Pablo Picasso: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
29. lerroa:
=== 1900 aurretik ===
Picassoren trebakuntza aitarekin, 1890 baino lehenago hasi zen. Bere aurrerapenak [[Bartzelonako Picasso Museoa]]<nowiki/>n dauden hasierako lanen bilduman aurki daitezke, eta bertan, edozein artista garrantzitsuren hasierako erregistrorik zabalenetakoa eskaintzen da.<ref name=":2">{{erreferentzia|izena=Juan Eduardo|abizena=Cirlot|urtea=1972|izenburua=Picasso, Birth of a Genius|argitaletxea=New York and Washington: Praeger|orrialdea=p.
Bederatzi urte inguru bizi izan zen Bartzelona hirian, nahiz eta udako opor batzuk eta egonaldiak eman [[Madril]]<nowiki/>en eta Parisen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=«Biografía, 1896»|argitaletxea=Online Picasso Project|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 1897an ''Zientzia eta Karitatea'' mihisea (Picasso museoa, Bartzelona) aurkeztu zuen Madrilgo Arte Ederretako Erakusketa Orokorrean.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=«Ciencia y caridad, 1897»|argitaletxea=Online Picasso Project|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, 1897an bere [[errealismo]]<nowiki/>an sinbolismoaren eragina erakusten hasi zen, adibidez, naturalistak ez ziren tonu [[Bioleta (argipena)|bioleta]] eta [[berde]]<nowiki/>ekin egindako paisaia-pintura multzo baten. Ondoren, batzuk diotenez bere aro [[modernista]] izan zen 1899-1900. urteetan. Bestalde, [[Dante Gabriel Rossetti]], Théophile Steinlen, [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] eta [[Edvard Munch]]<nowiki/>en lanen aurrean egoteak, [[El Greco|Grekoa]] bezalako maisu zaharrekiko mirespenarekin batera, garai hartako lanetan modernismoaren bertsio pertsonala izatera eraman zuten.<ref name=":2" />
92. lerroa:
(Garai surrealistako [https://www.google.com/search?q=pablo+picasso+surrealismo+obras&tbm=isch&ved=2ahUKEwjShOHJ-MzqAhWIweAKHawaDKcQ2-cCegQIABAA&oq=pablo+picasso+surrealismo&gs_lcp=CgNpbWcQARgBMgIIADICCAA6BAgAEEM6BAgAEB46BggAEAUQHjoGCAAQCBAeUKOqqQJY_MipAmC02KkCaABwAHgAgAFriAHVB5IBBDEwLjKYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZw&sclient=img&ei=oL8NX9K0BIiDgwestbC4Cg&bih=604&biw=1349&hl=es margolanak ikusteko])
1917ko otsailean Picassok [[Italia]]<nowiki/>ra aurreneko bidaia egin zuen.<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Elizabeth, Jennifer|abizena=Cowling, Mundy|urtea=1990|izenburua=On Classic Ground: Picasso, Léger, de Chirico and the New Classicism, 1910–1930|argitaletxea=London: Tate Gallery|orrialdea=p.
1925ean, [[André Breton]] idazle eta olerkari surrealistak Picasso "gutariko bat" izendatu zuen, ''Iraultza surrealista'' aldizkarian argitaratutako ''[[Surrealismo|"Surrealismo]]<nowiki/>a eta pintura"'' artikuluan, ''Avignongo andereñoak'' aurreneko aldiz erreproduzitu zen ale berean. Dena den, Picassok lan kubistak erakutsi zituen 1925eko lehen talde surrealisten erakusketan, eta ''Surrealismoaren adierazpenean'' definitzen zen "automatismo psikikoa bere egoera puruan" kontzeptuak ez zion sekula osoki erakarri. Garai horretan [[Irudikari (argipena)|irudikari]] berria eta [[sintaxi]] formala garatzen aritu zen bere burua emozionalki adierazteko, "1909az geroztik, neurri handi batean gordeta edo sublimatuta zeuden indarkeria, beldur psikikoak eta erotismoa askatuz", idatzi zuen Melissa McQuillan arte historialariak. Picassoren lanaren trantsizio honek kubismoan zituen arren bere harreman espazialak, "irudikeriaren erritua utziz, ''Andereñoen'' primitibismoak eta lan sinbolisten oihartzun psikologikoak gogora ekartzen ditu", idatzi du McQuillanek. Horrela, surrealismoak Picassoren primitibismo eta erotismoarekiko erakarpena berpiztu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Melissa|abizena=McQuillan|urtea=2014|izenburua="Pablo Picasso, Interactions with Surrealism, 1925–35, from Grove Art Online, Oxford University Press, MoMA"|argitaletxea=Moma.org|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
99. lerroa:
1930eko hamarkadan, [[minotauro]]<nowiki/>ak arlekina ordezkatu zuen bere lanen motibo arrunt bezala. Minotauroaren erabilera neurri batean [[Surrealismo|surrealiste]]<nowiki/>kin zuen kontaktuengatik eman zen, sarritan beraien sinbolo gisa erabiltzen baitzuten, eta Picassoren [[Gernika (margolana)|Gernika]]<nowiki/>n ere ageri da. Minotauroa eta Picassoren maitalea Marie-Thérèse Walter, asko agertzen dira bere grabatuen ''Vollard serie'' ezagunean.<ref>{{erreferentzia|izena=Richard|abizena=Dorment|urtea=2012|izenburua="Picasso, The Vollard Suite, British Museum, review"|argitaletxea=The Daily Telegraph|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:Mural del Gernika.jpg|erdian|thumb|512x512px|[[Gernika-Lumo]] hirian kokatua dagoen Picassoren "[[Gernika (margolana)|Gernika]]" margolanaren horma irudia, azulejuz egina eta neurri osokoa.]]
