zaila da, baina 1592 eta 1599 artean konposatuak izan zirela uste da.<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Claudio|abizena=Guillén|urtea=2009|izenburua=«Prólogo» a W. Shakespeare, Sonetos y Lamento de una amante|argitaletxea=Barcelona: Galaxia Gutenberg / Círculo de Lectores|orrialdea=|orrialdeak=pp. 11-12|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
 
Bere soneto batzuk, 138 eta 144, gehi beste hiru ''Amodioaren lan galduak'' komedian sartuak, inprimaturik atera ziren ''Erromes sutsua'' izeneko olerki lirikoen bilduma baten. Sonetoen gaiak maitasuna eta denbora dira, nolabait kontrajarriak; azken gai honetan iheskortasunari dagokionez sakontzen du, batzuetan [[metafisika]]<nowiki/>ra iritsiz.<ref>{{erreferentzia|izena=Michael|abizena=Wood|urtea=2003|izenburua=Shakespeare|argitaletxea=New York: Basic Books|orrialdea=p. 178|orrialdeak=|ISBN=978-0-465-09264-2|hizkuntza=En}}</ref> Soneto bakoitzak mugimendu dramatiko bat ere badu, eta bere irakurketan batez ere mezuaren balio moral eta espirituala antzematen da. Eta baita uzten digun filosofia ere, bizitzak ematen digun denbora urria aprobetxatzea horretan murgiltzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=Park|abizena=Honan|urtea=1998|izenburua=Shakespeare: A Life|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press|orrialdea=p. 180|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-811792-6|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, Shakespeare gauza berriak esatera ausartzen da, hala nola adiskidetasunaren eta maitasunaren arteko desberdintasunik eza, eta baita emakumearenganako eta gizonarekiko maitasunaren arteko funtsezko desberdintasunik eza ere.<ref>{{erreferentzia|izena=Samuel|abizena=Schoenbaum|urtea=1987|izenburua=William Shakespeare: A Compact Documentary Life|argitaletxea=Oxford: Oxford University Press|orrialdea=p. 268|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-505161-2|hizkuntza=En}}</ref>
 
==== Olerki luzeak ====
Shakespearek oso maite zuen [[olerkigintza|poesia]]; garai hartan hain gogokoa zen gai klasikoa ukituz zenbait poema narratibo egin zituen, hala nola, ''Venus eta Adonis'', [[Izurri Beltza|izurria]] zela eta antzokiak itxita zeudenean, eta ''The Rape of Lucrece'' (1594, «''Lukreziaren bortxaketa»''). Kontu handiz argitaratu ziren biak eta [[Southampton]]go kondeari, Henry Wriothesleyri, eskaini zizkion. Garai hartan bertan, Shakespeareren [[hamalaudun|soneto]] eztiak zabaltzen hasiak ziren eskuizkribu bidez haren adiskide minen artean. ''Sonnets'' haiek, egileak LondreskoLondreseko giro fin eta hiritarrari eginiko erantzunaren adierazpenak izango ziren agian, baina gaur egun ezinezkoa da egiazko egoerak alegiazko eta konbentzionaletatik bereiztea, edo lehen sonetoetako mutil lirain hura edo azkenetako dama beltzarana nor ziren jakitea.<ref name=":3" />
 
Epio Stolo idazleak zioenez, musek [[Plauto]]<nowiki/>ren hizkuntzan hitz egingo lukete latinez hitz egin nahi balute, eta aditu batzuek diote musek Shakespeareren esaldi ederrean hitz egingo luketela ingelesez hitz egin beharko balute. Olerki ezagunenak honako hauek dira:<ref>{{erreferentzia|izena=Park|abizena=Honan|urtea=1998|izenburua=Shakespeare: A Life|argitaletxea=Oxford: Clarendon Press.|orrialdea=p. 180|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-811792-6|hizkuntza=En}}</ref>
277 ⟶ 279 lerroa:
 
''Maitale baten arrangura.''
[[Fitxategi:ShakespeareCandidates1.jpg|thumb|Oxford, Bacon, Derby eta Marlowe (erlojuaren orratzen norabidean goitik ezkerrera, Shakespeare erdian) proposatu dituzte egiazko egiletzat.]]
 
