Ikaskuntza Kudeatzeko Sistema: berrikuspenen arteko aldeak

'''Ikaskuntza Kudeatzeko Sistema''' '''(IKS)''' edo Ikasteko Ingurune Birtualak ('''IIB''') eta, askotan, ingelesezko akronimoaz euskaraz ere adierazita, '''LMS''' (Learning Management System), [[Aplikazio informatiko|software aplikazio]] batzuk izendatzeko erabiltzen den terminoa da. Irakaskuntzan, administrazioan, ikaskuntza kudeatzeko sistemaren kontzeptua sortu zen e-Learning-etik zuzenean. Lehen LMSak goi hezkuntzako sektorean agertu baziren ere, gaur egun oinarrizko hezkuntzan zein enpresan oso hedatuak daude.

LMSren lehen sarrera 1990eko hamarkadaren amaieran izan zen.

Ikaskuntza kudeatzeko sistemak prestakuntza eta ikasteko hutsuneak identifikatzeko diseinatu ziren, datu analitikoak eta txostenak erabiliz. LMSak lineako ikaskuntzaren entrega bideratuta daude baina erabilera sorta bat onartzen dute, lineako edukiak lortzeko plataforma gisa jarduten dutenak, ikastaroak barne, sinkronizatuta eta sinkronizatu gabe.

LMS batek eduki mota guztiak kudeatzen ditu, bideoak, ikastaroak eta dokumentuak barne. Hezkuntza eta goi mailako hezkuntzako merkatuetan, LMS batek funtzionaltasun ugari barneratuko ditu, korporazioaren antzekoak, baina funtzioak izango ditu, hala nola, [[Errubrika (hezkuntza)|errubrika]]<nowiki/>k, irakasle eta irakasleek ikaskuntza erraztea, eztabaida batzordea eta maiz programa bat erabiltzea.

LMS garapena hasi baino lehenago, egon ziren urrutiko beste hezkuntza sistema batzuk:

Gutunen bidezko irakaskuntzaren lehen dokumentua XVIII. mendekoa, 1723. urtekoa da. Caleb Phillips izeneko [[takigrafia]] irakasle batek ''Boston Gazette'' egunkariko iragarkien bidez material didaktikoak eta tutorialak eskaini zituen. Bi norabideko komunikazioa zen hurrengo urratsa. Horrelakorik, dokumentatu da Ingalaterran, 1840an. Isaac Pitmanek [[takigrafia]] ikastaroa hasi zuenean. Bertan, irakasleak Bibliako pasarte bat bidali zien ikasleei, eta ikasleek takigrafia zeinuetara transkribatu eta atzera bidali behar zioten irakasleari. Ikastaroaren arrakastak handik gutxira korrespondentzia fonografikoaren gizartea sortzea ekarri zuen, 1843an.

Hizkuntzen urrutiko irakaskuntzaren aitzindariak Charles Toussaint eta Gustav Langenscheidt- izan ziren. 1856an urrutiko irakaskuntzaren lehen Europako erakundea hasi zuten. Hizkuntza modu independentean ikasteko materialak erabiltzearen lehen erakundea sortu zuten. Estatu Batuetako eta [[Europa]] osoko korrespondentzia erakundeek sustatu eta bultzatu zuten, 1680. urtetik aurrera, zentimoaren zerbitzuaren garapena. Zentimo horrek ahalbidetu zuen gutunak eta loteak zentimo baten truke behar bezala heltzea, eta posta zerbitzuek behar bezala laguntzea.

ELearning kontzeptua XX. mendearen hasieran hasi zen garatzen, urruneko irakaskuntzarako erabiltzen diren audio-bideo bidezko komunikazio sistemak agertzearekin batera. 1909an, [[Edward Morgan Forster|EM Forsterrek]] 'The Machine Stops' istorioa argitaratu zuen eta audio komunikazioa erabiltzearen onurak azaldu zituen hitzaldiak urruneko ikusleei emateko.

1920an, Sidney L. Pressey-k garatu zuen lehen "irakasteko makina" eta horrek ariketa praktiko eta galdera formatu mota ugari eskaintzen zituen. 1929an, bederatzi urte geroago, Albertako Unibertsitateko ME Zerte irakasleak makina hori eraldatu eta zilindro bat sortu zuen problemak eta ebazpenak lotzeko.