1937ko urtarrilean, [[Josep Lluís Sert]] arkitekto [[Katalan herria|katalan]]<nowiki/>ak horma-irudi handi batekin lankidetzan aritzeko eskatu zion, Parisko Nazioarteko Erakusketaren [[Espainiako Bigarren Errepublika]]<nowiki/>ko pabiloian. Espainiako gobernu hautatuak, [[Gerra zibil|Gerra Zibil]]<nowiki/>ean [[Matxinada|matxinatu]] [[Frankismo|frankiste]]<nowiki/>kin porrota izan zezakeen, [[Alemania nazi]]<nowiki/>aren eta [[Italia]] [[Faxismo|faxista]]<nowiki/>ren laguntza ere bazutelako. [[Errepublika]]<nowiki/>k munduari frogatu nahi zion espainiar herria eta beraien lorpenak ordezkatzen zituela. Picassok, 1936an Madrilgo [[Pradoko Museoa|Pradoko Museo]]<nowiki/>ko ohorezko zuzendari izateko [[Manuel Azaña]] Errepublikako presidentearen gonbidapena onartua zuen, baina hala ere hasieran ez zuen gogo larregi horma-irudia egiteko, bai proiektuaren tamainarengatik eta baita inoiz ez zuelako aurretik betekizunik onartu propagandarako. [[Dora Maar]]<nowiki/>ek otsailean pabilioi handi bat aurkitu zuen 7 Grands-Augustinsen kalean, Picassok proiektua gauzatu ahal izateko<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=«Biografía, 1937»|argitaletxea=Online Picasso Project|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>.
Picassoren obrarik ospetsuena [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibil]]<nowiki/>ean alemaniarrek burututako [[Gernikako bonbardaketa]]<nowiki/>ren irudikapen hau da. [[Mihise]] handi honek gerraren ankerkeriak, basakeriak eta etsipenak biltzen ditu. Bere [[sinbolismo]]<nowiki/>a azaltzeko galdetuta, Picassok esan zuen: "Margolariari ez dagokio [[sinbolo]]<nowiki/>ak definitzea. Bestela, hobe litzateke idaztea eta hainbat hitzetan azaltzea! Irudiari begiratzen dion publikoak sinboloak interpretatu egin behar ditu, berak ulertzen dituen eran".<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2009|izenburua="Guernica Introduction"|argitaletxea=Pbs.org|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua=The Spanish Wars of Goya and Picasso|argitaletxea=Costa Tropical News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Gernika 1937ko uztailean Parisko Nazioarteko Erakusketako Espainiako Pabilioian egon zen ikusgai. Eta ondoren [[Eskandinavia]]<nowiki/>n eta [[Ingalaterra]]<nowiki/>n egin ziren Picasso, [[Henri Matisse|Matisse]], [[Georges Braque|Braque]] eta Henri Laurensen 118 lanen erakusketa baten ardatz bihurtu zen. [[Francisco Franco|Franco]] [[Diktadura|diktadore]]<nowiki/>ak Espainiako gerra irabazi ondoren, margolana [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batue]]<nowiki/>tara bidali zuten Espainiako [[errefuxiatu]]<nowiki/>entzako dirua eta laguntza biltzeko. 1981 arte [[New York]] hiriko Arte Modernoaren Museoan ([[MoMA]]) egon zen, Picassok adierazi zuelako margolana ez zela Espainiara eramango bertan askatasuna eta [[demokrazia]] ezarri arte.