== S''<u></u>''hakespeare denboran zehar ==
[[XVII. mendea]]n, Ingalaterrako antzerkigileen artean bigarren lekuan jartzen zuten Shakespeare, [[Ben Jonson]]en ondoren, eta baziren Francis Beaumonten eta [[John Fletcher|John Fletcherr]]en atzetik hirugarren jartzen zutenak ere;. bainaBaina [[XVIII. mendea]]ren hasieran lehen mailara jaso zuen kritikak, eta geroztik ez da handik jaitsi. Iruzkingile batzuek ez dute onartu nahi Shakespeareren obrak Ingalaterra barneko probintzia batean lehen mailako eskola bateraeskolara joandako gizon batenakgizonarenak direnik, eta drama horiek aristokrataren batek edo, gutxienez, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxforden]] edo [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridgen]] lizentziaturikolizentziatutako batek idatziak direla frogatzen saiatu izan dira. Hala, [[Christopher Marlowe]], [[Francis Bacon]], [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]]ren garaiko moja bati edota [[Jesusen Konpainia]]ri berari egotzi izan zaie obra horien egile izatea.<ref>{{erreferentzia|izena=David|abizena=Crystal|urtea=2001|izenburua=The Cambridge Encyclopedia of the English Language|argitaletxea=Cambridge: Cambridge University Press|orrialdea=p. 63|orrialdeak=|ISBN=978-0-521-40179-1|hizkuntza=En}}</ref>
 
[[XIX. mendea]]n, Shakespeare Ingalaterrako ''Koblari Handia'' bilakatu zenean, bidezkoa izango zatekeen jakituriaren [[orakulu]] modukotzat eta sentikortasunaren eredutzat hartzea. Gaur egun, ordea, pentsa daiteke Shakespeare ez zela neutrala bere irudien erabileran soilik, irudi horien bidez adierazten zituen balio guztietatik ere aldendurik zegoela. Egia da antzerki-egituraren artetik poesia kutsu handia dariola noizean behin, baina ez gizabanakoaren sentimendu pertsonal gisa, edonork senti zezakeenaren adierazpide bezala baizik.<ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Wain|urtea=1975|izenburua=Samuel Johnson|argitaletxea=New York: Viking|orrialdea=p. 194|orrialdeak=|ISBN=978-0-670-61671-8|hizkuntza=En}}</ref> Poetaren inpertsonaltasuna argitzeko, [[John Keats]] olerkariak dio poeta bera dela, paradoxaren paradoxaz, poetikotasun gutxieneko izakia.▼
[[Fitxategi:Title page William Shakespeare's First Folio 1623.jpg|thumb|200px|[[1623]]ko ''First Folio'' idazlanaren azala. Martin Droeshoutek egindako Shakespeareren grabatua.|alt=]]▼
 
▲[[XIX. mendea]]n, Shakespeare Ingalaterrako ''Koblari Handia'' bilakatu zenean, bidezkoa izango zatekeen jakituriaren orakulu modukotzat eta sentikortasunaren eredutzat hartzea. Gaur egun, ordea, pentsa daiteke Shakespeare ez zela neutrala bere irudien erabileran soilik, irudi horien bidez adierazten zituen balio guztietatik ere aldendurik zegoela. Egia da antzerki-egituraren artetik poesia kutsu handia dariola noizean behin, baina ez gizabanakoaren sentimendu pertsonal gisa, edonork senti zezakeenaren adierazpide bezala baizik. Poetaren inpertsonaltasuna argitzeko, [[John Keats]] olerkariak dio poeta bera dela, paradoxaren paradoxaz, poetikotasun gutxieneko izakia.
 