Hori, nolabait, "multimedia" zen, hainbat euskarri erabiltzen baititu ikasleengana iristeko eta instrukzioak emateko. Gerora, inprimatutako materialak telefono, irrati eta telebistako emisioak, audio eta bideo zintak batuko ziren.

Sareko ikaskuntza lehen sistema, 1970eko hamarkadan, Control Data Corporation-ek garatutako ''<b>'''P</b>'''lato '''L'''earning '''M'''anagement System'' (PLM) izan zen.

1980ko hamarkadan telekomunikazio modernoak erabiltzen hasi ziren hezkuntzan. Ordenagailuek presentzia handiagoa hartuko dute oso goi mailako irakaskuntzako erakundeetan. Hamarkada honetan, joera bideo-komunikazioa asko baloratzea izan zen eta, horren ondorioz, Houston Unibertsitateak astean 13-15 orduz bere ikasleei bideoan grabatutako eskolak ematea erabaki zuen. Klaseak 1953an burutu ziren, eta 1956an, Robin McKinnon Woodek eta Gordon Pask-ek lehen SAKI ingurune korporatiboetarako irakaskuntza sistema egokitzailea argitaratu zuten. Irakaskuntza eragiketak automatizatzeko ideia ere inspiratu zen Illinoisko Unibertsitateko adituek beren Logika Programatua garatzeko Irakaskuntza Automatizatutako Eragiketetarako (PLATO) argitaratzeko, eta horri esker, erabiltzaileek edukia trukatu ahal izan zuten. 1970 eta 1980 urteen artean, hezkuntza erakunde batzuek pentsatu zuten ikastaroak informatizatzeko ideia ona izan zitekeela eta, besteak beste, Kaliforniako ''Western Behavioral Sciences Institute''-k online irakaskuntza onetsitako lehen titulua aurkeztu zuen.

Ordenagailuek hezkuntzan duten aplikazioaren historia termino deskribatzaileez josita dago, hala nola [[Hezkuntzarako teknologia|ordenagailuz kudeatutako instrukzioa]] (CMI), eta ikasteko sistema integratuak (ILS), ordenagailuan oinarritutako instrukzioa (CBI), [[Hezkuntzarako teknologia|ordenagailuz lagundutako instrukzioa]] (CAI), eta [[Hezkuntzarako teknologia|ordenagailuz lagundutako ikaskuntza]] (CAL). Termino hauek hainbat praktikatzeko programa, tutoretza sofistikatuagoak eta instrukzio indibidualizatuagoa deskribatzen dituzte, hurrenez hurren. Gaur egun, terminoa hezkuntza- [[aplikazio informatiko]] ugari deskribatzeko erabiltzen da. SoftArc taldeak sortutako FirstClass, [[Erresuma Batua|Erresuma Batu]]<nowiki/>ko Open Universityk 1990eko eta 2000ko hamarkadetan Europan zehar lineako ikaskuntza emateko erabili zuen Interneten oinarritutako LMSs goiztiarrena izan zen.

Lehen Ikasketen Kudeaketa Sistema (LMS) erabatekoa ''EKKO'' deitu zen, Norvegiako NKI Urruneko Hezkuntza Sareak garatu eta argitaratu zuen 1991n. Hiru urte geroago, [[Brunswick Berria|New Brunswick-]] en NB Ikasketa Sareak DOS sistema eragilean oinarritutako irakaskuntzarako diseinatutako antzeko sistema bat aurkeztu zuen. Exekutiboei, negozio ikasleei, soilik eskainia.

LMS moderno gehienak web zerbitzuak dira. Edukia LMSetan txertatzeko integrazio estrategia ugari daude, besteak beste, AICC, xAPI ('Tin Can' ere deitzen da), SCORM (Sharable Content Object Reference Model) eta LTI ([[:en:Learning_Tools_Interoperability|Learning Tools Interoperability]] Ikasteko tresnak elkarreragingarritasuna ). LMSak, jatorriz, lokalean ostatatzeko diseinatuta zeuden, non erakundeak lizentzia erosten duen softwarearen bertsio bati eta instalatzen du bere zerbitzarietan eta sarean. LMS asko SaaS (software zerbitzua zerbitzu gisa) eskaintzen dira gaur egun. Saltzaileek pakete osoa eskaini ohi dute, gunea ostatutzeko zerbitzu eta guzti.

