Esklabotza: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
55. lerroa:
[[Biblia]]<nowiki/>ren arabera, oinetakoak [[askatasun]]<nowiki/>aren adierazgarri hartu izan dira antzinatik: "''Aitak esan zien bere morroiei: ekarri [[jantzi]] onena eta jarri gainean, eta jarri [[eraztun]] bat eskuan eta [[Zapata (argipena)|zapata]]<nowiki/>k bere oinetan''. (''Lukas 15:22'')". Alderdi hori lege informal bezala ikus daiteke esklabotza existitzen zen edozein eremutan, publikoki oinutsik ikusten zen edozein pertsona esklabotzat har baitzitekeen.
 
Zenbait gizartetan gaur egun ere indarrean dagoen araua da. [[Tuareg]]<nowiki/>ekin gertatzen den bezala, esklabotza ofizialki praktikatzen ez bada ere, haien esklaboek behartu egiten dituzte oinutsik ibiltzea, bere mailaren [[Aitorpen (argipena)|aitorpen]] marka gisa. Oin biluzien bidez, haien egoera soziala eta jabeena, jendaurrean modu nabarmenean erakusten dira.<ref>{{erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Scheen|urtea=2008|izenburua="Niger: Ehemalige Sklavin erhält Entschädigung"|argitaletxea=Frankfurter Allgemeine Zeitung. Johannesburg|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
[[Fitxategi:Boulanger Gustave Clarence Rudolphe The Slave Market.jpg|thumb|Gustave Boulangeren ''Esklaboen merkatua'' margoa''.'']]
Beste praktika hedatu bat esklaboak betiko [[Markatzaile (argipena)|markatzea]] izaten zen, sarri aurpegian, oro har jabetza bezala, baina baita ihes egiten zutenei [[zigor]] moduan ezarriz.
 
== Historia ==
119. lerroa:
 
=====Otomandar Inperioa=====
[[Fitxategi:OttomanEmpireIn1683.png|ezkerrera|thumb|Otomandar Inperioa 1683an.]]
 
[[Europa]]<nowiki/>n [[Bizantziar Inperioa|bizantziarBizantziar]]-[[otomandar]] gerrek eta otomandar gerrek, esklabo asko eraman zituzten [[islamiar]] mundura.<ref>{{erreferentzia|izena=Jr, D|abizena=Phillips, William|urtea=1985|izenburua=Slavery from Roman times to the Early Transatlantic Trade|argitaletxea=Manchester University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-7190-1825-1|hizkuntza=En}}</ref> Bere [[burokrazia]] pertsonaz hornitzeko, [[Otomandar Inperioa]]<nowiki/>k, milaka kristau mutil harrapatu zituen ''janissari'' sistemarekin, ''devşirmea''ren bidez. Ongi zainduak izan ziren, baina legez gobernuaren jabetzakoak esklaboak zirelako, ez zeuden  [[Ezkontza|ezkontze]]<nowiki/>ra baimenduta. Hala ere, ez ziren inoiz erosiak edo salduak izan. Inperioak rol administratibo eta [[militar]] garrantzitsuak eman zizkien. Sistema 1365 inguruan hasi zen, eta 1826an amaitu zenean, 135.000 ''janissari'' zeuden.<ref>{{erreferentzia|izena=David|abizena=Nicolle|urtea=1995|izenburua=The Janissaries|argitaletxea=Osprey Publishing|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
[[Lepantoko gudua|Lepanto]]<nowiki/>ko guduaren ondoren, 12.000 kristau esklabo berreskuratu zituzten otomandar flotatik, askatuak izateko.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua=Famous Battles in History The Turks and Christians at Lepanto"|argitaletxea=Trivia-library.com|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, [[Ekialdeko Europa]]<nowiki/>k [[tatar]] inbasio ugari jasan zituen, esklaboak harrapatzeko helburuarekin gero ''jasyr''-en sartzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=Mikhail|abizena=Kizilov|urtea=2007|izenburua="Slave Trade in the Early Modern Crimea From the Perspective of Christian, Muslim, and Jewish Sources"|argitaletxea=Journal of Early Modern History. 11 (1)|orrialdea=pp. 1–31|orrialdeak=|ISBN=doi:10.1163/157006507780385125|hizkuntza=En}}</ref> Era berean, 1474 eta 1569 artean, hogeita hamabost [[Krimea (argipen)|Krimea]]<nowiki/>ko tatar eraso jasan zituzten [[Polonia]]<nowiki/>n eta [[Lituania]]<nowiki/>n.<ref>{{erreferentzia|izena=Brian|abizena=Davies|urtea=2007|izenburua=Warfare, State and Society on the Black Sea Steppe, 1500–1700|argitaletxea=|orrialdea=p. 17|orrialdeak=|ISBN=978-0-415-23986-8|hizkuntza=En}}</ref>
138. lerroa:
=====Euskal Herria=====
 
