Gaskoi okzitaniera: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
29. lerroa:
== Euskal substratua ==
[[Antzinako Erroma|Erromatarren]] agintaldiaren aurretik, Gaskoinian hitz egiten zen hizkuntza, [[akitaniera]], antzinako [[euskara]]ren ahaide zen. Izan ere, ''gascon'' hitza bera [[latin]]ezko ''vasco,''
Substratu horren aztarnak hizkuntzan ere aurki daitezke. Lexikoan latin jatorriaren aztarnarik gabeko hitzak aztertu eta euskararekin parekatu ditu [[Gerhard Rohlfs (hizkuntzalaria)|Gerhard Rohlfs]] filologoak. [[Josep Crivillé i Bargalló]] etnomusikologoak gaskoiaren berezitasun fonetikoen jatorria antzinako euskaran zekusan, latinetik modu berean moldatu baitzituzten hitz ugari<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=oc|izenburua=Es gascons e era musica, Musèu dera Val d'Aran (Dirección y coordinación Jusèp Mª Boya y Carmen Gassó)|urtea=1988|abizena=Josep Crivillé i Bargalló|izena=Josep Crivillé i Bargalló|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=Departamento de cultura de la Generalitat de Catalunya|ISBN=}}</ref>.
Substratu horretatik datorkeen gaskoiaren ezaugarrietako bat da latinetiko [[mailegu]]etan hitz hasierako ''f-'' gaskoiz ''h-'' bihurtu izana. Adibidez, latinezko ''festa'' («jaia») hitzean, soinu hori ahuldu eta {{IPA|[h]}}
Beste ezaugarri bat gaskoiak latinez ''r-'' soinuaz hasten diren hitzei aurrean bokal bat gehitzea da. Euskaraz aurretik ''e-'' edo ''a-''
Beste ezaugarri batzuk
Euskarak ere, gerora, hainbat hitz hartu ditu gaskoitik, hala nola ''beira'' eta ''polit'' (gaskoiz ''polit,'' ''polida''). Hitz horietako batzuk Ipar Euskal Herritik sartu ziren, bi hizkuntzen arteko mugaren bidez; beste batzuk, XI. mendeaz geroztik, [[Hondarribia]]tik [[Donostia]]ra bitarteko [[Gipuzkoa]]ko kostaldeko zerrendaren bidez, hor gaskoia mintzatu baitzen XVIII. menderaino, bai eta dokumentu formaletan erabili ere XVI. menderaino. [[Pasaia]]n oraindik gaskoia mintzatzen zen 1870eko hamarkadan.<ref>{{es}} Múgica Zufiría, Serapio [http://atzoatzokoa.gipuzkoakultura.net/c78f6/ «Los gascones en Guipúzcoa»], Imprenta de la Diputación de Gipuzkoa, 1923.</ref>
64. lerroa:
2008ko galdeketa batean, Akitaniako okzitaniera (edo gaskoi) hiztunak %10 zirela eta ulertzen zutenak % 50 zirela ageri zen<ref>{{erreferentzia|url=https://www.youtube.com/watch?v=W9rkmRzAyb0|izenburua=Joan Breç: 'Akitanian biztanle erdiek okzitaniarra ulertzen dute'|sartze-data=2019-11-11|egunkaria=EITB (tribuaren berbak)|aldizkaria=|abizena=Breç|izena=Joan|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>.
Aran bailaran, gaskoia ofiziala den toki bakarrean, % 58
Euskal Herrian ere gaskoia asko galdu da azken urteetan. Baionan, adibidez, % 5 soilik dira
Erabileraren apaltze horren atzean frantsesaren inposaketa hiztunen sakabanatzea, hizkuntzak jasan duen mespretxua, ofizialtasunik eza, irakaskuntzan gutxi erabili izana eta ondoriozko transmisio etena aipatzen dira arrazoi bezala<ref name=":0" />.
75. lerroa:
[[Fitxategi:Bayonne sign in French Basque Gascon-Occitan.JPG|300px|thumb|eskuinera|Baionako kaleetako seinaleetan gaskoia irakur daiteke, frantsesa eta euskaraz gain.]]
[[Behe Erdi Aroa]]n, XII. mendearen erdialdean eta merkatarien artean bereziki, [[jean Erratxun|gaskoia]] [[Aturri]]ren hegoaldeko alde euskaldunetara hedatu zen. [[Angelu (argipena)|Angelu]], [[Biarritz|Miarritze]], eta [[Baiona]] neurri handi batean gaskoitu ziren. Euskaldunek berek ere gaskoia bereganatu
400 urtez Baionan ofiziala ere izan zen gaskoia<ref name=":0" />, eta XIV. eta XV. mendeen artean dokumentu administratiboak gaskoiz idazten ziren bertan<ref name=":1" />. Nafarroako erreinuaren zati zen Behe Nafarroan ere idazten ziren dokumentuak
[[Jean Erratxun|Gaskoiak]] izen ugari laga ditu Donostian, horietako asko gaur egun arte iritsiak: ''[[Aiete]]'' (gaskoiz, ''Ayet'', Aiete izenaz euskaratutua), ''[[Gros]]'', ''[[Miramon]]'' (gaskoiz, ''Miramont''), ''Monpas'' (''Mont-pas''), ''[[Morlans]]'', ''Polloe'' (gaskoizko ''Poll'' eta ''Pollet'' hitzetik dator, ''Polloe'' izenaz euskaratua), ''[[Ulia]]'' (gaskoiz ''Oli'', euskaraz ''Ulia'' edo ''Uliamendi''), ''[[Urgull]]'' (gaskoiz, ''Orgull'' edo Urgullus, ''Urgull'' izenaz euskaratua), ''[[Embeltran kalea]]'' (''Em Beltran'', hots, "Jaun Beltran")<ref>{{es}} Orella Unzué, Jose Luis [http://www.ingeba.org/lurralde/lurranet/lur33/33orella/33orella.pdf "La gasconización medieval occidental del Reino de Navarra"], Lurralde : inves. espac. 33 (2010), 177-208 orr.</ref> eta ''[[Narrika kalea]]'' (''Na Rika'', hots, "Rika anderea")<ref>http://irutxulo.blogspot.com/2008/12/calle-calle-calle-de-narrica-narrika.html</ref>.
|