Esklabotza: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
53. lerroa:
Historian beranduago, esklabotza bertan behera utzi zuten estatu gehienak, izan ere, dagokien garai historikoko irudi ia denek esklaboak oinutsik zirela iradokitzen baitute.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2012|izenburua="Slavery in Brazil"|argitaletxea=Historical Boys' Clothing|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Brother Riemer 1779 adierazi zuenez: "esklaboek, beren jantzirik ederrenean ere, oinutsik joatera behartuta daude. Esklaboei [[oinetako]]<nowiki/>ak eramatea debekatu zitzaien. Hori, libreen eta esklaboen arteko [[Bereizkeria|bereiz]]<nowiki/>keta nabarmena zen, eta ez ziren salbuespenik baimentzen.”<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2012|izenburua="Living conditions of slaves"|argitaletxea=Historical Boys' Clothing|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
[[Biblia]]<nowiki/>ren arabera, oinetakoak [[askatasun]]<nowiki/>aren adierazgarri hartu izan dira antzinatik: "''Aitak esan zien bere morroiei: ekarri [[jantzi]] onena eta jarri gainean, eta jarri [[eraztun]] bat eskuan eta [[Zapata (argipena)|zapata]]<nowiki/>k bere oinetan''. (''Lukas 15:22'')". Alderdi hori lege informal bezala ikus daiteke esklabotza existitzen zen edozein eremutan, publikoki oinutsik ikusten zen edozein pertsona esklabotzat har baitzitekeen.
Zenbait gizartetan gaur egun ere indarrean dagoen araua da. [[Tuareg]]<nowiki/>ekin gertatzen den bezala, esklabotza ofizialki praktikatzen ez bada ere, haien esklaboek behartu egiten dituzte oinutsik ibiltzea, [[Aitorpen (argipena)|aitorpen]] marka gisa. Oin biluzien bidez, haien egoera soziala eta jabeena, jendaurrean modu nabarmenean erakusten dira.<ref>{{erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Scheen|urtea=2008|izenburua="Niger: Ehemalige Sklavin erhält Entschädigung"|argitaletxea=Frankfurter Allgemeine Zeitung. Johannesburg|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
73. lerroa:
'''Asia'''
Esklabotza [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]<nowiki/>n antzinatik zegoen, eta jadanik [[Shang dinastia]]<nowiki/>n ezagutzen zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Damian, Felicia|abizena=Alan Pargas, Roşu|urtea=|izenburua=Critical Readings on Global Slavery|argitaletxea=|orrialdea=p. 523|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Gobernuek esklabotza lan publikoari eusteko erabili zuten neurri handi batean.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua="Slavery and forced labour in Ancient China and the Ancient Mediterranean"|argitaletxea=The University of Edinburgh|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=W|abizena=Scheidel|urtea=2010|izenburua=Working Papers in Classics|argitaletxea=Princeton/Stanford|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> '''Europa'''
'''Europa'''▼
[[Fitxategi:Mines 1.jpg|thumb|Esklaboak meategi baten lanean, [[Antzinako Grezia]]<nowiki/>n.]]