Urte askoan [[Euskal Herria]]<nowiki/>n esklabotza ez zela eman pentsatzen zen. [[Odol garbitasun]]a zela eta, legeek eta instituzioeninstituzioek esklabotzaren aurkako jarrera erakutsi zuten, baina, [[Jose Antonio Azpiazu]]k erakutsi duenzuen moduan, nahiz eta kopuru txikiagotan izan, Euskal Herrian ere esklaboen presentzia ezagutu zen, batez ere musulmanak eta beltzak. Euskaldun asko, bestalde, esklaboen trafikatzaileak izan ziren, baina bertako portuetatik kanpo.<ref name=":18">{{erreferentzia|izena=Jose Antonio|abizena=Azpiazu|urtea=1997|izenburua=Esclavos y traficantes. Historias ocultas del País Vasco|argitaletxea=Ttarttalo|orrialdea=83|orrialdeak=182|ISBN=84-8091-299-5|hizkuntza=es}}</ref>
[[Fitxategi:Navio negreiro - Rugendas 1830.jpg|thumb|Trafikatzaileen itsasontzi bateko sotoa esklaboz beteta.]]
XV, XVI, eta XVII. mendeetan gehienak hiriburuetan zeuden, [[Baiona]], [[Bilbo]], [[Donostia]], [[Gasteiz]] edo [[Iruña (argipena)|Iruña]]<nowiki/>n, baina prestigio soziala ematen zuenez etxean zerbitzari beltzak edo mulatoak izatea, barnealdeko hogeita hamar herri inguruetako jauregi eta maiorazko etxeetan ere mantentzen zituzten, esaterako [[Bergara]]<nowiki/>ko Ozaetarrak, [[Oñati]]<nowiki/>ko Berganzotarrak, edo Azkoitiako Oiarzabaldarrak. Eta baita hainbat [[komentu]] eta abade-etxeetan ere.<ref name=":18" />
 
Orokorrean esklaboak [[Andaluzia]]<nowiki/>ko portuetatik ekartzen zituzten euskal trafikatzaileak, [[Sevilla]]<nowiki/>tik eta [[Cádiz]]<nowiki/>etik bereziki, eta garai hartan ohikoa zenez, salerosketako produktu bat gehiago zen, kontzientzia eragozpen handirik gabe.<ref name=":18" /> Bestalde, [[Amerika|Amerike]]<nowiki/>tara joandako euskal [[konkistatzaile]], militar edo itsasgizon asko lursail handien jabe egin ziren, eta eskulana bertako indigenak esklabotzara derrigortuz, edo [[Afrika]]<nowiki/>ko beltzen zein [[Txino (argipena)|txino]]<nowiki/>en inportaziotik lortzen zuten.<ref name=":18" />
 