106. lerroa:
New Yorketik itzuli zenean, Paristik hirurogeita hamar kilometro ipar-mendebaldera zegoen Boisgeloup gaztelua erosi zuen. Horrela, Boisgeloup Marie-Thérèserekin ihes egiteko aterpea bihurtuko zen. Ukuilua [[Eskulturagintza|eskultura]] estudio bat izatera modatu zuen, eta [[buztin]]<nowiki/>ez edo igeltsuarekin berriro modelatzeko nahiak zein maitale gaztearen inspirazioak, igeltsu busti handiak sortzera bultzatu zuten, zalantzarik gabe batzuk izaera sexuala zutenak.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=«Esculturas, 1930»|argitaletxea=Online Picasso Project|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
=== Bigarren Mundu Gerra eta ondoren: 1939-1949 ===
[[Bigarren Mundu Gerra]]<nowiki/>n, Picasso Parisen egon zen [[alemaniar]]<nowiki/>rek hiria okupatua zuten bitartean. Picassoren estilo artistikoa ez zen artearen ideal [[Nazionalsozialismo|nazi]]<nowiki/>ra egokitzen eta, beraz, ez zuen garai hartan erakusgai jarri. [[Gestapo]]<nowiki/>ren jazarpen handia izan zuen sarritan. Bere apartamentuaren bilaketa batean, ofizial batek Gernika koadroaren argazkia ikusi zuen. "Hori egin al duzu?" galdetu zion alemaniarrak Picassori. "Ez", erantzun zuen "Zuek egin zenuten".<ref>{{erreferentzia|izena=Geoffrey|abizena=Regan|urtea=1992|izenburua=Military Anecdotes|argitaletxea=Guinness Publishing|orrialdea=p. 25|orrialdeak=|ISBN=0-85112-519-0|hizkuntza=En}}</ref>
124 ⟶ 122 lerroa:
=== Azken lanak eta heriotza: 1949-1973 ===
Picasso izan zen 250 eskultoreetako bat [[Filadelfia]]<nowiki/>ko Arte Museoan 1949ko erdialdean ospatu zen 3. nazioarteko eskultura erakusketan. Berrogeita hamarreko hamarkadan, Picassoren estiloa aldatu egin zen berriro, maisu handien artearen berrinterpretazioak ekoiztera eraman baitzuen. [[Diego Velázquez|Velazquez]]<nowiki/>en [[Meninak]]<nowiki/>en margolanean oinarritutako hainbat lan egin zituen. Eta baita [[Francisco Goya|Goya]], [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Édouard Manet|Manet]], Courbet eta [[Eugène Delacroix|Delacroix]]<nowiki/>en lanetan oinarritutakoak.
Bere lorpen artistikoez gain, [[zinema]]<nowiki/>n ere agerraldi batzuk egin zituen, beti bera bezala, [[Jean Cocteau]]<nowiki/>ren ''Orfeoren testamentua'' (1960) filmean ohe eszena bat barne. 1955ean, [[Henri-Georges Clouzot]]<nowiki/>ek zuzendutako ''Picassoren misterioa'' filma egiten ere lagundu zuen.
[[Chicago]]<nowiki/>n 15 metroko eskultura publiko erraldoia eraiki asmoz, [[maketa]] bat egiteko agindua jaso zuen, ''Chicago Picasso'' izenarekin ezagutzen dena. Ilusio handiz hurbildu zen proiektura, eskultura bat anbiguoa eta eztabaidagarria izan zena diseinatuz. Irudiak adierazten duena ez da ezagutzenː txoria, zaldia, emakumea edo forma guztiz [[Abstrakzio|abstraktu]]<nowiki/>a izan liteke. Eskultura 1967. urtean aurkeztu zen, eta gaur egun Chicago erdialdeko ezaugarri nabarmenetako bat izatera ailegatu da. Picassok uko egin zion 100.000 dolarreko ordainketari, eta hiriko jendeari oparitu zion.
Picassoren azken lanak estilo [[nahasketa]]<nowiki/>k izan ziren, adierazpen bidea aldatuz bizitzaren amaiera arte. Energia guztiak bere lanari eskainiz, Picasso ausartagoa bihurtu zen, lan koloretsuagoak eta adierazkorragoak eginaz, eta 1968tik 1971ra margolan jarioa eta baita ehunka kobrezko grabatu ekoiztu zituen. Garai hartan, kritikari gehienek lan horiek baztertu egin zituzten, agure inpotente baten fantasia pornografikoak zirelakoan, edo jadanik artistaren sorkuntza onenak iragandako lan arduragabeak.<ref>{{erreferentzia|izena=Patrick|abizena=O'Brian|urtea=1994|izenburua=Pablo Ruiz Picasso: A Biography|argitaletxea=New York: W.W. Norton|orrialdea=p. 472|orrialdeak=|ISBN=0-393-31107-4|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Martin|abizena=Filler|urtea=2009|izenburua="The Late Show"|argitaletxea=The New York Review of Books 56 (10)|orrialdea=|orrialdeak=pp. 28–29|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Soilik beranduago, Picassoren heriotzaren ondoren, arte munduko gainerakoak [[espresionismo]] abstraktura igaro zirenean, komunitate kritikoa Picassoren azken lanek neo-espresionismoa lehenesten zutela aitortzera joan zen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Martin Filler says "the new constituency for late Picasso had much to do with new directions in avant-garde painting since his death, which made many people look quite differently at this startling final output." "The Late Show"|argitaletxea=The New York Review of Books 56 (10)|orrialdea=|orrialdeak=pp. 28–29|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
