Wikipedia

Michel de Montaigne: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
4. lerroa:
}}
 
'''Michel Eyquem de Montaigne''' ([[Saint-Michel-de-Montaigne]]ko gaztelua, [[Périgord]], [[1533]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Ibidem|ib.]]'', [[1592]]ko [[irailaren 13]]a)'' [[Frantzia|Frantziar]]r [[Errenazimendu|errenazimendukoerrenazimendu]]ko [[filosofo]], [[idazle]], moralista eta politikaria izan zen, [[Essais]] («Entseiuak») idazlanari esker entseiua genero literario modura zabaltzeagatik ezaguna da, Mendebaldeko kulturan eragin handia eragin zuelarik. Bere lana ezaguna da eguneroko anekdotak eta ikuspegi intelektual batetik egindako autobiografia bat batzeagatik. Bizitza osoa eman zuen Frantzian obra hori idazten, nahiz eta tarteka [[Italia|Italiara]]ra eta [[Alemania|Alemaniara]]ra bidaiak egin zituen.
 
Lehen bi liburukiak [[Bordele]]n argitaratu ziren, [[1580]]an; [[1588]]an hiru liburuki argitaratu ziren [[Paris]]en, eta bera hil ondoren (1595) argitaratu zen, ohar autobiografikoz betea, azken bertsioa. Bere pentsamendua idazle klasikoengan oinarritzen da gehienbat, hauen inguruan hausnartu zuen, beren bizitzak deskribatu eta garai hartako gertakariak aditzera eman zituen. Montaigneren lehen garaian, autore klasikoak irakurtzeaz gain ([[Seneka]] eta [[Plutarko]], batez ere), [[Eszeptizismo|eszeptizismoaeszeptizismo]]a eta [[Estoizismo|estoizismoaestoizismo]]a sutsuki landu zituen. Azken garaian, [[Epikureismo|epikureismoakepikureismo]]ak hartu zuen nagusitasuna. Jakitunaren barne-askatasunean oinarritzen da bere pentsamendu guztia. Gizakia aztertuko du gehienbat. [[Agnostizismo]] modernoaren aldera jo zuen, fede kristauaren dogmak zalantzan jarri ez bazituen ere.
 