Trafikatzaile asko euskaldunak ziren, bereziki Afrikatik eta Txinatik [[Karibe (argipena)|Karibe]]<nowiki/>rako bidean, eta nahiz eta esklaboen etorrera Euskal Herrira murriztuz joan, trafikatzaileena XIX. mendearen amaiera arte mantendu egin zen. Kasu batzuetan esklabista indibidualak ziren, eta [[indiano]] aberats bilakatu ondoren jaioterrian [[filantropia]]<nowiki/>rako diru asko utzitakoak, hala nola, Julian Zulueta, Jose Matia edo Manuel Calvo.<ref>{{erreferentzia|izena=Urko|abizena=Apaolaza|urtea=2020|izenburua=Kaleak, eskulturak, panteoiak, honela zuritu ditugu XIX. mendeko euskal esklabista filantropoak|argitaletxea=Argia|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> Eta beste batzuetan, [[Caracas]]<nowiki/>eko Errege Konpainia edo Konpainia Transatlantikoa bezalako euskal merkataritza elkarteek aritu ziren esklaboen salerosketekin dirutza egiten. [[Urko Apaolaza]]<nowiki/>ren esanetan ”''Orduko fortuna handienek [[Antillak|Antille]]<nowiki/>tako irla hartan dute jatorria. Nekez uler dezakegu Euskal Herriko ekonomiaren historia [[Kuba]] eta [[kanabera]]<nowiki/>k aipatu gabe''”.<ref>{{erreferentzia|izena=Urko|abizena=Apaolaza|urtea=2020|izenburua=Nola engainatu gaituen kapitalismoak|argitaletxea=Argia|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
 
=====Errusia=====
336 ⟶ 342 lerroa:
1626 eta 1662 artean, herbeheretarrek batez beste 150-400 esklabo esportatu zituzten urtero [[Arakan]]-[[Bengalera|Bengale]]<nowiki/>ko kostaldetik. [[Batavia]]<nowiki/>ren lehen 30 urteetan, Indiako eta [[Arakan]]<nowiki/>eko esklaboak herbeheretarren konpainian lan-indar nagusia izan ziren. Gosete garaian, [[Coromandel]]<nowiki/>eko esklaboak areagotu egin ziren, [[Nayala probintzia|Nayaka]]<nowiki/>ko agintariek Bijapurreko jaunaren aurka egindako matxinadaren ondoren (1645). Eta Bijapurreko armadak [[Thanjavur]] llurraldea suntsitu zuenean, 150.000 pertsona baino gehiago eraman zituzten.
 
Tanjavuren 1659 eta 1661. urteen artean, beste esklabotza harrapaketa batzuk gertatu ziren, Bijapuritarren hainbat erasoren ondorioz. Nagapatnamen, Pulicat trafikatzaile konpainiak 8.000-10.000 esklabo erosi zituen, gehienak Zeilanera bidaliz.<ref>{{erreferentzia|izena=S|abizena=Subrahmanyam|urtea=1997|izenburua="Slaves and Tyrants: Dutch Tribulations in Seventeenth-Century Mrauk-U,"|argitaletxea=Journal of Early Modern History 1, no. 3|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Azkenik, Madurai eta Coromandel hegoaldeko 1673ko lehorte luzearen ondoren,[[Thanjavur]]<nowiki/>reko milaka pertsona, gehienak [[haur]]<nowiki/>rak, esklabo bezala saldu zizkieten Asiako merkatariei, Nagapattinam, [[Aceh]], [[Johor]] eta beste merkatu batzuetara eramateko.<ref>{{erreferentzia|izena=A|abizena=Toussaint|urtea=1967|izenburua=La Route des Îles: Contribution à l'Histoire Maritime des Mascareignes|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Fr}}</ref>
[[Fitxategi:Nla pic-an24494586 south sea islanders.jpg|thumb|[[Queensland|Queenslan]]<nowiki/>deko plantazio baten azukre landaketan, Hego Itsasoko uhartearrak.]]
 