139 ⟶ 137 lerroa:
1936ko Espainiako Gerra Zibilaren hasieran, Picassok 54 urte zituen. Borrokak hasi eta gutxira, [[Errepublikanismo|errepublikano]]<nowiki/>ek "[[Pradoko Museoa|Prado]] museoko zuzendari izendatu zuten, nahiz eta kanpoan egon", eta "bere eginkizunak oso serio hartu zituen", John Richardsonen arabera, museoaren bilduma [[Geneva]]<nowiki/>ra husteko funtsak hornituz.<ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Richardson|urtea=2010|izenburua="How Political Was Picasso?"|argitaletxea=The New York Review of Books|orrialdea=|orrialdeak=pp. 27–30.|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Gerrak bultzada eman zion lehen lan politikoa egiteko. [[Francisco Franco]]<nowiki/>ren eta [[Faxismo|faxist]]<nowiki/>en haserrea eta gaitzespena adierazi zituen "''Francoren ametsa eta gezurrak''" (1937) filmean, "helburu propagandistikorako eta diru bilketarako" sortu zena.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1999|izenburua="Picasso's commitment to the cause"|argitaletxea=Treasures of the World. PBS|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Hitzen eta irudien arteko fusio surrealista hau [[Espainiako Errepublika]]<nowiki/>ren kausarako dirua biltzeko postal gisa saldu nahi zen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua="An Introduction to Guernica"|argitaletxea=National Gallery of Victoria|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
1944an Picasso [[Frantziako Alderdi Komunista]]<nowiki/>n sartu ondoren, [[Polonia]]<nowiki/>ko Bakearen Defentsan Intelektualen Munduko Kongresuan parte hartu zuen, eta 1950ean ''Bakearen Stalin saria'' jaso zuen Sobietar Gobernuaren eskutik. 1953an [[Iosif Stalin|Stalin]]<nowiki/>i egindako erretratuari buruzko alderdiaren kritikek, Picassoren interesa sobietarren politikarekiko hoztu egin zuten, nahiz eta alderdiko kide leiala izaten jarraitu heriotzaraino.<ref>{{erreferentzia|izena=Hugh|abizena=Eakin|urtea=2000|izenburua="Picasso's Party Line"|argitaletxea=ARTnews. Vol. 99 no. 10|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bere saltzailea D-H. Kahnweiler sozialistak, Picassoren komunismoa "sentimentala" zela zioen, politikoa baino, esanez "Ez du sekula [[Karl Marx]]<nowiki/>en lerro bat irakurri, ezta [[Friedrich Engels|Engels]]<nowiki/>enik ere, noski".
1945ean Jerome Secklerekin egindako elkarrizketa baten, Picassok honako hau erantzuten zuen: "Komunista naiz eta nire pintura komunista da ... Baina zapataria banintz, [[Monarkismo|monarkiko]]<nowiki/>a edo [[Komunismo|komunista]] edo beste edozein gauza izanda ere, ez nituzke derrigorrez zapatak era berezi baten egingo nire politika adierazteko."<ref>{{erreferentzia|izena=Dore, Pablo|abizena=Ashton, Picasso|urtea=1988|izenburua=Picasso on Art: A Selection of Views|argitaletxea=Da Capo Press|orrialdea=p. 140|orrialdeak=|ISBN=0-306-80330-5|hizkuntza=En}}</ref> Komunismoarekiko zuen konpromisoa, garai hartan ohikoa zena [[Europa kontinental]]<nowiki/>eko intelektualen eta artisten artean, eztabaida batzuen gaia izan da aspalditik. Horren erakusgarri nabarmena [[Salvador Dalí]]<nowiki/>ri (Picassorekin harreman tirabiratsua izan zuena) leporatutako aipamena izan zen:<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua="Pablo Picasso desairó a Salvador Dalí"|argitaletxea=La República|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
''“Picasso margolaria da, ni ere bai... Picasso espainiarra da, ni ere bai… Picasso komunista da, ni ere ez.”'' <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2007|izenburua="Study on Salvador Dalí"|argitaletxea=Monografias.com|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua="Article on Dalí in 'El Mundo'"|argitaletxea=Elmundo.es|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Adrian|abizena=Dannatt|urtea=2010|izenburua=Picasso: Peace and Freedom|argitaletxea=Tate Liverpool|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>[[Fitxategi:1981 picasso nonumber pogasheno ng.jpg|thumb|Zigilu sobietarra (1981), Picasso eta Bakearen usoa irudikatuz.]]1940ko hamarkadaren amaieran, [[André Breton]] adiskide zaharra, poeta surrealista, [[Trotskismo|trotskista]] eta antistalinista zenak zuzenago esan zion, Picassori eskua emateari uko egin ondoren: "Ez dut onartzen Alderdi Komunistan zu egotea, ezta Askapenaren ondoren intelektualen purgaz hartu duzun jarrera ere".