LMSen bidez, irakasleek ikastaroko materialak sortu eta integratu ditzakete, ikasteko helburuak artikulatu, edukiak plazaratu eta ebaluazioak antolatu. LMSk ikasleen aurrerapena neurtzeko eta ikasleentzako proba pertsonalizatuak sortzeko diseinatutako softwareizaten da. LMSek ikaskuntzaren helburuen komunikazioa ahalbidetzen du eta ikasteko denbora-lerroak antolatzeko ere balio du. LMSen ikaskuntzako edukiak eta tresnak zuzenean eskaintzen dizkie ikasleei. Horrelako sistemak ezaugarri pertsonalizagarrietan eraiki dira, ebaluazioa eta jarraipena barne. Horrela, ikasleek denbora errealean ikusi ahal izango dituzte aurrerapenak eta hobetu beharrekoak. Eta irakasleek edo begiraleek ikaskuntzaren eraginkortasuna kontrolatu eta komunikatu dezakete.

LMSen ezaugarririk garrantzitsuenetariko bat ikasleen eta begiraleen arteko komunikazioa errazten saiatzea da. Horrelako sistemak, lineako ikaskuntza errazteaz gain, ikaskuntzaren aurrerapena jarraitzea, ikaskuntza digitaleko tresnak eskaintzea, komunikazioa kudeatzea eta, agian, edukia saltzea, errazten dute.

LMS erabil daiteke egituratutako ikastaro profesionaletako edukiak sortzeko. Irakasleek, testuak, irudiak, taulak, estekak eta testuen formatuak, proba interaktiboak, diaporamak eta abar gehitu ditzakete. Gainera, erabiltzaile mota desberdinak sor daitezke, hala nola, administratzaileak, kudeatzaileak, (arlo teknologikoez arduratu ohi dira lehen bi taldeetako hauek), irakasleak, ikasleak, gurasoak, bisitariak eta editoreak (hierarkiak). Softwareak laguntzen du ikasleak zein edukietara sartu ahal diren kontrolatzen, nora, nola eta noiz. Softwareak balio du ikasten ari diren edukiak aurkeztzeko eta ikasleen arteko harremanetarako tresnekin lotzen ditu. Irakasleek ikastaroak eta moduluak kudeatu ditzakete, ikasleak matrikulatu edo auto-matrikulazioa konfiguratu, ikasleei buruzko txostenak ikusi eta ikasleak lineako klaseetara inportatu ditzakete, kalkulu orri zerrendetarik, esate baterako.

Baliabide berrien integrazioa SCORMek (Sharable Content Object Object Reference Model) azaldutako jarraibide teknikoen bidez kontrolatuta, funtzionalitate berriak LMS anitzetan integratzeko prozesua eraginkorragoa bihurtu da.

LMSek irakasleei ikasleei proba pertsonalizatuak sor ditzakete, sarean eskuragarri eta online eskainta. Plataformek galdera mota asko onartzen dituzte, hala nola: lerro bat edo lerro anitzeko erantzuna; aukera anitzeko erantzuna; arrastatu eta jaregin ordenean; saiakera; egia edo gezurra / bai edo ez; hutsuneak bete; akordioaren eskala eta abar. Zenbait LMSk asistentzia kudeaketa eta integrazioa ere ahalbidetzen dituzte ikasgeletako prestakuntzarekin. Administratzaileek, kudeatzaileek, irakasleek, asistentzia eta erregistroak ikus ditzakete ikasle bat bertaratu ote den jakiteko, berandu iritsi ote den edo galdutako klaseak eta gertaerak berreskuratu ote dituen.

Ikasleek iritziak trukatzea bai irakasleekin bai ikaskideekin LMS bidez posible izaten da. Barne komunikazio kanal eraginkorrak eskaini ohi dira. Irakasleek eztabaida-taldeak sor ditzakete, ikasleen iritzia ahalbidetzeko eta elkarreragina areagotzeko. Ikasleen iritzia irakasleek lana hobetzen lagun dezaketen tresna bat da, ikastaroetatik zer gehitu edo kendu identifikatzen duten, non ikasleak erosoago sentitzen diren, eta horietan sartzea gehiago lortzen duten.