1687ko irailean, 665 esklabo esportatu zituzten ingelesek [[Madras]]<nowiki/>eko Fort St Georgetik. Eta, 1694-96an, gerrak berriro Indiako hegoaldea suntsitu zuenean, merkatariek 3.859 esklabo esportatu zituzten Coromandeletik Zeilanera. Herbehereetako Indiako Ozeanoetako esklaboen salerosketen bolumena Atlantikoko esklaboen salerosketaren %15-30 ingurukoa izan zela kalkulatu da, [[Sahara]]<nowiki/>z gaindiko esklaboen salerosketa baino zertxobait txikiagoa. Sir Henry Bartle Frereren arabera (erregeordetzaren kontseiluan zegoen), Indian 1841. urtean gutxi gorabehera 8tik 9ra milioi esklabo zeuden. Adibidez, [[Malabar]]<nowiki/>reko biztanleen %15a esklaboak ziren. Esklabotza 1843. urtean indargabetu zen, Indiako Esklabotza Legearekin .
 
358 ⟶ 364 lerroa:
'''Ozeania'''
 
[[Australia]]<nowiki/>n, ondasun esklabotza ez zen inoiz inplementatu eta ondorioz esklabotza ez zen legez zigortu. Baina lau motatako behartutako langileak egon ziren, esklabotzat har zitezkeenak: kondenatuak,Txinako eta Indiako ''kooli'' langileak, australiar aborigen indigenak, eta Pazifikoko uharteetako ''kanaka'' langileak.
[[Fitxategi:Chinese coolies.jpg|thumb|Txinatar ''kooli'' langileak.]]
- ''Kondenatuak'': [[Britainia Handia]]<nowiki/>k kondenatuak [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerike]]<nowiki/>tako kolonietara bidaltzen zituen atzerriratuta, baina AEBko iraultza amaitu zenean, destino alternatibo bat behar zen, eta Australia aukeratu zuen zigor [[Kolonia (argipena)|kolonia]] gune bezala.<ref>{{erreferentzia|izena=Laura|abizena=Del Col|urtea=1988|izenburua="The Life of the Industrial Worker in Ninteenth-Century [sic] England"|argitaletxea=The Victorian Web|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 1787an, lehenengo hamaika kondenatu bidali zituzten, eta ondoren [[Sydney]] hiria sortu zen, kontinenteko lehen finkapen europarra. 1788 eta 1868 artean, 162.000 kondenatu inguru Britainia Handitik eta [[Irlanda]]<nowiki/>tik Australiako hainbat zigor kolonia penaletara eraman zituzten. Kondenatu asko esklabo bezala tratatu zituzten.<ref>{{erreferentzia|izena=Simon|abizena=Barnard|urtea=2016|izenburua=Convict Tattoos: Marked Men and Women of Australia, famous convicts seem to thank Miss Zoe Nguyen for their fame|argitaletxea=Text Publishing, Melbourne|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=9781925410235|hizkuntza=En}}</ref> Hasieran "esleitutako zerbitzu" sistemaren menpe jarri zituzten, herritar pribatuei errentamenduan utziaz. Baina, erabateko kontrolpean egoten ziren, eta askotan [[kate]] gangetan lan egitera behartuta. Lur jabe aberatsek lan iturri merke horri uko ez egiteagatik, kondenatuak Australiara bidaltzen jarraitu zuten denbora luzez, 1850. hamarkadara arte.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2015|izenburua="Convicts and the British colonies in Australia"|argitaletxea=Government of Australia|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=En|hizkuntza=}}</ref>
384 ⟶ 390 lerroa:
 
