|
Cataniak, dirudienez, bere independentzia mantendu zuen [[Hieron I.a|Hieron]] Sirakusakoaren erregealdira arte. Honek, K.a. 476an, jatorrizko cataniar guztiak kanporatu zituen, eta, hauen ordez, Leontinikoak jarri zituen. Ageri denez, gutxienez 10.000. ziren, hauetariko batzuk sirakusarrak eta [[Peloponeso|peloponesoarreak]]. Aldi berean, hiriaren izena,Αἴτνη ''Aitnla'' edo ''Aetna'' aldatu zuen, gertuko Etna mendiarengatik, eta bere burua ''oekista'' edo hiri berriaren sortzaile izendatu zuen. Honegatik, [[Pindaro|Pindarok]] ospatu zuen, eta hil ondoren, bere kolonia berriko hiritarrengandik ohore heroikoak jaso zituen<ref>Diodoro: XI. 49, in 66; Estrabon: l.c.; Pindaro. ''Pyth.'' i., and Schol. ''ad loc.''</ref>.
Hieron hil ondoren, eta [[Trasibulo Sirakusakoa|Trasíbulo]] kanporatu eta urte gutxira, sirakusarrak [[Duzetio]], sikuloen erregearekin, batu ziren berriki finkatutako biztanleak Cataniatik kanporatzeko. Hauek [[Etna (hiria)|Inessa]] gotorlekuan baabestu ziren (honi Aetna izena eman zioten). Antzinako kaltzidiarrak, hirira itzuliak izanitzuli ziren K.a. 461ean<ref>Diodoro: XI. 76; Estrabon: ''l. c.''</ref>.
Hurrengo aldia, dirudienez, oparotasun handikoa izan zen Cataniarentzat, baita, oro har, Siziliako hirientzat ere.
[[Peloponesoko Gerra]]<nowiki/>n, K.a. 415ean, Siziliarako [[Atenastarren espedizioa|atenastar espedizio]] handian. K.a. IV. mendean, cataniarrek, hasieran, ez zieten utzi atenastarrei euren hirian sartzen, baina, azken hauek sarrera behartu ondoren, eureninbaditzaileekin inbaditzaileensortutako aliantza ohoratu behar izan zuten, [[Altzibiades|Altzibiadesek]] batzarraren aurrean esan zuen hitzaldi ospetsu baten ondoren.
KataniaCatania, espedizioaren lehen urtean, atenastar armadaren kuartel nagusi bihurtu zen, baita Sirakusaren aurkako ondorengo operazioen base ere<ref>Tuzidides: VIi. 50–52, 63, 71, 89; Diodoro: XIII. 4, 6, 7; [[Plutarko|Plutarko:]] ''Nic''. 15, 16.</ref>. Atenasen porrotaren ondoren, Sirakusako erasoaren eraginpean egon zen, baina K.a. 409an [[Kartago|kartagotarren]] Siziliako inbasioak salbatu zuen.
BainaHala ere, K.a. 403an, [[Dionisio I.a Sirakusakoa]]<nowiki/>ren eskuetan erori zenerortzean, hiria arpilatu eta bere hiritarrak esklabo saldu zituena,zituen. honenHorren ondoren, [[Campania|Campaniako]] mertzenarioen herria izan zen. Hauek, K.a. 396an Aetnara erretiratu ziren, kartagotar armada handia [[Himilkon (jeneral)|Himilko]] eta [[Magon (flotako komandantea)|Magoren]] agindupean hurbildu zenean. [[Cataniako gudua (K.a. 397)|Catanaren itsas gudu]] handiaren ondoren (K.a. 397), Cataniaren aurrean gertatu zena eta azken honek Sirakusako [[Leptines Sirakusakoa|Leptinesek]] garaitu zituena, hiria kartagotarren eskuetan erori zen<ref>Diodoro: XIV. 15, 58, 60.</ref>.
Kalipok, [[Dion Sirakusakoa]]<nowiki/>ren hiltzaileak, Catania okupatu zuen denbora batez<ref>Plutarko: ''Dion''. K.a. 58</ref>, eta [[Timoleon]] Sizilian lehorreratu zenean K.a. 344an, Catania, [[Mamerko Cataniakoa|Mamerko]] despotaren mende geratu zen, hasieran, korintoar liderrarekin batu zena, baina, ondoren, kartagotarrenganako leialtasun hau utzi zuen. Ondorioz, Timoleonek eraso egin zion eta K.a. 338an kanporatu zuen<ref>Diodoro: XVI. 69; Plutarko: ''Timol''. 13, 30–34.</ref>.