== Idazlan euskaratuak ==
298 ⟶ 299 lerroa:
''- Ekatxa -''  (''The Thempest''), Bedita Larrakoetxea, Euzko Gogoa, 1959
 
▲[[Fitxategi:Title page William Shakespeare's First Folio 1623.jpg|thumb|200px|[[1623]]ko1623ko ''Lehen Folioa (First Folio)'' idazlanaren azala. Martin Droeshoutek egindako Shakespeareren grabatua.|alt=]]
''- W. Shakespeare euskeraz. 1-2 -'' W. Shakespeare'ren antzerki guztiak, [[Arratia]]<nowiki/>ko euskaran, Bedita Larrakoetxea, 1974▼
 
▲''- W. Shakespeare euskeraz. 1-2 -,'' WBedita Larrakoetxea. Shakespeare'renHiru liburutan Shakespeareren antzerki guztiak, [[Arratia]]<nowiki/>ko euskaran, Bedita[[Agustin LarrakoetxeaKardaberaz|Kardaberaz]] Bilduma, Ed. Juan Jose Garmendia, Tolosa, 1974
 
''- Henrike VIII -''  (''Henry IV''),  [[Xabier Mendiguren Bereziartu]], Euskadiko Antzerti Zerbitzua, 1984
325 ⟶ 328 lerroa:
 
== Shakespeare pantailan ==
Shakespeareren biografiaren bertsio zinematografikoen artean honakoak daude: John Maddenek zuzendutako ''Shakespeare maitemindua'' ([[Shakespeare in Love|''Shakespeare in Love'']]) (1998), Ines Paris zuzendari eta gidoilariaren ''Migel eta William'' (''Miguel y William'') (2011), [[Miguel de Cervantes]] eta Shakespeareri buruz, eta ''Anonimoa'' ''([[Anonymous (2011ko filma)|Anonymus]]'') (2011), [[Roland Emmerich]]<nowiki/>ek zuzendua. Azken film honek, bere lanen egiletzari buruzko balizko erantzun bat planteatzen du, [[konplot]] politiko baten barnean.
[[Fitxategi:A Midsummer Night's Dream 1935.JPG|thumb|Ezkerretik hasita, Ross Alexander, Dick Powell, Jean Muir, eta [[Olivia de Havilland]] ''Uda-gau bateko ametsa'' 1935eko pelikulan.]]
 
250 film inguru egin dira Shakespeareren testuetan oinarrituta, eta horrek agerian uzten du idazle honen lanaren eragin izugarria. Pantailara gehien eraman den lana ''Hamlet'' da, zinemarako 61 egokitzapen eta 21 telesailekin 1907 eta 2000. urteen artean. Shakespeareren lanetan oinarritutako film ezagunenak honako hauek dira:
 
• ''Basatitxoaren heziketa,'' (''The Taming of the Shrew'', 1929), [[Douglas Fairbanks]] eta [[Mary Pickford]] aktoreak izan ziren protagonistak.
 
• ''[[Uda-gau bateko ametsa]],'' ([[''A Midsummer Night's Dream]]'', 1935). [[Max Reinhardt]] eta William Dieterlek zuzendu zuten.
 
• ''[[Romeo eta Julieta]]'', (''Romeo and Juliet'', 1936), [[George Cukor|George Cukorr]]<nowiki/>ek zuzendu zuen.
 
''- [[Zeuk nahi duzunez]],'' (''As You Like It'', 1936). Paul Czinnerrek zuzendu zuen.
 
''- Henrike V'' (''The Chronicle History of King Henry the Fifth with His Battle Fought at Agincourt in France'', 1945).  [[Laurence Olivier]]<nowiki/>rek zuzenduta.
 
''- [[Macbeth]]'' (1948). [[Orson Welles]]<nowiki/>ek zuzenduta.
343 ⟶ 346 lerroa:
''- [[Hamlet]]'' (1948). Laurence Olivierrek zuzenduta.
 
''- [[Otelo]]'' (''The Tragedy of Othello: The Moor of Venice'', 1952). Orson Wellesek zuzendu zuen.
 
''- [[Julio Zesar (antzezlana)|Julio Zesar]]'' (''Julius Caesar'', 1953). [[Joseph L. Mankiewicz]]<nowiki/>ek zuzenduta.▼
[[Fitxategi:Romeo and Juliet Lobby card 1936.jpg|thumb|1936ko Romeo eta Julieta filmaren atariko propagandako txartela.]]
''- [[Romeo eta Julieta]]'' (''Romeo and Juliet'', 1954). [[Renato Castellani]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
- ''Rikardo III'' (''Richard III'', 1955). Laurence Olivierrek zuzenduta.
 