== Esklabotza garaikidea ==
[[Fitxategi:Mali1974-151 hg.jpg|thumb|[[Tuareg]] gizartea tradizionalki [[Feudalismo|feudal]]<nowiki/>a da, nobleekin hasi, basailuekin jarraitu, eta behean esklabo beltzekin amaitu.]]
Nahiz eta esklabotza legez kanpokoa izan herrialde guztietan, gaur egungo esklabo kopurua 12 eta 29,8 milioi artekoa dela uste da.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2014|izenburua="A Mauritanian Abolitionist's Crusade Against Slavery"|argitaletxea=The New Yorker|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 2005ean, [[Lanaren Nazioarteko ErakundeakErakundea]]<nowiki/>k 12,3 milioi behartutako langileren kopurua eman zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Bales|urtea=1999|izenburua=Disposable People: New Slavery in the Global Economy|argitaletxea=University of California Press|orrialdea=p. 9|orrialdeak=|ISBN=978-0-520-21797-3|hizkuntza=En}}</ref> Eta [[Human Rights Watch]]<nowiki/>ek egindako 2003ko txostenaren arabera, [[India]]<nowiki/>n zorpetutako lanean 15 milioi haurrek esklabotza moduko baldintzetan lan egiten zuten, beren familien zorrak ordaintzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2003|izenburua="For 15 million in India, a childhood of slavery"|argitaletxea=The New York Times|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2003|izenburua="Child Slaves Abandoned to India's Silk Industry"|argitaletxea=Human Rights Watch|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde Siddharth KarakKara ikerlariak, 2006ko amaieran 28,4 milioi esklaboren estimazioa eman zuen, hiru kategoriatan banatuta: zorpetutako lanean 18,1 milioi, lan behartuan 7,6 milioi, eta ondasun esklaboak 2,7 milioi.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2005|izenburua=A Global Alliance Against Forced Labour|argitaletxea=International Labour Organisation|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-92-2-115360-3|hizkuntza=En}}</ref> Karakek eredu [[Dinamika|dinamiko]]<nowiki/>a eskaintzen du urtero munduko esklabo kopurua kalkulatzeko, eta 29,2 milioi izan zirenzirela zioen 2009ko amaieran.<ref>{{erreferentzia|izena=Siddharth|abizena=Kara|urtea=2008|izenburua=Sex Trafficking – Inside the Business of Modern Slavery|argitaletxea=Columbia University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-231-13960-1|hizkuntza=En}}</ref> Halaber, Lanaren Nazioarteko Erakundeak (BIT) 2012an argitaratutako ikerketan, 20,9 milioi inguru kalkulatzen zuen, hau da, munduko 1000 pertsonatik 3 behartutako lanaren biktimak zirela.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2012|izenburua=OIT advierte que 20,9 millones de personas son víctimas del trabajo forzado|argitaletxea=Periódico El Comercio|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref> Esklabotza mantentzen eta babesten duen estatu bakarra [[Mauritania]] da, haren gobernuaren aurka hainbat ahots altxatu badira ere.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua="La esclavitud sigue acechando sobre Mauritania"|argitaletxea=afrol News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
Era berean, munduko toki askotan oraindik ere [[Antzinaroa|antzina]]<nowiki/>ko garaietako antzeko esklabotza erregimenean bizi den jende ugari dago. Batez ere, administrazioak ia existitzen ez diren eremuetan, iristen ez direlako, edo ez dutelako aurka egiten funtzionarioen [[Ustelkeria|ustelkeri]]<nowiki/>a dela, esate baterako, [[Amazonas]]<nowiki/>go oihanean.<ref>{{erreferentzia|izena=Benjamín R|abizena=Manzanares|urtea=2008|izenburua=«La esclavitud: una intolerable injusticia que persiste»|argitaletxea=Wayback Machine|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
 