Mendebaldeko autore askorengan eragin zuzena izan zuen, besteak beste [[Francis Bacon]], [[René Descartes]],<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=At the Origins of Modern Atheism|urtea=1990|abizena=Buckley|izena=Michael J.|orrialdeak=|orrialdea=69|argitaletxea=Yale UP|ISBN=}}</ref> [[Blaise Pascal|Blasie Pascal]], [[Jean-Jacques Rousseau]], [[Albert Hirschman]], [[William Hazlitt]],<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=William Hazlitt: Critic of Power|urtea=1978|abizena=Kinnaird|izena=John|orrialdeak=|orrialdea=274|argitaletxea=Columbia University Press|ISBN=}}</ref> [[Ralph Waldo Emerson]], [[Friedrich Nietzsche]], [[Stefan Zweig]], [[Eric Hoffer]], [[Isaac Asimov]], eta seguruenik [[William Shakespeare]]-ren azken lanetan ere.
16. lerroa:
Montaigne Frantziako [[Akitania]] eskualdean jario zen [[1533]].urtean, bere familiarena izandako [[Montaigneko gaztelua|Montaigneko Gazteluan]]; hain zuzen ere, mendixka baten tontorrean, ''montaigne'' batean, eraikitako ''chateau'' bat zen gaztelua, [[Dordoina (ibaia)|Dordoina ibaiaren]] ertzean zegoena, [[Bordele]]tik berrogeita hamar bat kilometrora, egun [[Saint-Michel-de-Montaigne]] izenpean ezagutzen den hirian. Familia aberatsekoa zen; bere birraitona, Ramon Felipe Eyquem, sardinzarren salerosketaz dirutza bat irabazi zuen eta 1477. urtean lursaila erosi zuen, Montaigneko Jaun bilakatuz. Bere aita, Pierre Eyquem, Montaigneko Jauna, [[Frantziar Eliza Katolikoa|Soldadu Katoliko]] frantsesa izan zen Italian eta baita Burdeoseko alkate.<ref name=":0">{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua="Montaigne, Michel, Seigneur" . Collier's New Encyclopedia|urtea=1921|abizena=Reynolds|izena=Francis J.|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=P.F. Collier & Son Company.|ISBN=}}</ref>
[[Fitxategi:ArmoiriesMichelDeMontaigne.svg|thumb|Michel Eyquem-en armarria, Montaigneko Jauna.]]
Guienan “Eyquem” [[Patronimiko|patronimikoapatronimiko]]a zeramaten familia asko egon ziren arren, uste da bere aitaren familiak [[marrano]] ([[Iberiar penintsula|Iberiar penintsulan]]n Katolizismora bihurturiko Juduei emandako izena) jatorria izan zezakeela pentsatzen da,<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=fr|izenburua=L’Histoire Juive de Montaigne|urtea=2001|abizena=Jama|izena=Sophie|orrialdeak=|orrialdea=76|argitaletxea=Flammarion|ISBN=}}</ref> halaber, bere ama, Antonieta Lopez de Villanueva, Protestantismora bihurtu zen.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=Civilization|urtea=1969|abizena=Clark|izena=Kenneth|orrialdeak=|orrialdea=161.|argitaletxea=Harper & Row|ISBN=|aipua=His mother was a Jewish Protestant, his father a Catholic who achieved wide culture as well as a con-siderable fortune}}</ref> Bere amaldeko aitona, Pedro Lopez,<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Zeitschrift für Französische Sprache und Literatur|urtea=1942|abizena=Winkler|izena=Emil|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=}}</ref> [[Zaragoza|Zaragozakoa]]koa, katolizismora bihurturiko marrano familia batekoa zen.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Encyclopaedia Judaica|urtea=2008|abizena=Goitein|izena=Denise R.|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=The Gale Group|ISBN=}}</ref><ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua="Introduction: Montaigne's Life and Times" Apology for Raymond Sebond|urtea=2003|abizena=Ariew|izena=Roger|orrialdeak=|orrialdea=iv|argitaletxea=Hackett|ISBN=|aipua=Michel de Montaigne was born in 1533 at the chateau de Montagine (about 30 miles east of Bordeaux), the son of Pierre Eyquem, Seigneur de Montaigne, and Antoinette de Louppes (or Lopez), who came from a wealthy (originally Iberian) Jewish family}}</ref><ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=The Complete Essays of Montaigne|urtea=1989|abizena=de Montaigne|izena=Michel|orrialdeak=|orrialdea=vii ff|argitaletxea=Stanford University Press|ISBN=0-8047-0486-4|Itzultzailea=Donald M.}}</ref><ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=The History of Scepticism: From Savonarola to Bayle|urtea=2003|abizena=Popkin|izena=Richard H.|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=9780195107678.}}</ref> Bere amaldeko amona, Honorette Dupuy, [[Gaskoinia|Gaskoiniako]]ko, Frantziako, familia katolikokoa zen.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=Inquisition: The Reign of Fear|urtea=2009|abizena=Green|izena=Toby|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=9781429938532.}}</ref>
 