''- [[Otelo (antzezlana)|Otelo]]'' (''Otello'', 1956). Sergei Jutkevitshek zuzendu zuen.▼
 
''- Debekatutako planeta'' (''Forbidden Planet'', 1956). [[Zientzia-fikzio|Zientzia fikziozkofikzio]]<nowiki/>zko pelikula, “Ekaitzan”''Ekaitzan'' era askean oinarrituta). Fred M. Wilcoxek zuzenduta.▼
 
''- Odolezko tronua'' (''Kumonosu jô'', 1957). Macbethen''Macbeth''en era askean oinarrituta. [[Akira Kurosawa]]<nowiki/>k zuzenduta.▼
 
''- Ekaitza'' (''The Tempest'', 1960). Telebistarako egindako pelikula, [[Richard Burton]] izan zen protagonista, eta George Schaeferrek zuzendu zuen.▼
 
- ''Oztoporik gabeko maitasuna'' ''(''[[West Side Story]]'', 1961). Romeo eta Julieta''n oinarritutako pelikula [[Musikal|musikala]]. [[Jerome Robbins]]<nowiki/>ek eta [[Robert Wise|Robert Wis]]<nowiki/>ek zuzendu zuten.
 
''- Hamlet'' (1963). [[Grigori Kozintsev|Grigori Kózintsev]]<nowiki/>ek zuzendu zuen.
 
''- Hamlet'' (1964). Richard Burton izan zen protagonista. Bill Colleranek eta [[John Gielgud]]<nowiki/>ek zuzendu zuten.
 
''- Kanpaikadak gauerdian'' (1965). Hainbat antzezlanetan oinarrituta, bereziki [[Henrike IV.a Ingalaterrakoa|''Henrik''e IV]].ean Orson Wellesek zuzenduta.
 
''- Bazapiztia hezia'' (''The Taming of the Shrew'', 1967). [[Elizabeth Taylor]] eta Richard Burton protagonistak. [[Franco Zeffirelli]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
- ''Romeo eta Julieta'' (''Romeo and Juliet'', 1968). Franco Zeffirellik zuzendu zuen.
 
''- Lear erregea'' (''King Lear'', 1969). Grigori Kozintsevk zuzenduta.
 
''- Lear'' ''erregea'' (''King Lear'', 1971). [[Peter Brook]]<nowiki/>ek zuzenduta.
 
- ''Macbeth'' (1971). [[Roman Polański]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
''- Ekaitza'' (''The Tempest'', 1982), [[Paul Mazursky]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
- ''Ran'' (1985), ''Lear erregea''ren egokitzapena, Akira Kurosawak zuzenduta.
 
''- Lear'' ''erregea'' ''(King Lear'', 1987), [[Jean-Luc Godard]]<nowiki/>ek zuzenduta.
 
''- Henrike V'' (''Henry V'', 1989). [[Kenneth Branagh]]<nowiki/>ek zuzenduta.
 
''- Romeo eta Julieta'' (''Romeo and Juliet'', 1990), Francesca Annis, [[Vanessa Redgrave]] eta [[Ben Kingsley]] izan ziren protagonistak. Armando Acostak zuzendu zuen.
 
''- Hamlet'' (1990), [[Mel Gibson]] eta [[Glenn Close]] izan ziren protagonistak. Franco Zeffirellik zuzenduta.
 
''- Prosperoren liburuak'' (''Prospero's Books,'' 1991). ''Ekaitzan'' oinarrituta. [[Peter Greenaway]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
''- Nire Idaho pribatua'' (''My Own Private Idaho'', 1991). ''Enrike IV''.enean oinarrituta era askean. [[River Phoenix]]<nowiki/>ek eta [[Keanu Reeves]] izan ziren protagonistak. [[Gus Van Sant]]<nowiki/>ek zuzendu zuen.
 
''- Zeuk nahi duzunez'' (''As You Like It'', 1992), Christine Edzardek zuzenduta.
 
''- Zarata asko ezertarako'' (''Much Ado About Nothing'', 1993), Kenneth Branaghek zuzenduta.
 
- ''Lehoi erregea'' (''The Lion King'', 1994), Rob Minkoffek eta Roger Allersek zuzenduta. [[The Walt Disney Company|Disney]] estudioak egindako [[animazio]]<nowiki/>zko pelikula, ''Hamlet''en oinarrituta era askean.
 
