Elkarrekintza nuklear ahul: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz. Asko falta da oraindik.
Tesgua osatzen eta zuzentzen ari naiz.
39. lerroa:
 
=== Atomoa, partikula azpiatomikoak eta fisika nuklearra ===
[[John Dalton|John Daltonek]] proposatu zuen 1803. urtean oinarri zientifikoak izan zituen nolabaiteko eredu atomiko , baina [[Joseph John Thomson]]-ek egindako zuen [[elektroi]]<nowiki/>aren aurkikuntzari esker proposatu zuen bere izena daraman lehenengo [[eredu atomikoa]] 1897an. Geroago, [[Ernest Rutherford|Rutherford]]<nowiki/>ek osatu zuen eredu hura, nukleoaren barnean [[protoi]]<nowiki/>ak (1918) eta [[neutroi]]<nowiki/>ak (1920) zeudela azalduz. Horrela, lehenengo aldiz aipatu ziren [[Partikula azpiatomiko|partikula azpiatomikoak]]. [[Fitxategi:Oinarrizko partikulen eredu estandarra.png|thumb|440x440px400x400px|Oinarrizko partikulen eredu estandarra. Bertan oinarrizko fermioiak (materia-partikulen hiru belaunaldiak), Gauge bosoiak eta Higgs-en bosoia ageri dira. Elkarrekintza grabitatorioaren bitartekaritzat suposatzen grabitoiaren ezugarriak ere adierazi dira, nahiz eta oraindik detektatua eta egiaztatua ez izan. |alt=]]
 
=== Eredu estandarreko oinarrizko partikulak ===
48. lerroa:
 
===== Quarkak =====
[[Fitxategi:Murray Gell-Mann.jpg|ezkerrera|thumb|139x139px|Murray Gell-Mann.]]
Materiaren funtsezko osagaiak dira, leptoiekin batera. Are gehiago, quarkak dira lau funtsezko elkarrekintzak eragina jasaten duten partikula bakarrak. Masari eta tamainari dagokionez gluoien antzekoak dira. Quark guztien spina ½ baliokoa da; hargatik dira fermioiak.<ref>{{erreferentzia|izena=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/es/quark|abizena=Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoa|urtea=|izenburua=|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu}}</ref>
 
Quarken ereduaren bitartez, azpiegitura duten [[barioi]]<nowiki/>ak eta [[mesoi]]<nowiki/>ak (edo, beste hitzetan esanda, [[hadroi]]<nowiki/>en multzo osoa) era sinplean deskribatzen dira, quarkak eta horien arteko elkarrekintzak erabiliz. [[Murray Gell-Mann]]-ek eta George Zweigek, nork bere aldetik, proposatu zuten quarken eredua 1964. urtean.
 
===== Leptoiak =====