<ref>{{erreferentzia|izena=Arianna S.|abizena=Huffington|urtea=1988|izenburua=Picasso: Creator and Destroyer|argitaletxea=Simon and Schuster|orrialdea=p. 390|orrialdeak=|ISBN=978-0-7861-0642-4|hizkuntza=En}}</ref> Picasso [[Koreako Gerra]]<nowiki/>n [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batu]]<nowiki/>en eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batu]]<nowiki/>en esku hartzearen aurka agertu zen, eta ''Koreako sarraskia'' margolenean irudikatu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=David|abizena=Hopkins|urtea=2000|izenburua=After modern art: 1945–2000|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=p. 15|orrialdeak=|ISBN=0-19-284234-X, 978-0-19-284234-3|hizkuntza=En}}</ref><ref name=":4">{{erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1980|izenburua=Picasso A Retrospective|argitaletxea=Museum of Modern Art, MoMA 1980|orrialdea=
1962an, ''[[Bakearen Lenin Saria|Bakearen Lenin saria]]'' jaso zuen. John Berger biografo eta arte kritikariak, bere gaitasuna artista bezala, komunistak "alferrik galtzen" zutela sentitzen zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Berger|urtea=1965|izenburua=The Success and Failure of Picasso|argitaletxea=Penguin Books, Ltd|orrialdea=p. 175|orrialdeak=|ISBN=978-0-679-73725-4|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, [[Jean Cocteau]]<nowiki/>ren egunerokoaren arabera, Picassok komunimoari buruz erreferentzia eginez behin hOnakoa esan zion: "Familia baten sartu naiz, eta familia guztiak bezala, kakaz beteta dago."<ref>{{erreferentzia|izena=Charlotte|abizena=Higgins|urtea=2010|izenburua="Picasso nearly risked his reputation for Franco exhibition"|argitaletxea=The Guardian. UK: Guardian News and Media|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
== Estiloa eta teknika ==
Picasso ikaragarri emankorra izan zen bere bizitza luzean zehar. Egindako artelanen kopurua 50.000koa dela kalkulatu daː 1.885 margolan, 1.228 eskultura, 2.880 zeramika, 12.000 inguru marrazki, milaka grabatu, eta [[tapiz]] zein [[alfonbra]] ugari.<ref>{{erreferentzia|izena=Antoni|abizena=Gelonch-Viladegut|urtea=2011|izenburua=The most impacting Picasso's quotations|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
Picassok egin zuen ekarpenik garrantzitsuena [[margolaritza]]<nowiki/>n izan zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Melissa|abizena=McQuillan|urtea=2014|izenburua="Picasso, Pablo."|argitaletxea=Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bere margolanetan, Picassok kolorea elementu adierazle gisa erabiltzen zuen, baina [[marrazketa]]<nowiki/>n oinarritzen zen, kolorearen ñabarduretan baino, forma eta espazioa sortzeko. Batzuetan pinturari harea gehitzen zion, bere testura aldatzeko. ''Besaulki gorrian'' (1931), [[Argonne Suippe et Vesle kantonamendua|Argonne]] Laborategi Nazionalean fisikoek 2012an egindako nano-froga batek baieztatu zuen arte historialarien ustea, hau da, Picassok margolan askotan ohiko etxerako pintura erabiltzen zuela.<ref>{{erreferentzia|izena=Clara|abizena=Moskowitz|urtea=2013|izenburua="Picasso's Genius Revealed: He Used Common House Paint"|argitaletxea=Live Science|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Gehitu behar da margolan asko gauez egin zituela, argi artifizialaz baliatuz.
Picassoren lehen eskulturak egurretik zizelkatu, edo argizari edo buztinarekin modelatu ziren, baina 1909-1928 bitartean modelizazioa utzi eta eraikuntza eskultorikoak egin zituen material desberdinak erabiliz. Adibide bat ''Gitarra'' da (1912), Jane Fluegelek, txapa eta alanbrez egindako erliebe-eraikuntza, honakoa zioen, "pintura kubistaren hiru dimentsioaren aurkako-zati planoa", zera esan nahi duena "irteera iraultzailea markatuz ikuspegi tradizionaletatik, modelizaziotik eta zizelkapenetik".<ref name=":4" />
