Epikuro: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
t "Bizitza" eta "Filosofia" atalak hasi naiz osatzen. |
||
4. lerroa:
== Bizitza ==
Gaztaro guztia Samosen igaro zuen. Samosen [[Panfilo]] filosofo platonikoarekin egin zituen ikasketak, eta Teosen [[Demokrito]]ren jarraitzaile Nausifarenean egon zen. K.a. 323. urtean Atenasa joan zen [[Xenokrates]]en ikaskizunak entzutera. Gero [[Kolofon]]era jo zuen, aitari irakaskuntzan laguntzera. Gramatika irakatsi zuen. Ondoren, [[Mitilene]]n eta [[Lampsako]]n filosofia irakatsi zuen, eta K.a. 306an Atenasa itzuli zen.
Epikuro hil ondoren, [[Epikureismo|epikureismoa]], mugimendu filosofiko bat bezala loratzen jarraitu zuen. Epikuroko komunitateak mundu helenistiko osoan sortu ziren; [[Estoizismo|estoizismoa]]<nowiki/>rekin batera, jendearen leialtasunengatik lehiatzen ziren eskola filosofiko nagusietako bat izan zen. Epikureanismoa gainbehera etorri zen [[Kristautasun|kristautasuna]]<nowiki/>ren sorrerarekin. Epikuroren pentsamenduaren zenbait alderdi berpiztu egin ziren [[Errenazimendu|Errenazimendua]]<nowiki/>n eta aro modernoaren hasieran, neo-Aristotelianismo eskolastikoaren aurkako erreakzioak pentsalariak fenomeno naturalen azalpen mekanizistetara jotzera eraman zituenean.
== Filosofia ==
10 ⟶ 12 lerroa:
Epikuroren filosofia hiru partetan zatitu daiteke: Kanonika, fisika eta etika.
Parte hauen bakoitzaren Epikuroren filosofia azterketa egin baino lehen baieztatu ahal dugu, oro har, filosofia platonikoaren aurkako aldean ipintzeagatik ezaugarritzen da: Baieztatzen du errealitate bat baino gehiago ez dagoela, mundu sentikorra,
Epikuroren filosofia sistema oso eta interdependente bat izan zen, giza bizitzaren helburuaren ikuspegi bat (zoriontasuna, min fisikorik eta buru-asaldurarik ezaren ondorioa), ezagutzaren teoria enpiriko bat (sentsazioak, plazeraren eta minaren pertzepzioarekin batera, irizpide hutsezinak dira), materialismo [[Atomismo|atomista]]<nowiki/>n oinarritutako naturaren deskripzio bat, eta eboluzioaren kontakizun naturalista bat, munduaren eraketatik hasi eta munduaren eraketara<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Konstan|izenburua=Epicurus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2018|url=https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/epicurus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Summer 2018|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2020-09-10}}</ref>.
=== Epikuroren filosofia ===
17 ⟶ 21 lerroa:
Kanonika filosofia epikurearraren zati da. Bertan, irizpideengatik arduratzen da, hau da, ezagutzen duguna eta faltsutik bereizten dugun egia aztertzen ditu.
Epikuroren epistemologia erabat enpirikoa eta anti[[Eszeptizismo|eszeptikoa]] da. Gure ezagutza oro, azken batean, sentimenetatik dator, pentsatzen du Epikurok, eta zentzuetan fida gaitezke behar bezala erabiltzen direnean. Epikurok dio egiarako hiru irizpide daudela: sentsazioak, 'Aurreikusmoldeak' eta sentimenduak. Sentsazioek kanpoko munduari buruzko informazioa ematen digute, eta beste sentsazio batzuen aurkako sentsazioetan oinarritutako judizioak froga ditzakegu; adibidez, dorre bat biribila eta sentsazioan oinarritutakoa dela dioen behin-behineko judizioa ondorengo sentsazioen aurka froga daiteke, eta horiek berretsi edo gezurtatu egin behar dira. Epikurok dio sentsazio guztiek ematen digutela munduari buruzko informazioa, baina sentsazio hori bera ez da inoiz akats bat, sentimenen organoek irudiei eta antzekoei egiten dieten harrera pasibo eta mekaniko hutsa baita, eta sentimenek berek ez dute munduari buruzko judiziorik egiten. Zentzumenen bidez jasotako informazioan oinarrituta munduari buruzko judizioak egiten ditugunean agertzen da akatsa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Epicurus {{!}} Internet Encyclopedia of Philosophy|hizkuntza=en-US|url=https://iep.utm.edu/epicur/|sartze-data=2020-09-10}}</ref>.
Epikurok uste du, munduari buruzko judizioak egiteko, oinarrizko kontzeptu batzuen jabe izan behar dugula, froga edo definizio gehiagorik behar ez dutenak. Hala ere, gure arima inmaterialek arimaren existentzia transzendentaletan forma transzendentalak ezagutzen dituztela postulatu beharrean, Platonek defendatzen duen bezala, Epikurok uste du zenbait "aurrekontzepzio" ditugula, "Gorputza", "Pertsona", "Erabilgarritasuna" eta "egia" bezalako kontzeptuak, alegia. Beste ideia batzuk analogia- edo antzekotasun-prozesuen bidez edo oinarrizko kontzeptu horien konposizioaren bidez eratzen dira. Beraz, ideia guztiak azken batean sentimenen esperientzian oinarrituz eratzen dira.
==== Fisika ====
| |||