[[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>etako Estatu Departamentuaren arabera, gaur egun 90.000 eta 300.000 esklabo artean daude [[Sudan]]<nowiki/>en. Esklabo hauek, merkatu modernoetan erosi eta saltzen dira. 1989an, [[Dinka]] tribuko emakume edo haur bat 90 dolar inguru kostatzen zen. Handik hilabete batzuetara, prezioa 15 dolarretaraera jaitsi zen, [[eskaintza]] askoz ere handiagoa zelako [[eskaria]] baino. Beraien [[Erlijio|erlijioa]] aldatu eta [[islam]]<nowiki/>era pasatzera behartuta zeuden, izen [[arabiar]]<nowiki/>rak jartzen zitzaien, eta ezagutzen ez zuten hizkuntza baten hitz egitera derrigortzen. Nazioarteko [[Kristau]] Elkarte erakunde humanitarioak, 1995etik esklaboak erosten ditu, ondoren askatzeko, bakoitzagatik 50 dolar ordainduta. Bestalde, [[sexu]] esplotazioarekin lotutako esklabotza, gaur egun oraindik munduko leku askotan ematen da.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1999|izenburua=La participación de CSI en los esfuerzos de liberación de esclavos en Sudán ha recibido críticas|argitaletxea=UNICEF|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> 
 
=== Banaketa ===
Walk Free Foundationek 2013an egindako txosten baten arabera,<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2015|izenburua="Global Slavery Index"|argitaletxea=globalslaveryindex.org|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> [[India]] zen esklabo kopuru handiena zuena, ia 14 milioi, eta ondoren [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] 2,9 milioi, [[Pakistan]] 2,1 milioi, [[Nigeria]], [[Etiopia]], [[Errusia]], [[Thailandia|Tailandia]], [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]], [[Myanmar]] eta [[Bangladesh]]. Esklabo proportzio handiena dituzten herrialdeak berriz, [[Mauritania]], [[Haiti]], Pakistan, India eta [[Nepal]] ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2013|izenburua="India, China, Pakistan, Nigeria on slavery's list of shame"|argitaletxea=CNN|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
2013ko ekainean, AEBetako Estatu Departamentuak esklabotzaren inguruko txostena kaleratu zuen. Errusia, Txina eta Uzbekistan delitu okerrenen kategorian kokatu zituen. Kuba, Iran, Ipar Korea, Sudan, Siria eta Zimbabwe maila baxuenean zeuden. 21 herrialdetako zerrenda hori, Aljeria, Libia, Saudi Arabia eta Kuwaitek ere osatzen zuten.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2013|izenburua="27 Million People Said to Live in 'Modern Slavery'"|argitaletxea=The New York Times|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Nita|abizena=Bhalla|urtea=2013|izenburua="Modern-day slavery: State Dept. says millions of human trafficking victims go unidentified"|argitaletxea=NBC News|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
Aske Ibili Fundazioak 2018an jakinarazi zuen, mendebaldeko gizarte aberatsetan esklabotza aurretik ezagutzen ez zena baino askoz ere nagusiagoa dela, bereziki Estatu Batuetan eta Britainia Handian,  403.000 eta 136.000 esklabo dituztelako hurrenez hurren. Andrew Forrest erakundearen sortzaileak esan zuenez, "Estatu Batuak munduko herrialde aurreratuenetakoak izanik, oraindik 400.000 esklabo moderno ditu behartutako lan baldintzetan".<ref>{{erreferentzia|izena=Edward|abizena=Helmore|urtea=2018|izenburua="Over 400,000 people living in 'modern slavery' in U.S., report finds"|argitaletxea=The Guardian|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Gutxi gorabehera, 40,3 milioi esklabo dira mundu osoan; Ipar Korea dela 2,6 milioirekin gehien dituena (10 biztanletik bat). Erakundeak esklabotza garaikidea definitzen du "esplotazio egoerari pertsona batek ezin dionean uko egin edo utzi, mehatxu, indarkeria, hertsapen, botere gehiegikeria edo iruzurrengatik.<ref>{{erreferentzia|izena=Mark|abizena=Tutton|urtea=2018|izenburua="Modern slavery in developed countries more common than thought"|argitaletxea=CNN|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
=== Ekonomia ===
394 ⟶ 409 lerroa:
=== Trafikoa ===
Giza trafikoaren biktimak normalean [[gezur]]<nowiki/>rekin edo [[iruzur]]<nowiki/>rekin errekrutatzen dira (esate baterako, lan eskaintza faltsua, migrazio eskaintza faltsua, edo ezkontza eskaintza faltsua), senitartekoek salduta, lehengo esklaboren batek errekrutatuta, edo zuzenean [[bahitu]]<nowiki/>ta. Biktimak "zorpetutako lana" egoerara behartuak izaten dira, hertsapenez, iruzurrez, beldurrez, isolamenduz, mehatxuz, indar fisikoz, edo drogak indarrez emanda kontrolatuz.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2007|izenburua="Trafficking FAQs – Amnesty International USA"|argitaletxea=Amnesty International|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> "Urtero, 2006an AEBetako gobernuaren babesarekin egindako ikerketaren arabera, gutxi gorabehera 800.000 pertsona trafikatzen dira nazioarteko mugetan, eta horrek ez ditu kontutan hartzen milioika pertsona trafikatzen direla herrialdeen barruan. Bestalde, nazioarteko biktimen %80 emakumeak eta neskak dira, eta horietatik %50 adingabeak.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2008|izenburua=Lost Daughters – An Ongoing Tragedy in Nepal Women|argitaletxea=News Network – WNN|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
 