Bere ibilbidearen hasieratik, Picassok mota guztietako gaietan interesa agertu zuen, eta aldi berean hainbat [[Estilo (argipena)|estilo]]<nowiki/>tan lan egiteko ahalmena erakutsi zuen, aldakortasun estilistiko handiarekin.<ref name=":2" /> Adibidez, 1917ko bere ''Emakumea mantelinarekin'' margolanak teknika puntillista erabili zuen, eta berriz ''Besaulki bateko irudia'' kubista zen, eta ''Arlekina'' naturalista (guztiak [[Bartzelonako Picasso Museoa|Bartzelonako Picasso museo]]<nowiki/>an daude). 1919an, marrazki ugari egin zituen postaletatik eta argazkietatik abiatuta, izaera konbentzionalen eta izaera estatikoen gaineko interesa islatzen zutenak.<ref name=":3" /> 1921ean, aldi berean hainbat pintura neoklasiko handi eta ''Hiru musikari'' konposizio kubistaren bi bertsio margotu zituen (New Yorkeko Arte Modernoaren Museoan-[[MoMA]], eta Filadelfiako Artearen Museoan daudenak). 1923an argitaratutako elkarrizketa baten, Picassok honakoa zioen: "Nire artean erabili ditudan hainbat modu ez dira [[eboluzio]] bezala hartu behar, ezta pinturaren ideal ezezagun baterako urrats gisa ere ... Esan nahi izan ditudan gaiek iradoki badute adierazpen modu desberdinak, ez dut sekula zalantzarik izan horiek erabiltzeko."<ref name=":3" />
Bere lan kubistek [[abstrakzio]]<nowiki/>ra hurbiltzen diren arren, Picassok ez zion sekula utzi mundu errealeko objektuak gaitzat hartzeari. Bere margolan kubistetan, erraz ezagutzen diren formak daude, hala nola gitarrak, biolinak eta botilak. Picassok eszena narratibo konplexuak irudikatu zituenean, grabatuak, marrazkiak eta eskala txikiko lanak izan ohi ziren. ''Gernika'' (1937) izan zen bere margolan narratibo handi bakanetako bat.<ref name=":3" />
Picassok irudimenetik edo memoriatik margotu zuen gehienbat. William Rubinen esanetan, "Artelan bikainak egin zezakeen benetan parte hartzen zuen gaiengandik ... [[Henri Matisse|Matisse]] ez bezala, Picassok bere bizitza helduan ia modelo barik aritu zen, nahiago zuelako bizitzaren ukituak zituzten pertsonak, eta benetako garrantzia ematen zien." Arthur Danto arte kritikariak esan zuenez, Picassoren obrak "autobiografia piktoriko zabala" osatzen du, eta kontzeptu herrikoian onartuta dago "Picassok emakume berri batekin maitemintzen zen bakoitzean, estilo berria asmatzen zuela". Picassoren artearen izaera [[Autobiografia|autobiografiko]]<nowiki/>a bere obretara datorkion ohiturari esker indartzen da, artelan guztiei data jartzen zielako. Hala azaldu zuen: "Ahalik eta osatuena izango den dokumentazioa utzi nahi dut etorkizunerako. Horregatik da, egiten dudan guztiari data jartzearena."<ref>{{erreferentzia|izena=Arthur|abizena=Danto|urtea=1996|izenburua="Picasso and the Portrait"|argitaletxea=The Nation 263 (6)|orrialdea=|orrialdeak=pp. 31–35|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:Gemmail.jpg|thumb|Pablo Picassoren sinadura 1954an, berrogeita hamar harribitxiko serie baten ekoizpenean.]]
== Ondare artistikoa ==
Picassoren eragina oso zabala izan zen eta izaten jarraitzen du, orokorrean bere miresle eta aurkarien artean ere. 1939an MoMAn egindako atzera begirakoa zela eta, [[Life (aldizkaria)|''Life'' aldizkaria]]<nowiki/>k honako hau idatzi zuen: "[[Europa]]<nowiki/>ko arte modernoan nagusia izan zen 25 urtetan, eta etsaiek esaten zuten eragin ustelgarria izan zuela. Indar berdinarekin, lagunek bizirik zegoen artistarik handiena zela zioten.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1940|izenburua="Picasso: Spanish Painter's Big Show Tours the Nation"|argitaletxea=Life|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 1998an Robert Hughes arte kritikriak honela idatzi zuen: "XX. mendean Pablo Picassok mendebaldeko artea menderatu zuela esatea da ohikoena ... Oraindik ez da izan margolari edo eskultore bat, ezta [[Michelangelo]] bera ere, hau bezain ospetsua izan denik bere bizitza propioan ... Marcel Duchampek, ironia kontzeptualeko azeri zahar maltzurrak, zalantzarik gabe azken 30 urteetan Picasso baino eragin nominal handiagoa izan zuen [[Abangoardia (argipena)|abangoardia]]<nowiki/>ko artean. Baina espainiarra izan zen azken sinesteduna margolanen eta eskulturen mintzaira garrantzitsua zela jende guztiarentzat, ez soilik jarraitzaile sutsuentzat.<ref>{{erreferentzia|izena=Robert|abizena=Hughes|urtea=1998|izenburua="The Artist Pablo Picasso"|argitaletxea=Time|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
Picasso hil zenean koadro asko berak zituen gordeta, izan ere arte-merkatuan saltzeko premiarik ez zuenean, mantendu egiten zituen. Gainera, Picassok beste artista ospetsu batzuen lanen [[Bilduma (argipena)|bilduma]] garrantzitsua zuen, batzuk garaikideak, adibidez Henri Matisserekin trukatu egin zituen lanak. Picassok testamenturik utzi ez zuenez, bere heriotza-betebeharrak (ondarearen gaineko zergak), Estatu frantsesari bere artelanekin eta bildumako beste batzuen lanekin ordaindu zitzaizkion. Lan horiek Parisko Picassoren Museoko bilduma ikaragarri eta adierazgarriaren muina dira. 2003an, Picassoren senideek jaioterrian Picasso Málaga Museoa inauguratu zuten.