Montaigne bere amarengandik hurbil pasa zuen bizitzaren atal handi bat, bera baino beranduago hil egin zelarik, horrela izan arren bere ''Entseiuetan'' bitan bakarrik egiten zaiolarik aipu. Bere aitarekin zeukan erlazioa, ordea, askotan agertzen eta eztabaidatzen da saiakeretan. Oso gaztetarik hasi zen Montaigneren hezkuntza, aitak bere lagun [[Humanismo|humanistekin]] elaboraturiko [[Plan pedagogikoa|plan pedagogikoa]] jarraitu zuelarik. Jaio eta gutxira, Montaigne landetxe txiki batera eraman zuten, bere bizitzaren lehen hiru urteak nekazari familia batekin eman zituelarik, Montaigne zaharraren esanetan “Umea, gure laguntza behar duten pertsonengana eta pertsona horien bizitza egoeretara hurbilaraztea”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=Essays|urtea=|abizena=|izena=Montaigne|orrialdeak=|orrialdea=III, 13|argitaletxea=|ISBN=}}</ref> zen horren zergatia. Urte horien ondoren, gaztelura bueltatu zen. Helburua, latina bere lehen hizkuntza bihurtzea zelarik. Montaigneren hezkuntza intelektualari dagokionez, Horstanus izeneko mediku aleman bat, frantsesez ez zekiena, jarri zion tutore modura bere aitak. Latinez hitz egiten zuten zerbitzariak soilik kontratatu zituzten, umeari bakarrik latinez hitz egiteko agindua emanez. Arau berdina mantendu zen bere ama, aita eta zerbitzariengan, berak erabiltzen zituen hitz berdinak erabiliz, tutorearen hizkuntza ikasteko. Montaigeri latina ikasteaz gain ezagutza erlijiotsu eta intelektualaz kitzikatu zitzaion txikitatik. Grekoa ezagutzea lortu zuen joko-jolas, elkarrizketa eta meditazio ariketak erabiltzen zituen metodo pedagogiko batengatik, ohikoak ziren liburuak erabili beharrean.
Bere hezkuntza, aitak sortu eta finduriko arau eta erregelez josirik egon arren, askatasuna eta gozamena sustatu zituela dio Montaignek, borondate propio batez ikasketak eta betebeharrak egin nahi izateko muga gehiegirik jarri gabe. Musikagile batek esnatzen zuen egunero instrumentu ezberdinekin,<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=The Essays of Michel Eyquem de Montaigne. Great Books of the Western World. twenty-five. Encyclopædia Britannica|urtea=1952|abizena=Hutchins|izena=Robert Maynard|orrialdeak=v|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=|aipua=He had his son awakened each morning by 'the sound of a musical instrument'}}</ref> gainera bere tutorearekin klaseak zituela [[Zitara|zitara-jole]] batek aspergarritasuna ekiditeko doinuak jotzen zituen.
 
1539. urte inguruan, Montaigne Burdeoseko izen handiko barnetegi batera bidali zuten, Guienako Eskolara, ondoren, garaiko eruditu latindar hoberenaren zuzendaritzapean, George Buchanan, bere ikasketa-plan guztiak gainditu zituen, jada hamahiru urte bete zituela. 1546. urtean zuzenbide ikasketak hasi zituen Tolosako Unibertsitatean (Akitanian) eta bertako lege sisteman lan egiten hasiko zen. Périgueux-eko Laguntzen Auzitegian aholkulari izan zen eta, 1557. urtean, Burdeoseko Parlamentuko aholkulari izendatu zuten (maila altuagoko auzitegia zena). 1561 eta 1563 urte bitartean, Karlos IX.aren gorteko gortesau izan zen; [[Roueneko Setioa|Roueneko Setioan]]n ([[1562]]) erregearekin batera egon zelarik. Noblezia frantsesaren ohore altuena jaso zuen, Done Mikelen Ordena, gaztetatik lortzea helburutzat zuena. Burdeoseko Parlamentuan lan egiten zuen bitartean, [[Étienne de La Boétie|Étienne de la Boétie]] filosofo eta poetaren oso lagun egin zen, ''Discours de la servitude volontaire'' liburuaren egilea, 1563.urtean honen heriotzak sakonki mindu zuelarik Montaigne hori izan baitzen bere lagun min bakarra.
1565.urtean Françoise de la Cassaigne-rekin ezkondu zen, seguruenik itunpeko ezkontza batean. Tolosako (Akitania) eta Burdeoseko merkatarien familiako noblea zen. Sei alaba izan zituzten, baina soilik bigarrenak, Leonorrek, gainditu zuen haurtzaroa.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jane|abizena=Kramer|izenburua=Me, Myself, And I|hizkuntza=en|data=2009-08-31|url=https://www.newyorker.com/magazine/2009/09/07/me-myself-and-i|issn=0028-792X|sartze-data=2019-03-11}}</ref> Bere bikote bizitzaz ezer gutxi dakigu, Montaignek ez du gehiegi hitz egiten honen inguruan. Honakoa idatzi zuen Leonorren, bere alabaren, inguruan “Nire alaba guztiak erizaindegian hiltzen dira; baina Leonor, zorigaitz honetatik ihes egin duen gure alaba bakarrak, sei urte bete ditu zigorrik jaso gabe, bere ama bihozberarengatik, hitzez ez bada, zeinak oso gizabidetsuak diren”.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bayle|abizena=St. John|izenburua=Montaigne the essayist. A biography|argitaletxea=London, Chapman and Hall|data=1858|url=http://archive.org/details/montaigneessayi04johngoog|sartze-data=2019-03-11}}</ref> Bere alaba François de la Tour-ekin ezkondu zen lehenengoz eta beranduago Charles de Gamaches-ekin, bakoitzarekin alaba bat izan zuelarik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lauranne|abizena=Bertr|izenburua=Léonor de Montaigne {{!}} MONLOE : MONtaigne à L'Œuvre|hizkuntza=fr-FR|url=https://montaigne.univ-tours.fr/category/documents/leonor/|sartze-data=2019-03-11}}</ref>
 
