Narra: berrikuspenen arteko aldeak

[[FileFitxategi:Zahouc, Dromla nad Čezsočo. Vol s ""senmi"" za prevažanje sena v hribovitih senožetih 1952.jpg|thumb|[[Eslovenia|Esloveniako]]ko nekazariak narra batekin, 1952.]]

'''Narra''' objektu astunak mugitzeko [[lera]] moduko bat da, [[Zur|zurezkoazur]]ezkoa ohikoan. [[Zaldi|Zaldiek]]ek edo [[Idi|idiekidi]]ek [[Uztarri|uztarritikuztarri]]tik tiratutako tresnak dira, [[Abereabere trakzio|abere trakzioko]]ko modu tradizional bat nekazal munduan, baita [[Euskal Herri|Euskal Herrian]]an ere motorizazioa eta [[Traktore|traktoreaktraktore]]ak iritsi aurretik.

Narra hitza ''narraz'' adizlagunarekin erlazionatua dago, [[Gurpil|gurpilikgurpil]]ik gabe edo ardatzik gabeko oso gurpil txikiekin, herrestan eramaten den tresna baita. Gaztelaniara ere egin du salto hitzak non ''narria'' ere erabiltzen den, ''rastra'' terminoarekin batera.

Neurri handi batean narra eta [[lera]] sinonimoak edo oso hurbilekoak dira euskaraz. [[Hiztegi Hirukoitza|Larramendiren Hiztegi Hirukoitzaren]] arabera, narrak forma [[Lauki|laukikoaklauki]]koak ziren, eta lerak [[Hiruki|hirukiakhiruki]]ak<ref name=":0" />.

Euskal [[hiztegi]] modernoetan, lerari izotz eta elur irristatzearen adiera ematen zaio, baina lehor edo lur gaineko tresnentzat ere balio du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=lera - Elhuyar hiztegiak|url=https://hiztegiak.elhuyar.eus/eu_es/lera|aldizkaria=hiztegiak.elhuyar.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>, eta adiera horretan ''narra'' ikusteko gomendatzen du Euskaltzaindiaren hiztegiak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskaltzaindiaren Hiztegia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=lera&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&lang=eu|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>. Azkenean, 21. mendeko erabilerara elur eta kiroletakoak iritsi dira, lerak; eta narrak [[etnografia]] museoetan geratu dira.

[[Santiago Onaindia|Santiago Onaindiak]]k hesidunak eta hesi bakoak aipatzen ditu, hau da, narraren alboetan piboteak jar zitezkeela, zamari hobeto eusteko. [[Ohol|Oholez]]ez edo [[hurritz]] adarrez eginak ere aipatzen ditu Onaindiak, eta urritzezko bat bada [[Bilboko Euskal Museoa|Bilboko Euskal Museoan]]n<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Lera . EMSIME|url=https://apps.euskadi.eus/emsime/katalogoa/museoa-museo-vasco-de-bilbao-/objektua-narria-/ciuVerFicha/museo-57/ninv-1981/3240|aldizkaria=apps.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-26}}</ref>.

[[Toribio Etxebarria|Toribio Etxebarriak]]k dio: "Gure baserri guztietan zen narra, basoko karrioetarako"<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - OEH|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&query=Narra|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-06-26}}</ref>. Mendiko lursailetan, [[Gurdi|gurdiarekingurdi]]arekin iristea zaila zen terrenoan erabiltzen zen batik bat.

[[Harri]] handi bat gainean jarri eta iraulitako lurrak lautzeko ere erabiltzen zen, eta baita sailean [[ongarri]] moduan aurretik barreiatutako [[Kare|kareakare]]a lurrarekin nahasteko ere<ref name=":1" />. Bilboko Euskal Museoan bada ale bat [[Bermeo|Bermeoko kaian]] erabiltzen zena, [[Barrika (ontzia)|barrika]] bat duena eutsita muturrean: barrika honetatik ura isurtzen zen zorura, errazago irrista zedin narra eta bere zama<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Narra barrikarekin . EMSIME|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://apps.euskadi.eus/emsime/katalogoa/museoa-museo-vasco-de-bilbao-/objektua-narria-/ciuVerFicha/museo-57/ninv-AAAA/0118|aldizkaria=apps.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-26}}</ref>.

[[Bilbo|Bilbon]]n 19. mendearen amaierara arte oso ohikoak izan zen narrak erabiltzea garraiorako, debekatua baitzegoen hiri barruan gurpildun ibilgailuak ibiltzea, biztanleen lasaitasuna ez eragozteko eta kaleetako zoladura garbi eta egoera onean mantentzeko<ref name=":2" />.

[[Kantabria]], [[Asturiasko Printzerria|Asturias]] eta [[Kanariak|Kanarietako]] [[Dema|demetan]], harria probalekuan eraman beharrean, zama narra baten gainean kargatuz egiten dituzte proba hauek, lur gainean.

Neolitotik ezagutzen diren narren aztarnak. Chalain lakuko palafitoen hondarretan, Frantzian, duela 5.000 urteko narra handi eta oso bat aurkitu izan dute<ref>{{Erreferentzia|izenburua=.: FICAB - Peliculas - Peliculas - Una narria para los dioses :.|url=http://www.ficab.org/catalogo-productos-ficha.php?id_producto=191&id_coleccion=148|aldizkaria=www.ficab.org|sartze-data=2020-06-27}}</ref>.

[[Antzinako Egipto|Antzinako Egipton]]n, zurezko lera edo narrak erabili ziren, hainbat material inguruko [[Basamortu|basamortuetakobasamortu]]etako hondar beroetatik garraiatzeko, batzuetan, objektu handi eta astunak garraiatuz, ikaragarrizko estatuak, adibidez. Garraioa errazteko, hondarra busti egiten zen narra pasatu aurretik. Oraindik hor diraute, [[Hilobi|hilobietanhilobi]]etan aurkitutako batzuk. Euren eraikinen [[Behe-erliebe|baxuerliebetan]] eta margoetan ere, egiptoar langileek mugitutako narrak agertzen dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Cómo arrastraron los egipcios las piedras de las pirámides?|hizkuntza=es|data=2014-05-07|url=https://historia.nationalgeographic.com.es/a/como-arrastraron-egipcios-piedras-piramides_8180|aldizkaria=historia.nationalgeographic.com.es|sartze-data=2020-06-27}}</ref>.

Ipar Amerikako herri natiboen artean, ohikoak ziren garraiorako, zakurrek tiratuak zaldiak sartu arte. [[Amerindiar|Amerindiarren]]ren tresna hauei ''[[travois]]'' termino frantses jatorrikoarekin deitzen zaie.

* [[Lera]]

* [[Trailu]]