''- Otelo'' (''Othello'', 1995), Oliver Parkerek zuzenduta.
 
''- Rikardo III.a'' (''Richard III'', 1995), Richard Loncrainek zuzenduta.
 
''- Romeo eta Julieta'' (''Romeo and Juliet'', 1996), [[Leonardo DiCaprio|Leonardo Di Caprio]] eta Claire Danesekin aktore lanetan, [[Baz Luhrmann|Baz Luhrman]]<nowiki/>ek zuzenduta.
 
''- Hamlet'' (1996), [[Kenneth Branagh]], [[Richard Attenborough]], [[Judi Dench]], [[Billy Crystal]] eta [[Kate Winslet]]<nowiki/>ekin. Kenneth Branaghek zuzenduta.
 
''- Rikardo III.aren bila'' (''Looking for Richard'', 1996), [[Al Pacino]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
''- Shakespeare maiteminduta'' (''Shakespeare in love'', 1998), John Maddenek zuzenduta.
 
''- 10 arrazoi zu gorrotatzeko'' (''10 Things I Hate About You'', 1999), [[Julia Stiles]] eta [[Heath Ledger]]<nowiki/>ekin. Gil Jungerek zuzenduta.
 
''- Uda gau bateko ametsa'' (''A Midsummer Night's Dream'', 1999), [[Calista Flockhart]] eta [[Michelle Pfeiffer]]<nowiki/>ekin. Michael Hoffmanek zuzenduta.
 
-''Titus'' (1999), ''Tito Andronikon'' oinarrituta, [[Anthony Hopkins]] eta [[Jessica Lange|Jessica Langer]]<nowiki/>ekin. Julie Taymorek zuzenduta.
 
''- Amodioaren lan galduak'' (''Love's Labour's Lost'', 2000), Kenneth Branaghek zuzenduta.
▲''- [[Julio Zesar (antzezlana)|Julio Zesar]]'' (Julius Caesar, 1953). [[Joseph L. Mankiewicz]]<nowiki/>ek zuzenduta.
 
''- [[Romeo eta Julieta]]Hamlet'' (Romeo2000), and[[Ethan JulietHawke]], 1954).Julia Stiles eta [[RenatoKyle CastellaniMacLachlan]]<nowiki/>k dira protagonistak. Michael Almereydak zuzenduta.
 
''- Veneciako merkataria''Rikardo III(''The (RichardMerchant IIIof Venice'', 19552004)., LaurenceMichael OlivierrekRadfordek zuzenduta.
 
''- Koriolano'' (2011), [[Ralph Fiennes]]<nowiki/>ek zuzenduta.
▲''- [[Otelo (antzezlana)|Otelo]]'' (Otello, 1956). Sergei Jutkevitshek zuzendu zuen.
 
''- Hamlet'' (2009), Royal Shakespeare Companyk antzeztua, [[David Tennant]] ''Hamlet'' bezala eta [[Patrick Stewart|Patrick Steward]] ''Claudius''en rolean. Gregory Doranek zuzenduta. [[BBC]]<nowiki/>rako egokituta.
▲''- Debekatutako planeta'' (Forbidden Planet, 1956. Zientzia fikziozko pelikula, “Ekaitzan” era askean oinarrituta). Fred M. Wilcoxek zuzenduta.
 
''- Zarata asko ezertarako'' (''Much Ado About Nothing,'' 2011), David Tennant ''Benedick'' bezala eta Catherine Tate ''Beatrice''ren rolean. Digital Theatren dago aukeran.
▲''- Odolezko tronua'' (Kumonosu jô, 1957. Macbethen era askean oinarrituta. [[Akira Kurosawa]]<nowiki/>k zuzenduta.
 
''- Rikardo II'' (''Richard II'', 2011) Royal Shakespeare Companyk antzeztua, eta David Tennant ''Richard II.a'' bezala.
▲''- Ekaitza'' (The Tempest, 1960). Telebistarako egindako pelikula, [[Richard Burton]] izan zen protagonista, eta George Schaeferrek zuzendu zuen.
 
== Erreferentziak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/William_Shakespeare"(e)tik eskuratuta