Bere aitaren eskaeraren eskutik, Montaignek [[Raymond Sebond|Raymond Sebonden]]en bakarrizketa katalanaren lehen itzulpenean lan egiten hasi zen, ''[[Theologia naturalis]]'', bere aitaren heriotzaren hurrengo urtera (1568) argitaratuko zuelarik (1595ean, Index Librorum Prohibitorum-aren barnean argitaratuko zelarik, Biblia errebelaturiko egiaren jatorri bakarra ez dela esateagatik). Honen ondoren, familiaren ondareak jarauntsi zituen, Montaigneko Gaztelura mugitu zelarik 1570. urtean, Montaigneko Jaun bilakatuz. Horrez gain, bere lagun zen Boétie-ren obra editatu zuen hau hil zenean.
 
1571. urtean, bizitza publikoa alde batera utzi eta Gazteluko Dorrera, bere Dordoinako “gotorlekura”,  arazo sozial eta familiar orotatik baztertu zelarik. Bere liburutegian giltzapeturik, 1.500 obra inguru zituen horretan, bere ''Essais'' (“Entseiuak”) idazten hasi zen, 1580. urtean lehenengoz argitaratuak. 38 urte bete zituen egunean, bere burua hamar urteko borondatezko itxialdi batera mugatu zuen, eta honakoa idatzi zuen bere lan kamarako apalategietan:<blockquote>"Kristoren 1571. urtean, hogeita hemezortzi urterekin, otsailaren azken egunean, bere urtebetetzean, Michael de Montaigne, gorteko zerbitzaritza eta enplegu publikoez gogaiturik, nahiz eta oraindik oso egon, birjin ikasien bularretara erretiratu zen, non, lasaitasunez eta askatasunez, bizitzeko geratzen zaion denbora pasatuko duen, honen erdia joan baita jada. Patuak baimentzen badu, bizitegi hau beteko du, behinolako erretiro gozo hau beteko du; eta bere askatasun, lasaitasun eta aisia horren truke eskaini ditu."<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua="Montaigne and His Readers" in Denis Hollier (ed.) A New History of French Literature|urtea=1995|abizena=Regosin|izena=Richard L.|orrialdeak=|orrialdea=248–52, p. 249. The Latin original runs: 'An. Christi 1571 aet. 38, pridie cal. mart., die suo natali, Mich. Montanus, servitii aulici et munerum publicorum jamdudum pertaesus, dum se integer in doctarum virginum recessit sinus, ubi quietus et omnium securus (quan)tillum in tandem superabit decursi multa jam plus parte spatii: si modo fata sinunt exigat istas sedes et dulces latebras, avitasque, libertati suae, tranquillitatique, et otio consecravit.' as cited in Helmut Pfeiffer, 'Das Ich als Haushalt:Montaignes ökonomische Politik’, in Rudolf Behrens, Roland Galle (eds.) Historische Anthropologie und Literatur:Romanistische Beträge zu einem neuen Paradigma der Literaturwissenschaft, Königshausen und Neumann, Würzburg, 1995 pp. 69–90 p. 75|argitaletxea=Harvard University Press|ISBN=}}</ref></blockquote>1578an, Montaigne, zeinaren osasuna beti izan zen ona, giltzurrun-kalkulu mingarriak sufritzen hasi zituen, bere aitaren familiatik heredaturiko gaixotasun bat. Mina eduki arren, medikuak eta drogak baztertu zituen.<ref name=":0" />1580-1581 bitartean, Montaigne Frantzia, Alemania, Austria, Suitza eta Italiara bidaiatu zuen, sendagai baten bila hein handi batean, Bagni di Lucca-n etxekotuz, ur bedeinkatua edaten zuelarik bertan. Loretoren Etxe Saindura egin zuen erromesaldia, bere burua, emaztea eta alaba Ama Birjinaren aurrean belaunikaturik agertzen ziren zilarrezko erliebe bat utzi zuelarik bertan.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=The Evolution of the Grand Tour: Anglo-Italian Cultural Relations since the Renaissance|urtea=2000|abizena=Chaney|izena=Edward|orrialdeak=|orrialdea=89|argitaletxea=|ISBN=}}</ref>[[Fitxategi:St Michel de Montaigne Tour03.jpg|thumb|220px|<small>''[[Montaigneko Dorrea|Tour de Montaigne]]'' (Montaigneko dorrea), XVI. mendetik aldaketa gehiegirik izan ez dituena. Gehiena [[1885]]ean erre bazen ere, idazlearen liburutegia zegoen dorrea [[XVI. mende]]an bezala dago.</small>]]
35. lerroa:
''[[Entseiuak (Montaigne)|Entseiuak]]''-en edizio desberdinak argitaratu zituen; horien artean aurrenekoa nabarmendu behar da, lehenago aipatua, Bordelen bi liburukitan argitaratu zena, eta laugarrena, [[1588]]an Parisen inprimatua; hari beste liburuki bat erantsi zion, baina liburu bakarrean argitaratu zen. Hil zenean, laugarren edizio horretako ale bat utzi zuen Montaignek, oharrez bete-betea. Ale horrek izan zituen gorabeherak -Bordeleko alea deitzen zaio, eta hiri horretako Udal Museoan dago-, argitalpen arazo askoren iturri izan dira; oraindik ere, arazo horietako asko ez dira behin betiko ebatzi.
 
