5G: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Inaki.alegria-k egin zituen aldaketak daude hemen berriro, baina oraingoan erreferentziak ondo jarrita eta tekleatze-errore pare bat kenduta. |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
Telekomunikazioko arloan, '''5G''' siglak telefonia mugikorraren<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramón|abizena=Muñoz|izenburua=El 5G toca a la puerta dispuesto a cambiar nuestras rutinas para siempre|hizkuntza=es|data=2019-03-03|url=https://elpais.com/economia/2019/03/01/actualidad/1551472403_023550.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-11-05}}</ref> bosgarren belaunaldiari egiten dio erreferentzia. Hain zuzen, [[4G]]-tik eratorria da. Gaur egun bere aurreko bertsio estandarizatua erabili daiteke, “Release 15” (''Stand Alone'') izenez ere ezaguna dena.
Telekomunikazio arloan lanean dabiltzan enpresak oraindik ikertzen hari diren teknologia da, non oraindik ere garapen teknologiko handia duen. Asmakizun berria da, izan ere 2019an hasi ziren “Release 15” eskura zuten lehenengo sare komertzialak erabiltzen. Ordutik, 2020an bere erabilera esponentzialki hazi dadin espero da.<ref>{{Erreferentzia|abizena=20minutos|izenburua=Samsung prueba con éxito la tecnología 5G con una velocidad de hasta 1 Gbps|hizkuntza=es|data=2013-05-13|url=https://www.20minutos.es/noticia/1812442/0/samsung/tecnologia-5g/1-gbps/|aldizkaria=www.20minutos.es - Últimas Noticias|sartze-data=2019-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Noticias de la|abizena=Ciencia|izenburua=Banda ancha móvil ultrarrápida 5G con frecuencias de ondas milimétricas|hizkuntza=es|url=https://noticiasdelaciencia.com//art/25855/banda-ancha-movil-ultrarrapida-5g-con-frecuencias-de-ondas-milimetricas|aldizkaria=Noticias de la Ciencia y la Tecnología (Amazings® / NCYT®)|sartze-data=2019-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=5G: estudian ondas milimétricas para las futuras redes|hizkuntza=es|data=2017-10-09|url=https://www.nobbot.com/otros-medios/5g-ondas-milimetricas/|aldizkaria=Nobbot|sartze-data=2019-11-18}}</ref>
5G teknologiari dagokion frekuentzia-espektroa hirutan dago banatuta, milimetro-uhinak, erdiko banda eta beheko banda. Beheko bandan [[4G]] bandako espektro bera erabiltzen da. Milimetro-uhinetako espektroan lortzen da abiadura handiena, 1–2 Gbit/s tartean, 24 GHz eta 72 GHz arteko frekuentzietan (muturreko goi frekuentziak,
== Ezaugarriak ==
=== Abiadura ===
5G saretan abiadura hasieran 50Mbit/s eta 2Gbit/s artean dago, baina 100Gbit/s moduko abiaduretara iristeko aukera gertu dago. 4G baino ehun bat aldiz azkarrago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=What is the difference between 4G and 5G?|hizkuntza=en-GB|data=2018-03-14|url=https://www.justaskgemalto.com/en/difference-4g-5g/|aldizkaria=Just Ask Gemalto EN|sartze-data=2020-04-06}}</ref> 5G azkarrena ''mmWave'' izenarekin ezagutzen dena da,
=== Latentzia ===
5G instalazioetan aireko latentzia ("air latency")<ref>{{Erreferentzia|izenburua=5G Latency - Reality Checks|hizkuntza=en-US|data=2018-12-09|url=https://www.senki.org/5g-latency-reality-checks/|aldizkaria=SENKI|sartze-data=2020-04-06}}</ref> 8 eta 12 milisegundo artean dago 2019an.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sabine|abizena=Dahmen-Lhuissier|izenburua=ETSI - Mobile Technologies - 5g, 5g Specs {{!}} Future Technology|hizkuntza=en-gb|url=https://www.etsi.org/technologies/5g|aldizkaria=ETSI|sartze-data=2020-04-06}}</ref> Horri gehitu behar zaio zerbitzariarekiko latentzia. Verizon-en informazioen arabera 30 ms-koa da aireko latentzia:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Customers in Chicago and Minneapolis are first in the world to get 5G-enabled smartphones connected to a 5G network|hizkuntza=en|data=2019-04-03|url=https://www.verizon.com/about/news/customers-chicago-and-minneapolis-are-first-world-get-5g-enabled-smartphones-connected-5g|aldizkaria=www.verizon.com|sartze-data=2020-04-06}}</ref> "Edge Server" delakoak dorreetan erabiliz 10–20 ms. tartera irits daiteke, baina 1–4 ms.ra jaistea urrun dago oraindik, laborategitik kanpo behinik behin.
