Arturo Elosegi: berrikuspenen arteko aldeak

'''Arturo Elosegi Irurtia''' ([[Tolosa]], [[1962]]ko [[abenduaren 4]]a) [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] [[EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultatea|Zientzia eta Teknologia Fakultatean]], irakasle katedraduna da ''Landareen Biologia eta Ekologia'' sailean. Nazioarteko aditua da ibaien ekologiaz.<ref>{{Erreferentzia|abizena=UPV/EHUko Kultura Zientifikoko Katedra - Cátedra de Cultura Científica de la UPV/EHU|izenburua=Zientzialari 22 - Arturo Elosegi|data=2015-03-24|url=https://www.youtube.com/watch?v=_DqJMeAEvR4|sartze-data=2017-09-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Oihane|abizena=Lakar Iraizoz|urtea=2014|izenburua=2015eko mugarrian, ibaiei begira|argitaletxea=Elhuyar|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://zientzia.eus/artikuluak/2015eko-mugarrian-ibaiei-begira/|sartze-data=2017-09-10}}</ref> Hainbat hitzaldi eman ditu gai horri buruz, besteak beste, UEUko ikastaroetako sarrerako hitzaldia 2008an izenburu honekin: ''Ingurumenaren aldaketa globala: biziraupena auzitan.''<ref>{{Erreferentzia|izena=Arturo|abizena=Elosegi|urtea=2008/09/03|izenburua=Ingurumenaren aldaketa globala: biziraupena auzitan — Unibertsitatea.Net|argitaletxea=Unibertsitatea.Net|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.unibertsitatea.net/apunteak/zientziak/biologia-eta-natur-zientziak/ingurumenaren-aldaketa-globala-biziraupena-auzitan|aldizkaria=www.unibertsitatea.net|sartze-data=2019-04-27}}</ref>

Bere ikerketa taldean Ibai-ekosistemen funtzionamendua aztertzen dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Molinero,|abizena=Jon|izenburua=Stream ecology - Welcome|url=http://www.ehu.eus/streamecology/welcome.html|sartze-data=2017-09-10}}</ref> Giza-jarduera gero eta indartsuagoek ingurumen-aldaketa globala eragin dute Lurra planetan. Horren eraginez biodibertsitate-galera izugarria bultzatzen ari da gizakia, eta ekosistemen funtzionamendua errotik aldatzen. Euskal Herriko ibaietan ez ezik, [[Europa]] osoko, [[Hego Amerika]]ko zein [[Zeelanda Berria|Zeelanda Berriko]] ibaietan lan egin izan du taldeak. Eta lan horietatik ateratako informazioa ibaien errestaurazioan aplikatu du gero.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.eurekamuseoa.es/images/stories/pdfs/vidascientificas_preparavisita.pdf|izenburua=Bizitza Zientifikoak, Ponenteak eta gaiak. Arturo Elosegi...|sartze-data=2017-09-10|egunkaria=Eureka zientzia Museoa|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>

1947 eta 1953 artean eraiki zutenetik arazoak izan zituen urtegiak. Inoiz ez zen egonkortu behar bezala. 1992az geroztik jardueratik kanpo zegoen. [[Donostia]] urez hornitzeko egin zuten, baina ibaian beheragotxo dagoen [[Añarbeko urtegia|Añarbeko urtegiak]]k egin izan du hori 1976tik Artikutzakoren laguntzarik gabe. 2017an Donostiako udalak hura deuseztatzeko erabaki zuen. Ekonobieta erraka birsortzeko prozesua aukera paregabe bat da tamaina horretako lan batek biodibertsitatean duen eragina aztertzeko. Mundu osoan zaharkituta edota erabilerarik kanpo geratu diren urtegien kopurua handitzen ari denean, ez dago informazio nahikoa gisa honetako aktibitate batek ingurumenean izan ditzakeen efektuei buruz.<ref name=":0" />

1989tik giza-jarduerek ibaietan duten eragina aztertu eta gero, '''Elosegik''' basogintza-eredu berri bat eskatzen du Euskal Herrirako.

Hogeita hamar artikulu zientifikotik gora idatzi ditu nazioarteko aldizkarietan [[Eukalipto|eukaliptadiek]] erreken gainean duten eragina deskribatzeko. Ikerketok erakutsi dute Euskal Herrian eukaliptadiek nabarmen hondatzen dituztela errekak. Eukaliptoaren [[Orbel|orbelaorbel]]a kalitate txarrekoa da, toxikoa animalia askorentzat. Eukaliptadiz inguratutako errekek orbel gutxiago eta kalitate okerragokoa jasotzen dute baso naturalez inguratutakoek baino. Horrek erreka inguruko [[Onddo|onddoakonddo]]ak eta [[Ornogabe|ornogabeakornogabe]]ak kaltetzen ditu.

Gainera, eukaliptadiak [[Matarrasa|matarrasazmatarrasa]]z mozten dira, alegia, zuhaitz guztiak batera, eta hau oso maiz egiten da, hamabi urtetik behin. Ikerketek erakutsi dute matarrasek kalte handia egiten dutela erreketan, haiek lokazten eta bertako bizidunentzat baldintzak guztiz okertzen. Gainera, ustiapenerako egiten diren pista-sareak oso dentsoak izaten dira, eta pista horiek, matarrasekin batera, lurzoruaren galera dakarte, eta erreken lokaztea areagotzen dute.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Arturo|abizena=Elosegi|urtea=2019-04-16|izenburua=Basogintzan okerrera|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|abizena1=Elosegi|abizena2=Larrañaga|izena1=Arturo|izena2=Aitor|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1968/018/003/2019-04-16/basogintzan-okerrera.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-05-01}}</ref>

Euskal Herrko basoa ia erabat soilduta zegoela, XX. mende hasieran, foru-aldundiek hazkunde azkarreko espezieak bultzatu zituzten, bereziki [[Intsinisintsinis pinu|intsinis pinua]]a. Garai hartarako erabaki ulergarria izan zen. Mende bat geroago, ordea, mendiak eta gizartea guztiz aldatu dira baina erakundeek pinuen (eta eukaliptoen) monokultiboa bultzatzen jarraitzen dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arturo|abizena=Elosegi|urtea=2018-10-07|izenburua=Gure basoen etorkizuna erabakitzeko garaia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1996/009/001/2018-10-07/gure-basoen-etorkizuna-erabakitzeko-garaia.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-05-01}}</ref>

Basogintza intentsiboaren kalteak eskalarekin lotuta daude. [[Unada]] bat [[Eukalipto|eukaliptozeukalipto]]z landatzeak eragin txikia du, haran oso bat eukaliptoz estaltzea oso bestelakoa da. Errekei begira, gauza asko egin daitezke basogintzaren eragina murrizteko: ibarbaso naturalak manten daitezke, pista-sareak optimizatu eta basolanak kalterik txikieneko garaietara mugatu, maiz egindako matarrasa oso kaltegarria da eta.<ref name=":1" />