[[Bartzelonako Picasso Museoa|Bartzelonako Picasso Museo]]<nowiki/>ak aurreneko lanak biltzen ditu, Espainian bizi izan zen garaian sortutakoak. Hor badira gutxi azaldutako artelan batzuk, teknika klasikoetako oinarri tinkoa azaleratzen dutenak. Museoan baita, bere aitaren tutoretzapean gaztaroan egindako figuren zenbait ikerketa zehatz gordetzen dira. Eta halaber, Jaime Sabartés adiskide minaren eta idazkari pertsonalaren bilduma zabala.
[[Gernika (margolana)|''Gernika'' margolana]], New Yorkeko Arte Modernoaren Museoan ([[MoMA]]) egon zen ikusgai urte askotan. 1981ean Espainiara itzuli zuten, eta Prado Museoko Erretiro Oneko Etxean erakutsi zen. 1992tik ordea, koadroa Madrilgo [[Sofia Erregina Museoa|Sofia Erregina Museo]]<nowiki/>an dago ikusgai.
1996an ''Picassori bizirauten'' filmean, [[Anthony Hopkins]] aktoreak bete zuen Picassoren rola. Bestalde, Picasso pertsonaietako bat izan zen Steve Martinen 1993ko ''Picasso Lapin Agilen'' antzezlanean. [[Ernest Hemingway]]<nowiki/>ren ''Festa Mugikorrean'', Hemingwayk [[Gertrude Stein]]<nowiki/>i esan ziono gustatuko litzaiokeela Picassoren artelan batzuk izatea, baina ezin zituela ordaindu. Geroagoko liburuan, Hemingwayk Picassoren koadroetako bat behatzen du, ziurrenik ''Neska biluzia lore saskiarekin''. 2010eko urrian, ''Picasso: Parisko Museo Nazionaleko maisulanak'' erakusketa inauguratu zen [[Seattle]]<nowiki/>ko Arte Museoan, [[Washington]]<nowiki/>en, 150 pintura, eskultura, marrazki, grabatu eta argazkiekin. Ondoren, erakusketa hainbat hirietara eraman zuten, hala nola, [[Virginia]]<nowiki/>ko Arte Ederretako museora, [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Frantzizko]]<nowiki/>ko M.H. de Young Memorial Museora,<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2011|izenburua="Picasso: Masterpieces from the Musée National Picasso, Paris"|argitaletxea=deYoung Museum|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Hego Gales Berriko Art Galleryra, Australiako [[Sydney]]<nowiki/>n,<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2014|izenburua="Art Gallery of New South Wales"|argitaletxea=Artgallery.nsw.gov.au|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> eta Kanadako [[Ontario]]<nowiki/>ko Arte Galeriara.
2015. urteaz geroztik, ''Artearen Merkatuaren Joerak'' elkarteak egindako txostenaren arabera, Picasso punta-puntako artista izaten jarraitzen du ([[enkante]]<nowiki/>etan egindako artelanen salmentetan oinarrituta).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2017|izenburua="The Art Market in 2015" (PDF)|argitaletxea=Artprice and AMMA|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bere margolan asko lapurtuak izan dira, beste edozein artistarenak baino gehiagotan.<ref>{{erreferentzia|izena=S|abizena=Goodenough|urtea=1987|izenburua=1500 Fascinating Facts|argitaletxea=Treasure Press, London|orrialdea=p 241|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 2012an, Galdutako Arte Erregistroak, bere 1.147 artelan zituen lapurtuen zerrendan.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2012|izenburua="Art Loss Register Lists Most Stolen Artists"|argitaletxea=ArtLyst|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> "Picasso Administrazioa" da bere ondarearen kudeatzailea, AEBetako [[copyright]] ordezkaria Artisten Eskubideen Elkartea izanik (Artists Rights Society).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2015|izenburua="Frequently Requested Member Artists"|argitaletxea=Artists Rights Society|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
2018 denboraldian, [[Antonio Banderas]]<nowiki/>ek interpretatu zuen Picassoren pertsonaia [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>ko ''Genius'' telebista seriean, bere bizitza eta artea ardatz hartuta.[[Fitxategi:Basel - 2017 - Kunstmuseum Basel - Altbau.jpg|thumb|Baseleko Kunstmuseum.]]
