|
Xarlo Etxezaharreta (Hazparne, 1941) euskal ekintzaile politiko abertzalea da.
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Julio César Monge''' ([[Bilbo]], 1964ko abuztuaren 24a) [[Euskal Herria|euskal]]-[[El Salvador|salvadortar]] maisu eta kulturgilea da. 1990tik [[El Salvador]]<nowiki/>ren sustraitua, egun [[Chalatenango]]<nowiki/>n bizi da eta [[San Antonio Los Ranchos|Los Ranchos]]<nowiki/>ko [[Jon Cortina]] Kultur Etxean aritzen da, artea hezkuntzarako eta gizarte-eraldaketarako tresna gisa erabiliz.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Ibarguren, Leire 1979-|izenburua=Laura esaten zioten : Miren Odriozolaren borrokak|argitaletxea=Txalaparta|data=2016|url=http://worldcat.org/oclc/1061833023|isbn=978-84-16350-71-1|pmc=1061833023|sartze-data=2020-08-24}}</ref>
== Datu biografikoak ==
Aljeriako gerran borrokatu zen Frantziako armadarekin, zenbait bortizkeriren lekuko izanik. Ezkerreko ideiak garatu zituen, baita sentsibilitate antikolonialista ere; Euskal Herrira bueltan, Jean Louis Davant, Eñaut Etxamendi eta beste euskaltzale batzuekin izandako harremanen ondorioz abertzaletasunera hurbildu zen; eta Enbatan sartu zen. Gero, EHAS sortu zutenen artean egon zen; ostera, alderdian banaketa egon zen IK-eko bi kideren heriotzaren harira, eta Etxezaharreta atera egin zen. Abertzaleen Batasuneko kidea ere izan zen, batasuna banatu arte.
Bilbon jaioa izanik ere, familiaren zati bat [[Palentzia|Palencia]]<nowiki/>ko [[Dueñas]] herritik etorritakoa du; haietatik zenbait kide [[Franco]]<nowiki/>ren errejimenak afusilatuak.<ref name=":0" />
Ateoa izanik, [[Ertamerika]]<nowiki/>ko [[eliza katoliko]]<nowiki/>ko zenbait kidek askapen prozesuetan izandako papera gorestu ohi du, hala nola 1989an El Salvadorreko armadak erahildako [[Ignacio Ellakuria]] eta [[UCAko martiriak|UCA-ko martiriak]].<ref>{{Erreferentzia|abizena=últimoCero|izenburua="Las zonas donde nos tocó poner a los muertos en los 80 son ahora las más tranquilas de El Salvador"|hizkuntza=es-ES|data=2017-04-28|url=https://ultimocero.com/cultura/2017/04/28/las-zonas-donde-nos-toco-poner-a-los-muertos-en-los-80-son-ahora-las-mas-tranquilas-de-el-salvador/|aldizkaria=últimoCero {{!}} Noticias de Valladolid|sartze-data=2020-08-24}}</ref>
== Gerra magisteritza ==
[[Fitxategi:Guerracivilsv.png|thumb|Erlojuaren norabidean: gerrilarien kanpalekua, 1983; El Salvadorreko armadako soldaduak; Reagan eta Duarte AEBetako eta El Salvadorreko lehendakariak 1985ean; 1981eko gatazkaren irudiak 1981ean; gerrilariak Perquín hartu eta gero, 1990ean.]]
Euskal Herrian [[Magisteritza]] ikasketak amaitu eta gero, gerra betean zegoen [[El Salvadorko Gerra Zibila|El Salvador]]<nowiki/>rera joandako brigadetan izena eman zuen, iraultzaileen artean Herri Hezkuntza sustatzeko asmotan. Han [[Paulo Freire]]<nowiki/>ren ''pedagogía de la liberación'' delakoa ikertu zuen. Chalatenangon kokatu zen, gerrako basakeritik bizirik ateratako umeekin lanean zeuden Herri Eskoletako batean, [[FMLN]]<nowiki/>ek kontrolatutako eremuan. Talde tekniko batean ere sartu zen, zeinaren zioa, laugarren graduko ikasketak emateaz gain, maila txikiagoetan herri-irakasle bezala aritzeko ikasle gazteak identifikatzea eta trebatzea izan zen; gerra amaierarako 200 herri-irakasle ari ziren lanean. Monge 1992ra arte aritu zen lan honetan.<ref name=":0" />
== Antzerkia ==
[[Fitxategi:AsociaciónTNT.JPG|thumb|Jon Cortina Kultur Etxea ([[San Antonio Los Ranchos]], Chalatenango)]]
Mongek [[antzerki]] komunitarioa asko landu du. Behin gerra amaituta, FMLNak herri-irakasleei bizitza zibilera berregokitzea planteatu zien. Mongek prozesu honetan arte eta kultura mundutik parte hartu zuen, eta TNT (Tiempos Nuevos Teatro) antzerki konpainia sortu zuen Irma Orellana eta Juan Serrano salvadortarrekin batera. Gerra ostean goraka ari zen [[alkoholismo]]<nowiki/>aren aurka borrokan ari zen osasun proiektu baten baitan hasi ziren, 20 herri hartzen zituen eskualde batean, inolako prestakuntzarik gabe. 1993an, Sol del Rio antzerki talde profesionalarekin kontaktatu zuten eta honek antzerki prestakuntzari bidea ireki zien, artean ez baitzen El Salvadorren Arte Dramatiko eskolarik.<ref name=":0" />
Ekialdeko Europako politikaz interesaturik, ez zuen begi onez ikusi Stalinen sozialismo-eredua. 1984ean Kubara eta Mexikora bidaiatu zuen; Kubako osasun eta hezkuntza sistemak ezagututa, Fidel Castroren jarraitzaile bihurtu zen eta blokeo egoeran zegoen Kubari laguntzeko ekimenetan parte hartzen hasi zen, Baionako elkarte batetik.