Montaignek bizitasunez idatzi zuen, bere lana aipu greko-latinoz beterik dago, barkamena eskatzen duelarik «aurretik beste batek esandako berbera egokiago esan izanagatik». Pedanteriaren aurka egitearekin obsesionaturik askotan bere pentsamenduaren eta bere aipuen erreferentziak ahazten zituen, egun zailtasunak daudelarik zenbait esan katalogatzeko.
 
Bere helburua da gizabanakoa deskribatzea eta batik bat bere burua deskribatzea, horrela izanik, zailtasunak aurkituko ditu bere burua eta nia bereizterakoan. Bere galdera oinarrizkoena honakoa izango delarik: ''Que sais-je?'', “Nik zer dakit?” Edo “Zer dakit bada nik!” modura itzuli izan dena. Biolentzia kondenatzen du, katoliko eta protestanteen artean batik bat. Fanatismoaren aurrean eszeptizismoa defendatuko duelarik. Pesimismoa lantzen duen idazlea da, bere ''[[Raymond Sebond-en apologia]]'' esntseiu luzean, bigarren liburuko hamabigarren kapituluan, arrazoimenarekiko mesfidantza beharra aldarrikatzen du, ez baitugu beste edozein animaliak baino honekiko kontrol handiagorik.
46. lerroa:
 
== Montaigneren filosofia ==
“Bizitzen irakasten digun zientzia da filosofia”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=fr|izenburua=Essais I|urtea=2002|abizena=Montaigne|izena=Michel de|orrialdeak=|orrialdea=201|argitaletxea=Quarto Gallimard|ISBN=|atala=26|itzulpena-izenburua=Les Essais (en français moderne)}}</ref>. Esan zuen Montaignek. Filosofia, norbanakoari esentziala dena (heriotza, maitasuna, laguntasuna, haur hezkuntza, bakardadea, esperientzia, etab.) aurrean jartzen dion pentsamendu bizia da berarentzat. Bere ustez, ezagutzaren ikaskuntza da: filosofatzea pozik bizitzea da edo ahalik eta poztasun handienarekin.
 