=== Erromatarren mende ===
[[Lehen Gerra Punikoa|Lehen Gerra Punikoan]], Catania izan zen, Sizilian, [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] mende jarri zen lehen hirietako bat izan zen, K.a. 263an bere lehen arrakasten ondoren. [[Manio Valerio Maximo Corvino Messalla|Valerio Messalla]]<nowiki/>k hartu zuenean<ref>[[Eutropio (historialaria)|Eutropio]]: II. 19.</ref><ref>Plinio Zaharra: ''Naturalis historia,'' VII. 60</ref>., Eguzkieguzki-erloju bat izan zen harrapakin gisa Erromako [[Comitium|Comitiumen]] jarri zen harrapakinaren zati bat izan zenzena<ref>PlinIO zAHARRA: ''Naturalis historia'', VII, 214</ref>, ordutik, hiria, ''civitas decumana'' bihurtu zen, hau da, bere nekazal diru-sarreren hamarren bat ordaindu behar izan zuen Erromari zerga gisa. Sirakusako konkistatzaileak, [[Marko Klaudio Martzelo]]<nowiki/>k, gimnasio bat eraiki zuen hemen<ref>Plutarko: ''Life of Marcellus'', 30</ref>.
[[File:Catania anfiteatro romano2423.jpg|thumb|right|250px|<small><center>Cataniako erromatar anfiteatroa</small></center>]]
Dirudienez, beranduago, Erromarekin adiskidetasunezko harremanak izan zituen, eta, hiri federatu baten abantailez gozatu ez zuen arren (''foederata civitas''), bere ondoko Tauromenium ([[Taormina]] modernoa) eta Messana ([[Messina]] modernoa) bezala, erromatar domeinupean oparotasun handiko posizio batera igo zen.
K.a. 135 inguruan. [[Lehen Gerra Serbila|Lehen Gerra Serbilean]], esklabo errebeldeek konkistatu zuten<ref>Estrabon, VI 2, 6</ref>.
[[Etna|Etnaren]] erupziorik larrienetako bat K.a. 121ean gertatu zen, Cataniaren zati handi bat, laba korronteek suntsitu zutenean, eta errauts beroak hainbesteraino erori ziren hirian bertan, non etxeetako sabaiak hautsi egin baitziren. Ondorioz, Catana, 10 urtez, erromatar estatuari egin ohi zizkion ekarpenetatik salbuetsia izan zen<ref>[[Paulo Orosio|Orosio]]. V. 13.</ref>. Catanatik hego-mendebaldera dagoen lautada zabalaren zatirik handiena (gaur egun Piana di Catania deitua, emankortasun handiko barruti bat), antzinaroan, [[Lentini|Leontini]] edo Centuriparena (gaur egungo [[Centuripe]]) izan zela dirudi, baina Catanaren beraren eta [[Simeto ibaia|Simeto]] itsasoratzearen arteko zati hori Catanari erantsi zitzaion, eta ale ugari eman behar izan zituen.
[[Zizeron|Zizeronek]], behin eta berriz aipatzenaipatu du, bere garaian,zuen hiri oparo eta loretsu bat bezala;hau: bere antzinako udal erakundeak mantendu zituenzituena, bere magistratu nagusiak, ''Proagorus'' titulua zeramanzeramana, eta, dirudienez, Siziliako portu nagusietako bat izan zenzena artoazerealak esportatzeko<ref>Zizeron: ''[[In Verrem]]'', III. 4. 3, 83, IV. 23, 45; [[Tito Livio|Livio]]: XVII. 8.</ref>.
K.a. 44ko Siziliako matxinadan, [[Sexto Ponpeio]]<nowiki/>k, bere basetzat, Sizilia aukeratu zuen, eta Cataniak, Sexto matxinadari indarrak batu zituenzizkion Sexto matxinadari. Sextok, armada bikain bat eta gerraontzi ugari pilatu zituen bere basean [[Messina|Messanan]], patrizioen hiribilduetatik batu ziren esklabu askorekin. Dena den, [[Zesar Augusto|Augustoren]] garaipenaren ondoren, K.a. 36an, Siziliako laborantza eremu zabalen zati handi bat, hondakinetan edo hutsik geratu zen, eta lurralde hauetako asko, han borrokatu zuten legioetako kideen artean hartu eta banatu ziren. Cataniak, oso gogor jasan zituen hondamendiak, baina, ondoren, Augustok, ''kolonia'' kategoria eman zuon hirietako bat izan zen, bere oparotasuna, beteranoen finkapenaren bidez berrezarri zuena, eta, beraz, Estrabonen garaian, uharteko loratu zen hiri gutxietako bat izan zen<ref>Estrabon VI. 268, 270, 272 orr. ; [[Dion Kasio]] IV. 7.</ref>.
Selurus gladiadoreak K.a. 35ean zuzendutako beste matxinada bat kaos bat sortu zuen denbora batez<ref>Estrabon: 6.2.6</ref>.
|