=== Basileako botoa ===
158 ⟶ 178 lerroa:
=== Enkanteen historia ===
Picassoren hainbat margolan munduko marrazkirik garestienen artean daude. ''Garçon à la pipe'' 104 milioi dolarretan saldu zuen Sothebyk 2004ko maiatzean, prezioen errekor berria ezarriz. ''Dora Maar au Chat'' 95,2 milioi dolarretan saldu zuen Sothebyk 2006ko maiatzean. 2010eko maiatzean, ''Biluziak, hosto berdeak eta bustoa'' [[Christie's]]<nowiki/>en saldu zen 106,5 milioi dolarren truke; 1932ko lan hau, Picassoren Marie-Thérèse Walter maitalearen busto bat bezala ageri da, eta [[Los Angeles]]<nowiki/>ko Frances Lasker Brodyren filantropistaren [[Bilduma (argipena)|bilduma]] pertsonalean zegoen.<ref>{{erreferentzia|izena=Carol|abizena=Vogel|urtea=2010|izenburua="Christie's Wins Bid to Auction $150 Million Brody Collection"|argitaletxea=Nytimes.com|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 2015eko maiatzean ''Women of Algiers-''ek'','' margolan batengatik inoiz ordaindu den prezio handiena ezarri zuen, 179,3 milioi dolarrengatik saldu zenean [[New York]]<nowiki/>eko Christie'sen.<ref>{{erreferentzia|izena=Adam|abizena=Justice|urtea=|izenburua="Picasso painting smashes art auction record in $179.4m sale"|argitaletxea=International Business Times UK|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
2016ko ekainean, Picassoren ''Emakumea'' ''eserita'' margolana (1909) 43,2 milioi liberatan (63,4 milioi dolar) saldu zuen [[Londres]]<nowiki/>ko Sotheby's-ek, estimazioa ia 20 milioi dolarretan gaindituz, eta mundu mailako errekorra ezarriz enkantean inoiz ordaindutako prezio altuenarena lan kubista batengatik.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2016|izenburua=Pablo Picasso, Femme Assise (1909), 43.269,000 GBP (Hammer Price with Buyer's Premium)|argitaletxea=Sotheby's London|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
2017ko maiatzean, ''The [[Jerusalem]] Post'' egunkariak honako artikuluan "Naziek lapurtutako Picassoren lan bat 45 milioi dolarretan saldu da enkantean", hain zuzen [[Bigarren Mundu Gerra]]<nowiki/>ko urteetan Picassok margotutako ''Emakumea'' ''eserita-''ren beste erretratu bat saldu zuten. Margolana berreskuratu zenetik, eskuz hainbat aldiz aldatu zen, berriena 2017ko maiatzean enkante bidez [[Christie's]]-ek New Yorken salduta.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2017|izenburua="Picasso Work Stolen By Nazis Sells for $45 Million at Auction"|argitaletxea=The Jerusalem Post|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
2018ko martxoan, bere ''Emakumea txapelarekin eta soineko karratuekin'' margolana (1937), hain zuzen Marie-Thérèse Walterren erretratua, Londresko Sotheby's-en 49,8 milioi dolarretan saldu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Rupert|abizena=Neate|urtea=2018|izenburua="13 Picasso works bought for £113m by one London buyer"|argitaletxea=the Guardian|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
170 ⟶ 196 lerroa:
• [[Paloma Picasso|Paloma]] (1949ko apirilaren 19an jaioa, Anne Paloma Picasso) - Françoise Gilotekin.
[[Dora Maar]] argazkilari eta margolaria Picassoren lagun eta maitale etengabea izan zen. Beraien harremanak 1930ko hamarkadaren amaieran eta 1940ko hamarkadaren hasieran izan ziren estuenak, eta Maarrek dokumentatu zuen [[Gernika (margolana)|''Gernika'']] margolana.
Picassoren bizitzan emakumeek alderdi emozionalean eta erotikoan paper garrantzitsua izan zuten, eta harreman horien izaera iskanbilatsua ezinbestekotzat jo da bere prozesu artistikorako. Emakume horietako asko [[musa]]<nowiki/>k bezala izan ziren beretzat, eta lekua eman zien artearen historian.<ref>{{erreferentzia|izena=Philomena|abizena=Epps|urtea=2016|izenburua="The Women Behind the Work: Picasso and His Muses"|argitaletxea=AnOther|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bere lanetan gehien errepikatzen den motiboa emakumezkoen forma da. Harremanen aldaketek karreran zehar, bere estilo aurrerabidearekin talka egiten zuten. Adibidez, Olga lehen emaztearen erretratuak estilo naturalistaz egin zituen bere garai neoklasikoan. Marie-Thérèse Walterrekin zuen harremanak inspiratu zuen bere pieza surrealistetako asko, eta baita "''Mirarien urtea''" deitzen denekoak ere.<ref>{{erreferentzia|izena=Achim|abizena=Borchardt-Hume|urtea=2018|izenburua="Picasso 1932: The Year of Wonders – Tate Etc"|argitaletxea=Tate|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Halaber, litekeena da Fernande Olivier bere maitale goiztiarrak, ''Garai urdinetik'' ''Garai arrosara'' aldatzera bultzatu izana.<ref>{{erreferentzia|izena=Alex|abizena=Adelman|urtea=2018|izenburua="Picasso's Women"|argitaletxea=Owlcation|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
== Katalogo arrazoitua eta lan nagusiak ==
| |||