Montaigneren filosofia, bere esperientzien (magistraturak, guda zibilak, gaixotasunak, bidaiak) eta berak irakurritako filosofoen ([[Cato]], [[Epaminondas]], [[Sokrates]]) ondorio da. Bere pentsamenduaren eboluzioa [[Berpizkundea|Errenazimenduaren]] eboluzioaren eskutik iritsi zen, dio [[Pierre Villey]]-ek<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=fr|izenburua=Les Sources et l’évolution des Essais de Montaigne|urtea=1908|abizena=Villey|izena=Pierre|orrialdeak=|orrialdea=516|argitaletxea=Hachette|ISBN=}}</ref>, antzinaroko irakaskuntzak errepikatzen hasi baitzen bere obrak landu haurretik.
53. lerroa:
Lehen entseiuetan, Montaigne gogotsu agertzen zen, bere garaiko humanista askoren antzera, estoizismoarengatik (Senekarena batik bat): arrazoimen landu bat ahalguztiduna da eta nahimenarekin nahikoa da ezbehar oro konpontzen laguntzeko. 1572an, “ongiaren eta gaizkiaren inguruko gustuak gure iritzien araberakoak direla” (I, 14) demostratzeko entseiu bat idatzi zuen. ''Filosofatzea hiltzen ikastea da'' (I, 20) entseiuan, tonu berberaz, [[Tito Lukrezio Karo|Lukrezioren]] ''[[Gauzen naturaz]]'' lanaren bukaera eta epikureismoa landuko ditu, baina bere burua ikertzen hasten den unetik eta bere izaeraren eta bere benetako beharren kontu egiten denean, Senekaren erremedioak berarentzako bortitzegiak direla pentsatuko du eta ikuspuntu horretatik baztertzen hasiko da gutxika: “Zein da zalantza honen mamia, zeinak giza naturaren ezbehar guztiak aurreikusi nahi izatea egiten duen, zeinak zailtasunez prestatzen gaituen guregana iristeko gai ez diren ezbeharrei aurre egitera? Ez da kolpea bakarrik mintzen gaituena, haizea eta zarata ere badira (…) Ordea, errazena eta naturalena pentsamendutik bereiztea da”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Essais, III, 12|urtea=2002|abizena=|izena=|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=}}</ref> “Egia da heriotzaren inguruan mintzatu diren adituek herioak berak baino tormentu gehiago eman zutela”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Essais, II, 37|urtea=|abizena=|izena=|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=}}</ref>
 
[[Plutarko|Plutarkok]]k, Montaignerengan influentzia handia eragin zuenak, egia absolutu eta zalantza-ezina dutenen aurrean mesfidati izaten lagundu zion. Moralista grekoak, eguneroko bizitzaren behatzaileak, zailtasun psikologikoetara eta barne introspekziora bideratzen du Montaigneren pentsamendua. Plutarkoren eraginpean, Montaignek gogoeta pertsonal batez nahastuko ditu gero eta gehiago bere ''Entseiuak'' eta moral familiar, sinple eta praktiko batekiko gustua agertu zuen. 1576. urte inguruan, [[Sexto Enpiriko]] eszeptiko grekoa irakurriko du, bere pentsamendua eszeptizismora moldatuz: kontuz ibili judizioekin eta gizakiaren espiritua bustitzen duten aurreiritziak defendatzearekin, garai bati edota medio bati dagozkien ideia edo ohiturak direlarik. [[Platon]] eta [[Xenofonte|Xenofonteri]]ri esker ezagutuko du [[Sokrates]], “Irakasleen irakaslea”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Essais, III, 13.|urtea=|abizena=|izena=|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=}}</ref>.
 
1578tik gaixorik, minarekiko borrokan, heriotza gero eta gertuago ikusiko du. Ikergai berria izango da berarentzat, bere ideia propioen jabe dela pentsatzen du, originalak. ''Harrokeriaz'' atalean bere burua epaituko du, eta zentzu ona daukanaren meritua onartuko du: “Iritzi onak ditudala uste dut (baina, nork ez du hori uste norberaz?): Horren inguruan daukadan frogarik hoberenetakoa nireganako estima falta da”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Essais, II, 17|urtea=|abizena=|izena=|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=}}</ref>. Badaki bere ideiak berarekiko erlatiboak direla, ez du nahi jendeak sinetsi behar ez denean sinestea, Montaigneren ustez, bere ideiak bere gogo-aldarteak marrazten dituen pinturak besterik ez dira, ez du nahi bere jarraitzailerik: “Besteek formatzen dute gizona; Esan nion, eta gaizki formaturiko gizona marraztu zidan”<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Essais, III, 2|urtea=|abizena=|izena=|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=|ISBN=}}</ref>
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Michel_de_Montaigne"(e)tik eskuratuta