Trafikoko biktimen gehiengoa [[Prostituzio|prostituzioa]] egitera behartuta dauden emakumeak dira (kasu horretan sexu trafikoa deitzen zaio)- Eta biktimen artean, [[Eskulangintza|esku lan]]<nowiki/>etara behartuta dauden gizonak, emakumeak eta haurrak ere badira. Giza trafikoaren izaera ilegala denez, ez da ondo ezagutzen bere hedadura. 2005ean argitaratutako [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>etako gobernuaren txosten batek, mundu osoan urtero mugen artean 700.000 pertsona inguru trafikatzen direla kalkulatzen du.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua="US State Department Trafficking report"|argitaletxea=State.gov|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Kopuru honetan ez dira estatu bakoitzaren barnean trafikatzen direnak kontutan hartzen. Beste ikerketa batek agerian utzi du 1,5 milioi pertsona inguru barnean edo nazioartean trafikatzen direla urtero, horietatik 500.000 sexu trafikoko biktimak izanik.<ref>{{erreferentzia|izena=Siddharth|abizena=Kara|urtea=2008|izenburua=Sex Trafficking – Inside the Business of Modern Slavery|argitaletxea=Columbia University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-231-13960-1|hizkuntza=En}}</ref>
 
== Esklabotzaren aldeko mugimenduak ==
400 ⟶ 417 lerroa:
 
=== Esklabotzaren aldekoen filosofia ===
Antzinatik, [[pentsamendu]] politiko eta sozialaren [[historia]]<nowiki/>k naturaltasunez onartu zuen esklabotza, gizarte-sistemaren alderdietako bat bezala. Besteak beste, [[Aristoteles]]<nowiki/>en eta [[John Locke|John Locker]]<nowiki/>en esklabotza testuak daude. Alabaina, Aristotelesen garaikideak ere baziren, kontrako iritziekin, berak biltzen baititu:

''"Batetik, mantentzen da badagoela jaunaren ezaugarri [[zientifiko]]<nowiki/>a, familiako aitarenarekin, magistratuarekin eta erregearenarekin nahasten dena (...) Beste batzuk, aldiz, jaunaren botere hori [[natura]]<nowiki/>ren aurka dagoela aldarrikatzen dute, pertsonak aske edo esklabo bihurtzen dituena [[Legearen aurreko berdintasun|legea]] delako, naturak ez duela inolako desberdintasunik aitortzen. Eta azkenik, diote esklabotza gaiztoa dela, [[indarkeria]]<nowiki/>ren ondorioa delako.''<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Texto|argitaletxea=filosofia.org|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
 
''(...)''
 
