Frantsestu (Iberiar Penintsulako Gerra): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
|||
1. lerroa:
[[Iberiar Penintsulako Gerra]]n, '''frantsestuak''' [[Argien Garaia|Argien Garaiko]] ideien, [[liberalismo]]aren edota [[Frantziako Iraultza]]ren zale ziren [[espainiar]] eta [[portugaldar]]rak ziren, frantsesek Iberiar penintsula okupatzearen eta [[Frantziako Lehen Inperioa]]ren aldekoak<ref>[[
== Hitzaren jatorria ==
22. lerroa:
=== Erbesteko bidea ===
Cadizko Gorteek, 1812an, bi ebazpen onartu zituzten, non Jose I.aren gorteko ondasun guztiak konfiskatzen ziren, bai eta errege honen administrazioarekin elkarlanean aritu zirenenak ere. Erregea [[Gasteizko gudua
[[
Kalkuluen arabera, 4.000 espainiar baino gehiago zeuden Frantzian emigrazioaren une gorenean, nahiz eta beste iturri batzuen arabera zenbaki hori 12.000koa izan. Konfiantza guztia Fernando VII.arengan jarri zen, Napoleonekin akordio bat sinatu zuena, non Jose I.ari zerbitzatuko zion inor ez baitzen errepresaliatua izango, eta errege berria Espainiara itzultzean eskubide eta ohore guztiez gozatzen jarraituko baitzuten.
=== Jazarpena barruan ===
Fernando VII.a Valençayko urrezko erbestean zegoen. Batzuk ostrazismorako bidean zeuden bitartean, bera Espainiara itzuli zen eta 1814ko maiatzaren 4an Cadizko Gorteak bertan behera uztea agindu zuen, inprenta askatasuna mugatu zuen eta espainiar lurraldean bizi ziren frantsestu guztien jazarpena agindu zuen (erregimen napoleonikoarekin kolaboratzaile ez ziren liberalak barne) Espainiako lurraldean bizi zirenak, 1813ko akordioak urratuz. Une horretatik aurrera, gobernuaren jarraibideak sendoak izan ziren: Administrazio osoan arazketa-espedienteak egin ziren, ondasunak konfiskatu baita atxiloketa masiboak ere, akusatu asko eraman zituzten Ceuta eta Melillako presondegietara.
Zehazki, Fernando VII.ak lau xedapen hartu zituen dagozkien zigorrekin, honako baldintza betetzen zutenenentzat: Frantziako okupazioaren zerbitzari ziren ''kolaboratzaileak''; Josef I.aren erregimenean ''prebendak'' edo ''ohoreak'' lortu zituztenak; f''untzionario laguntzaileak'', gobernuan aktiboki parte hartu ez arren beren lanpostuan jarraitu zutenak; eta azkenik, lanpostu bat betetzeko proposamen bat besterik jaso ez zutenak, arbuiatu balute ere.
=== Itzulera eta ihesaldi berria ===
Bestalde, [[Luis XVIII.a Frantziakoa|Luis XVIII.a]]<nowiki/>k, Frantziako koroa izatean, ez zuen mantendu nahi izan Frantzian erbesteratutako ideia liberalak zituzten espainiarren kopuru hain altua, eta, zenbait saiakeraren ondoren, erbestetik itzultzea ahalbidetuko zuen indultuaren zain egon zen. Hori 1820an gertatu zen, [[Las Cabezas de San Juan]] altxamenduarekin eta Cadizko Konstituzioa berrezarri ondoren, [[Hirurteko Liberala
== Erbestearen kultura ==
Frantsestuek, zentzu askotan, garaiko espainiar kultura eta inteligentziaren zati handi bat ordezkatzen zuten. Horietako batzuk, Josef I.aren erregealdian karguak lortzeko interes hutsagatik kolaboratzaileak izan ziren, beste batzuk, Frantziako Iraultzak adierazten zituen ideia askatzaileetan irmoki sinesten zuten, eta absolutismoaren erorketarako aukera bat ikusi zuten.
Bere kezkak ez ziren batere asebeteak izan Espainian, ezta Frantzian ere. Bere lan guztia ilundu egin zen 1812tik 1833ra bitarteko espainiar eta frantziar egoera politiko baten joan-etorriengatik, zeinek haien ekarpenak kaltetu baitzituzten.
Haien egoera Frantzian, juridikoki arraroa zen. Ez zegoen errefuxiatu politikoak hartzeko araudirik eta, kasu askotan, aberrigabetzat hartu ziren. 1832ko apirilaren 21ean, legez, Frantziatik alde egitera edo, hala badagokio, herri jakin batzuetan egotera behartu zituzten. Voltaire eta Montesquieu-ren gaztelaniarako itzulpenak ugaritu egin ziren, espainiar lan juridikoaren zati bat frantsesera itzuli zen, moneta-paperaren ezarpenari buruzko ikerketak egin ziren eta ilustrazioaren lanarekin jarraitu zen.
| |||