Erasmus Darwin: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
 
1. lerroa:
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Erasmus Darwin''' ([[1731]]ko [[abenduaren 12]]a - [[1802]]ko [[apirilaren 18]]a) giza lengoaiaren aztertzailea, [[Mediku|medikuamediku]]a, [[naturalista]], [[Fisiologia|fisiologoa]], [[filosofo]] [[Erresuma Batua|britainiarra]] izan zen, medikuntzari eta botanikari buruz asko idatzi zuena, baita poesia-liburuak ere. [[Ilargi Elkartea|Ilargi Elkartearen]]ren (industrialen eta naturako filosofoen eztabaida talde bat) sortzaileetako bat izan zen. [[Charles Darwin|Charles Darwinen]]en aitaren aldeko aitona, [[Eboluzio|eboluzionismoareneboluzio]]nismoaren defendatzaile aitzindarietako bat izan zen.
 
== lana ==
 
=== Hizkuntzalaritza ===
"Naturaren tenplua" obran giza gizartearen jatorria azaltzen saiatu zen, baita hizkuntzarena ere. Lan horrek hiztun baten azterketa fonetiko instrumental baten lehen adibide erregistratua hartzen du. Bokalen artikulazio-lekua zehazteko, ahoan zilindroak sartu zituen, bokal bakoitza ahoaren zein zatitan eratzen zen zehazteko. Giza soinu guztiak bereizten zituzten 13 ezaugarri proposatu zituen. <ref>{{Erreferentzia|egilea=Ohala|izenburua=The Relation between Phonetics and Phonology}}</ref>
 
=== Natur zientziak ===
Erasmus Darwinen lan zientifiko garrantzitsuena ''[[ Zoonomia |Zoonomia]]'' (1794) da. [[Patologia]] sistema eta " [[Belaunaldi|belaunaldieibelaunaldi]]ei " buruzko tratatua ditu, bizitza osoko arbaso baten existentzia adierazten duena. [[Jean-Baptiste Lamarck|Jean-Baptiste Lamarck-en]] jarrera transformistari aurrea hartuz, baita bere bilobaren jarrera eboluzionistari ere.
 
Darwin-ek infekzioak eta minbizia lasaitzeko airea eta gasak erabiltzea esperimentatu zuen. Geroago, hodeien eraketari buruzko ikerketara bideratu zituen bere aurkikuntzak.
 
Darwinek [[Galbanismo|galbanismoangalbanismo]]an egindako esperimentuak inspirazio iturri garrantzitsua izan ziren [[Mary Shelley|Mary Shelleyren]]ren [[Frankenstein|Frankensteinen]]en eleberriarako.
 
=== Poesia ===
Erasmus Darwinen poesia [[Samuel Taylor Coleridge|Coleridge-ek]] eta [[William Wordsworth|Wordsworth-ek]] goraipatu zuten. Bertan Darwinek bere interes zientifikoak islatzen zituen eta, izan ere, bere lanik ospetsuena The Botanic Garden (Lorategi botanikoa) da.
 
=== Asmakizunak ===
Darwin ere asmatzaile aparta izan zen, nahiz eta inoiz ez zuen patentatu inolako asmakizunik, horrek bere medikuaren ospea kaltetu zezakeela uste baitzuen.
 
== Zuhaitz genealogikoa ==
24. lerroa:
 
=== Erasmus Darwin fikzioan ===
Charles Sheffield idazleak'', Erasmus Darwin, Magister'' liburuan'','' ingeles zientzialari aipagarri honek izan zitzakeen "abentura batzuk" deskribatzen ditu.
 
== Erasmus Darwin eta kreazionismoa ==
Charles Darwinen aitonaren gutxi ezagutzen den alderdia Jainkoaren eta kreazionismoaren sinesmena da, eboluzioararen teoriaren aitzindaria izan arren. ''Zoonomia'' bere liburuko esaldi honek ez du zalantzarako lekurik, "lehenengo lotura Sortzaile Handiaren eskutik" datorrela esanez:
 
{{Aipua|As the effects produced in this moment of time become causes in the next, we may consider the progressive motions of objects as a chain of causes only; whole first link proceeded from the great Creator, and which have existed from the beginning of *he created universe , and are perpetually proceeding. (''Zoonomia'', orr. 531,532)}}
 
''Zoonomiaren'' hitzaurre berean aurkitu dezakegu paragrafo adierazgarri hau, zeinekin Darwinek kontatzen baitu gauza guztien Sortzaile Handiak bere eskuetako lanak infinituki dibertsifikatu dituela, baina aldi berean naturaren ezaugarrietan nolabaiteko antzekotasuna utzi duela. horrek aitaren (Jainkoa) familia handia dela erakusten digu.
 
{{Aipua|The great Creator of all things has infinitely diversified the works of his hands, but has at the same time stamped a certain similitude on the features of nature, that demonstrates to us, that the 'whole is one family of one parent. (''Zoonomia'', hitzaurrea)}}
72. lerroa:
 
{{bizialdia|1731ko|1802ko|Darwin, Erasmus}}
 
[[Kategoria:Nottinghamshire konderriko jendea]]
[[Kategoria:Ingalaterrako poetak]]