Espainiako 1812ko Konstituzioa: berrikuspenen arteko aldeak

1812ko Espainiako Konstituzioa mugarri bat da herrialde horren historian, harrezkero alderdi progresista eta liberalaren erreferentzia bilakatu zelako hurrengo hamarkadetan, eta hura berrezarri ere egin zen une desberdinetan, labur bada ere (1820, 1836). Dena den, inspirazio-iturri bilakatu zen beste konstituzio batzuk eta Espainiako [[Nazionazio-estatu|nazio-estatua]]a edo estatu zentralizatua eratzeko orduan

[[FileFitxategi:Constitución_1812.JPG|thumb|1812ko Konstituzioaren portada]]

1812 urtean, Espainian oso egoera berezian zegoen. Alde batetik, independentzia gerra gertatzen ari zen. 1807an, Espainiak eta Frantziak [[Fontainebleuko Ituna]] sinatu zuten. Portugalek merkataritza harremanak zituen Britania Handiarekin eta, Frantziaren helburua Britania Handiari blokeo kontinentala egitea zenez, Espainiari bere mugak irekitzea eskatu zion Portugal konkistatzeko. Honen truke Espainiari Portugalen zati bat emango zion. [[Manuel Godoy|Godoyren]] gobernuak onartu egin zuen hori.

Napoleonen benetako helburua, baina, Espainia konkistatzea zen. Herria oso haserre zegoen Godoy lehen ministroarekin eta [[Karlos IV.a Borboikoa (Espainia)|Karlos IV.a]] erregearekin, krisi ekonomiko eta politikoa zela eta. 1808an, herriaren lehen altxamendua izan zen, Aranjuezko matxinada. Urte berdinean hasi egin zen [[Iberiar Penintsulako Gerra]] ("Espaniar Independentzia Gerra", gaztelaniaz gerora deitua).

1808an, [[Jose Bonaparte]] erregeaz aparte, Batzorde Zentral gorena eratu zen eta probintzia bakoitzeko batzordeetako ordezkaritza osatzen zuten. Erakunde horrek, gerra zuzentzeaz gain, Espainiako politika aurrera atera zuen. 1810an Batzorde Zentral Gorenak biltzeko dei bat egin zuen, erregea kanpoan zela, eta [[Cádiz|Cádizen]]en elkartu ziren, liberala zelako eta britaniar ontzidiaren babesa zuelako. Cádizen, erreformistak, absolutistak, liberalak eta ilustratuak elkartu ziren.

Hasiera batean, batzartutakoekin bat egin zuen Espainiako ilustrazio despotikoaren ordezkari ezagun bat, [[José Moñino|José Moñino, Floridablancako kondea]], baina 1808an bertan hil zen. Inkisizioak agindutako espetxetik atera berria zen [[Gaspar Melchor de Jovellanos|Jovellanos idazleak]] ere haiekin bat egin zuen, baina hura 1811ko azaroan hil zen. Bertan bildu zirenak monarkiako eliteak baino liberalagoak ziren nabarmen eta, egileak Napoleoni kontrajarri bazitzaizkion ere, lege testu horrek [[Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultzaz]]z ondoren ezarritako lege testuetatik edaten du nagusiki.

== Konstituzioaren ezarpena eta iraupena ==

[[FileFitxategi:El_juramento_de_las_Cortes_de_Cádiz_en_1810.jpg|thumb|[[José Casado de Alisal]]en 1863ko olio-pintura]]

Espainian, Aro Garaikidea hasi zen, baita ziklo iraultzailea ere. Liberalismoa ezarri izan arren, absolutismoa eta liberalismoa txandakatu zirelako eta zaila izan zelako liberalismoa guztiz finkatzea. Hasieran, Fernando VII.a errege konstituzionaltzat jartzea pentsatu zuten, eta 1814. urtera arte egon zen indarrean. Urte horretan, baina, [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII.a]] Baionatik [[Iberiar penintsula|Penintsulara]] sartu zen, eta estatu kolpe bat eman zuen Valentziako dekretuaren bitartez, konstituzio hari uko eginez.

1812ko Konstituzioak iraupen laburra izan zuen, baina hura berrezartzeko geroko ahaleginetarako oinarria ezarri zuen, monarkiaren lurraldeko alderdi progresistarentzako erreferente bihurtu baitzen. Hala, 1820-1823ko [[Hirurteko Liberala|Hirurteko Liberalean]], konstituzio hori berrezarri egin zen.