TNT taldea San Salvador hiriburuan kokatuta ez dagoen antzerki talde bakarra da. Chalatenangoko [[San Antonio Los Ranchos]] herrian dago, 1000 bat biztanlekoa; han, 2007 inguruan, udalak lagatako azpiegitura batean Jon Cortina Kultur Etxea sortu zuten, 2005ean zendutako [[josulagun]] eta aktibista bilbotarraren omenez horrela izendatua. Hor, antzerkiaz gain, elkarteak beste ekimenak bultzatzen ditu hala nola bilerak egiteko lekua, liburutegia, ikastetxeekin eginiko kolaborazioak, zirkua, erakusketak, zinema, dantza...<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=TNT: 20 años de teatro comunitario en El Salvador {{!}} últimoCero|url=http://anterior.ultimocero.com/articulo/tnt-20-a%C3%B1os-teatro-comunitario-el-salvador|aldizkaria=anterior.ultimocero.com|sartze-data=2020-08-24}}</ref>
Ogibidez kirol irakaslea. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Xarlo Etxezaharreta: "Udalbiltzan posible da batasuna egitea" - Azpeitia|hizkuntza=eu|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1160410985-xarlo-etxezaharreta-udalbiltzan-posible-da-batasuna-egitea|aldizkaria=uztarria.eus|sartze-data=2020-09-02}}</ref>
Mongek Área de Cooperación Internacional para el Desarrollo de la Universidad, Fundación Segundo y Santiago Montes edo La Quimera de Plástico antzerki taldea bezalako erakundeekin ere kolaboratu du.<ref name=":0" />
== Ibilbide politikoa ==
[[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|Katalunia]]<nowiki/>n lortutako funtsekin, TNT elkarteak El Salvadorren gazteak ''mara'' edo kaleko banden sareetatik ateratzeko proiektu bat garatzen ari da 2015etik. Musika klasikoan oinarritua, gartzelan dauden gazteekin lan egiten dute, kalean etsai direnak musika eta kulturaren inguruan elkartuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pandilleras irreconciliables unidas por la música clásica|hizkuntza=es|url=https://www.metropoliabierta.com/latinoamerica/el-salvador/pandilleras-irreconciliables-unidas-musica-clasica_11116_102.html|aldizkaria=www.metropoliabierta.com|sartze-data=2020-08-24}}</ref>
Hazparneko zinegotzia zela, Udalbiltzako kide bihurtu zen; erakunde honen barruan diasporako euskaldunekiko harremanaren arduradunetako bat izan zelarik. Espainiako justiziak Udalbiltzaren kontra egin zuenean, zenbait arazo izan zituen hala nola AEB-etara bidean euskal diasporako ordezkaritza batekin biltzera zihoala aireportuan atxeki eta Europara itzularazi, edo 2003an Espainiako Soto del Realen preso hartzea, gero baldintzapeko askatasunean utzita.<ref name=":0" />
== Diasporarekiko harremana ==
== Erreferentziak ==
Bidaizalea eta tratu errazekoa izaki, munduan zeharko euskal etxeetako zein handik kanpoko euskaldun askorekin ezagupidea egin zuen. Azken hauen kasuan, partikularki, euskal etxeetan ase ezin zuten "herri gose" hori deigarria egin zitzaion, eta premia horri erantzun bat emateko lanean aritu zen. Era berean, nazioarteko herrialde bakoitzeko euskal komunitateen ezaugarri propioak kontuan hartu beharrari erreparatu zion. Baita bake prozesuan joka zezakeen paperari ere, kontuan hartuta Euskal Herrian bertan sentsibilitate politikoen artean zegoen areriotasuna leunagoa zela diasporako euskaldunen artean.<ref name=":0" />
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
| 