''Etxeko animalien eta esklaboen erabilgarritasuna genero berekoa da. Biek beren gorputzaren indarren laguntzaz gure existentziaren beharrak asetzen laguntzen dizkigute. Naturak berak horrela nahi du, pertsona askeen gorputzak esklaboengandik bereizten dituelako, hauei lan astunak egiteko beste indar emanez eta, aitzitik, ezin pertsona askeei makurtzeko zailtasunak ezarriz, beren gorputza bizitza zibileko funtzioetara soilik dedikatzeko, gerraren eta bakearen artean okupatuz (...) Bistakoa da naturalki batzuk pertsona askeak direla eta besteaa naturalki esklaboak, eta azken hauentzat esklabotza erabilgarria bezain zuzena dela.''
 
''Bestalde, nekez ukatu liteke kontrako iritziak egiarik duenik. Esklabotzaren ideia bi eratara uler daiteke. Ezin daiteke inor esklabotzara lotu eta legez bertan mantendu, lege hau konbentzio bat delako gerran konkistatua garailearen jabetza gisa aitortzen duena. Legegizon askok legez kanpo jotzen duten eskubidea da, eta hori askotan esan dute hizlari politikoek. Izan ere horien arabera, izugarria da indartsuena, indarkeria erabil dezakeelako soilik, biktima bere menpeko eta esklabo bihurtzea.''
 
''Bi iritzi kontrajarri horiek, jakintsuek berdin eusten dituzte.''
 
''[[Aristoteles|Aristóteles]], “Politika”, I. liburua, II. kapitulua.''<ref>{{erreferentzia|izena=Patricio|abizena=de Azcárate|urtea=2005|izenburua=Obras de Aristóteles. Política - libro primero, capítulo II. De la esclavitud|argitaletxea=www.filosofia.org|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>
 
''Egia esan, hobe da gizakiarentzat esklabo izatea grinatsua baino, izan ere, grinak pertsonaren bihotza nola menderatzen duen ikustea besterik ez dago. Baina bake-ordena honetan, gizon batzuk beste batzuen menpe uzten duenean, umiltasuna esklaboarentzat abantaila da harrotasuna menderatzaileentzat kaltegarria den bezala. Hala ere, naturaz, Jainkoak gizakia hasieran sortu zuen bezala, inor ez da pertsona baten edo bekatuaren esklabo. Dena den, esklabotza penala ordena naturala zaintzea eta traba egitea debekatzen duen lege horren bidez arautzen da.''
 
''Lege honen aurka ezer egin ezean, esklabotza horrekin zigortzeko premiarik ez zen egongo. Horregatik, Apostoluak aholku ematen die morroiei menpean egon daitezen eta bihotzetik eta borondatez zerbitzatzeko. Beraz, jabeek askatasunik ematen ez badiete, nolabait, bere morrontzatik askatuko dira, beldur faltsuz ez zerbitzatzerakoan, baizik eta maitasun leialarekin, egoera iragan arte eta gizakiaren boterea suntsitu eta Jainkoa gauza guztietan egon arte.''
 
''[[Agustin Hiponakoa]], “Jainkoaren hiria” XV. kapitulua.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2012|izenburua=Esclavitud y cristianismo|argitaletxea=Wayback Machine|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Es}}</ref>''
 
[[Patristika]]<nowiki/>k eta [[Erdi Aroa|Erdi Aro]]<nowiki/>ko pentsamendu [[kristau]]<nowiki/>ak esklabotza [[bekatu]]<nowiki/>aren ondorio bezala ikusten zuten, eta bidezkoa zela pentsatzen. Halaber, norbaiti heriotzaren alternatiba bezala, merezitako esklabotzara bideratzea bazela, hots, [[Heriotza zigor|heriotza zigorre]]<nowiki/>ra kondenatutako errudun baten kasuan. Bestalde, gerra justu batean preso hartutako [[fede]]<nowiki/>gabeen esklabotza ere justifikatzen zuten.
 
=== Estatu Batuetako hegoaldeko esklabotzaren aldeko politika ===