AEBetako goi mailako hezkuntzako merkatuan 2018ko udazkenean, instituzioen arabera hiru LMS nagusiak hiru hauek dira: Blackboard (% 31), Canvas (% 30) eta [[Moodle]] (% 18). Hiru sistema berberek eraman zuten matrikulatutako ikasle kopuruari dagokionez, baina Canvas gutxigatik gainditu zuen Blackboardek. Munduan zehar merkatu kuotak oso bestelakoak dira. [[Moodle|Moodle-]]<nowiki/>k merkatuan duen kuotaren % 50 baino gehiago du Europan, Latinoamerikan eta Ozeanian.

Azken urteotan Google enpresa gogora sartu da hezkuntzan Google Apps for Education paketeak eskaintzen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Googlek babestutako hezkuntza – Hezkuntzan ere Librezale|hizkuntza=eu|url=https://hezkuntza.librezale.eus/2019/12/04/googlek-babestutako-hezkuntza/|sartze-data=2020-03-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=Google... for Education?|hizkuntza=eu|data=2020-02-26|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2020-02-27/hemeroteca_articles/google-for-education|aldizkaria=GARA|sartze-data=2020-03-21}}</ref>.

LMSen erabiltzaile askok egile tresna erabiltzen dute edukiak sortzeko, eta gero LMS batean ostatatzen dituzte. Zenbait kasutan, estandar bat erabiltzen duten LMSek oinarrizko edukiak manipulatzeko egile-tresna primitiboak barne hartzen dituzte. Sistema modernoagoek, bereziki SAASen irtenbideek, estandar bat ez hartzea eta ikastaroak idazteko tresna oso konplexuak erabiltzea erabaki dute. Eduki konplexuak LMS batean sortzeko eta integratzeko hainbat arau daude, besteak beste, AICC, SCORM, xAPI eta Ikasteko tresnen elkarreragingarritasuna. Hala ere, SCORM edo ikastaro normalizatuaren protokolo alternatiboa erabiltzea ez da beti beharrezkoa eta murriztaileak izan daitezke alferrikako erabiltzen denean.

LMSak ebaluatzea zeregin konplexua da eta ikerketa esanguratsuak ebaluazio mota desberdinak onartzen ditu, besteak beste, prozesu errepikakorrak non ikasleen esperientziak eta ikaskuntzarako planteamenduak ebaluatzen diren.

LMSen sei abantaila nagusi aipa daitezke: elkarreragingarritasuna, irisgarritasuna, berrerabilgarritasuna, iraunkortasuna, mantentze gaitasuna eta egokitasuna.

Beste abantaila batzuk hauek dira:

* LMS batek edukiak onartzen ditu hainbat formatutan: testua, bideoa, audioa, diapositiba aurkezpenak, eta abar.

* Edonora sar daiteke materialak, nonahi, irakasleek edukia aldatu dezakete eta ikasleek material eguneratua ikusi dezakete.

* Ikasleen ebaluazioa errazagoa eta bidezkoa da, ikasleen asistentzia eta lineako galdetegietan oinarrituta.

* Ikasleek eta irakasleek materiala behar duten bakoitzean berriro erabil dezakete.

* Ikasleek elkarlanean ikas dezakete Eskolako webgunea LMS softwarearekin konfiguratuz eta " '''Organizazioak eguneratzen ditu betetze araudiarekin.''' Zure erakundeak gaur egungo '''arauak betetzeari buruz egon behar badu''', ikasteko Kudeaketa Sistema tresna eskerga izan daiteke. Betetze legeak aldatzen dira aldiro, eta aldaketa horiek islatzeko ikastaro tradizionala eguneratzea denbora asko kostatzen den lana izan daiteke.

LMS horrek abantaila ugari baditu ere, egileek sistema hau erabiltzeko eragozpen batzuk antzeman dituzte.

* LMS ezartzeak ondo eraikitako azpiegitura teknologikoa behar du. Irakasleek prestatu behar dituzte normalean aurrez aurre garatu dituzten curriculumak online hitzaldiekin eta baliabide birtualekin egokitzeko.

* [https://eu.wikipedia.org/wiki/[Atari:Hezkuntza/Online_irakaskuntzarako_dekalogoa |Online irakaskuntzarako dekalogoa.]]