== Garapena ==
[[Ericsson]] enpresa suediarra izan zen 5G abiadura lortu zuen lehengoa <ref>{{Erreferentzia|izena=El|abizena=País|izenburua=Ericsson alcanza 5 Gbps de bajada en pruebas de 5G|hizkuntza=es|data=2014-07-02|url=https://elpais.com/tecnologia/2014/07/02/actualidad/1404325003_144074.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-11-18}}</ref>2014ko azaroan zehazki. Honen ondorioz, “Huawei” operadore mugikorrak akordio batera heldu zen “Megafon” operatzaile errusiarrarekin 5G sareak estandarizatzeko eta garatzeko. Ahalegin guzti hauek 2018-ko futboleko munduko txapelketan erabiltzeko asmoz<ref>{{Erreferentzia|izena=Redacción|abizena=TICbeat|izenburua=Huawei adelanta la llegada del 5G al Mundial de Rusia de 2018|hizkuntza=es-ES|data=2014-11-19|url=https://www.ticbeat.com/sim/huawei-adelanta-la-llegada-del-5g-al-mundial-de-rusia-de-2018/|aldizkaria=TICbeat|sartze-data=2019-11-18}}</ref>. 2017ko otsailean, ITUk (International Telecommunication Union), 5G sarearen lehengo zehaztapenak argitaratu zituen: Deskarga abiadura gutxienez 20Gbps eta igoera abiadura 10Gbps eta 4ms-ko latentzia. Lortu nahi den helburu nagusia gailu elektronikoak optimizatzea da, ahalik eta eraginkorren izan daitezen, IoT<ref>{{Erreferentzia|izena=Anthony Spadafora 2017-02-27T13:27:08 57Z|abizena=Networks|izenburua=ITU reveals 5G specs including 20Gbps download speeds and 4ms latency|hizkuntza=en|url=https://www.itproportal.com/news/itu-reveals-5g-specs-including-20gbps-download-speeds-and-4ms-latency/|aldizkaria=ITProPortal|sartze-data=2019-11-18}}</ref> (Internet of Things) erabiltzeko ahalmena izateko. 2025ean telefonia mugikor guztiek teknologia hau erabil dezatela espero da.
== Proiektu eta ikerketa ==
* Hego Koreako programa “5Gmobile communication systems based on beam-division multiple access and relays with group cooperation” 2008an sortu zen. Europan, Neelie
* 2017ko Abenduaren 20ean, 3GPPk ( 3rd Generation Partnership Program ) , onartu
* 2018ko hasieran, Qualcomm Estatu Batuar konpainiak, 5G telefonia mugikorra 2019an herritarrentzat eskuragarri egongo zela argitaratu zuen bere web orrian.
* Bruno Jacobfeuerborn , [[Deutsche Telekom]]-ko CTOa ( Chief Technology Officer ) , hurrengo adierazpena egin zuen: &quot; Modu ez autonomo eta independenteak garrantzi
* 2018ko otsailaren 20an, Vodafone eta Huaweik Espainian munduko lehen 5G deia gauzatzea lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramón|abizena=Muñoz|izenburua=Vodafone y Huawei completan en España la primera llamada de móvil 5G del mundo|hizkuntza=es|data=2018-02-20|url=https://elpais.com/economia/2018/02/20/actualidad/1519124330_820236.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-11-18}}</ref>
* 2018ko abuztuan, Samsung konpainiak, bere lehen 5G modem-a argitaratu zuen, “Exynos Modem 5100”, non, 3GPPren azkenengo zehazpenekin bateragarria den.
* 2018ko azaroaren 20an , Nokia eta T-Mobile konpainiek, 5Gren lehendabiziko datu transmisioa lortu egin zuten, 600MHz-ko banda baxuan.
* Txilen, 5G sarearen lehengo probak egin ziren 2017ko azaroan eta 2018ko maiatzean. Claro operadoreak eta Nokia telekomunikazio enpresak egin zuten lehengo proba eta
* 2019ko otsailaren 20ean, Samsung-ek bere lehenengo 5G mugikorra aurkeztu zuen : &"Samsung Galaxy S10 5G"<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=Samsung presenta a los nuevos miembros de la familia Galaxy S10 y su esperado móvil flexible Galaxy Fold|data=2019-02-20|url=https://www.europapress.es/portaltic/gadgets/noticia-samsung-presenta-nuevos-miembros-familia-galaxy-s10-esperado-movil-flexible-galaxy-fold-20190220211507.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2019-11-18}}</ref>
* 2019ko otsailaren 24ean, Huawei-k bere lehenengo 5G mugikorra aurkeztu zuen:" Huawei Mate X" <ref>{{Erreferentzia|izena=Marimar|abizena=Jiménez|izenburua=Huawei saca músculo: presenta su móvil plegable Mate X apto para 5G|hizkuntza=es|data=2019-02-25|url=https://elpais.com/tecnologia/2019/02/24/actualidad/1550989285_787606.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-11-18}}</ref>
* 2019ko Otsailaren 25ean, Bartzelonako “Mobile World Congress-ean”, Subtel-eko idazkariordeak, Pamela Gidik, 2019ko martxoan operadore nazionalak 5G sareak
* 2019ko apirilaren 9an, Uruguain, tokiko ANTEL telefoniak , Nokiaren laguntzari esker, besteak beste, Hego Amerikaren lehengo 5G sare komertziala egin zuten eta
* 2019ko ekainean, Vodafone Espainiako hiri garrantzitsuenetan 5G erabiltzen hasi zen
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, Gainera ==
* [[Telefonia mugikor]]
* [[LTE]]
* [[UIT]]
* [[2G]]
* [[3G]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Telefonia mugikorreko estandarrak}} ▼
[[Kategoria:Telefonia mugikorra]]
|