'''Antzinako Grezia eta Erroma'''
132 ⟶ 131 lerroa:
Urte askoan [[Euskal Herria]]<nowiki/>n esklabotza ez zela eman pentsatzen zen. [[Odol garbitasun]]a zela eta, legeek eta instituzioen esklabotzaren aurkako jarrera erakutsi zuten baina, [[Jose Antonio Azpiazu]]k erakutsi duen moduan, nahiz eta kopuru txikiagotan izan, Euskal Herrian ere esklaboen presentzia ezagutu zen, batez ere musulmanak eta beltzak. Euskaldun asko, bestalde, esklaboen trafikatzaileak izan ziren, baina bertako portuetatik kanpo.<ref>{{erreferentzia|izena=Jose Antonio|abizena=Azpiazu|urtea=1997|izenburua=Esclavos y traficantes. Historias ocultas del País Vasco|argitaletxea=Ttarttalo|orrialdea=|orrialdeak=182|ISBN=84-8091-299-5|hizkuntza=es}}</ref>
'''Errusia'''
Kievan Rusen eta [[Muscovita|Muskovi]]<nowiki/>n esklaboak ''kholops'' bezala sailkatzen ziren. David P. Forsythen arabera, "1649an Muscoviko nekazari guztien hiru laurdenak, hots, 13-14 milioi pertsona, morroiak izan ziren, haien bizitza materiala ia bereizten ez zela esklabotzatik. Agian beste 1,5 milioi formalki esklaboak ziren, [[errusiar]] esklaboak [[Errusia]]<nowiki/>ko jabeei zerbitzatuz.”<ref>{{erreferentzia|izena=David P.|abizena=Forsythe|urtea=2009|izenburua=Encyclopedia of Human Rights, Volume 1|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=p. 464|orrialdeak=|ISBN=0-19-533402-7|hizkuntza=En}}</ref> Esklabotza erakunde garrantzitsua izan zen 1723 arte, Pedro Handiak etxeetako esklaboak morroi bihurtzeko legea ezarri zuelako. Nekazaritza esklaboak lehenago bilakatu ziren formalki morroi, 1679an.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2014|izenburua="Historical survey: Ways of ending slavery"|argitaletxea=Encyclopædia Britannica|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
'''Eskandinavia'''
[[Eskandinavia]]<nowiki/>n, [[bikingo]]<nowiki/>en garaiko esklabotza XIV mendearen erdialdean abolitu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1920|izenburua=Träldom. Nordisk familjebok / Uggleupplagan. 30.|argitaletxea=Tromsdalstind – Urakami|orrialdea=|orrialdeak=pp.159–160|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
'''Merkataritza triangeluarra'''[[Fitxategi:Triangular trade.png|thumb|350px|Merkataritza triangeluarraren ibilbide bat: [[berde]]z, esklabo ontziak zituzten europar estatuak; [[gorri]]z esklaboen jatorria; [[urdin]]ez, esklaboen helmuga.]]
186 ⟶ 193 lerroa:
[[Amerika]]<nowiki/>ko esklabotzak eztabaida handiko gaia izaten jarraitzen du, eta herrialde batzuen historian eta bilakaeran izugarrizko eragina izan zuen, [[iraultza]]<nowiki/>k, [[gerra zibil]]<nowiki/>ak eta [[matxinada]]<nowiki/>k piztuz.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua="The World Factbook"|argitaletxea=cia.gov|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
[[Espainia]]<nowiki/>k [[Mundu Berria|Mundu Berri]]<nowiki/>ko zibilizazio nahiko boteretsuen aurka borrokatu behar izan zuen, Amerikar [[Inperio kolonial|inperio]] kolonial bezala finkatzeko. Espainiako konkistek aurrera egin ahala, amerikar [[Indigena|indigene]]<nowiki/>k behartutako lana egitera bultzatu zituzten. Bestaalde, espainiarrak izan ziren lehen europarrak Mundu Berrian, [[Kuba]]<nowiki/>n eta [[Hispaniola]] [[uharte]]<nowiki/>etan, esklabo afrikarraz baliatzen. [[Bartolomé de las Casas]], XVI. mendeko fraide dominikarra eta historialari espainiarra, Kubako ([[Bayamo]] eta [[Camagüey]]<nowiki/>n) kanpainetan parte hartu zuen, eta Hatueyko sarraskian egon zen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua="The World Factbook"|argitaletxea=cia.gov|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Sarraski hura ikusteak, indigenak esklabo bezala ez erabiltzeko mugimendu sozial baten alde borrokatzera bultzatu zuen. Gainera, bertako biztanleen beherakada kezkagarriak indigenak babestuko zituen lehen errege legea ezartzea ekarri zuen. Hispaniola uhartera 1501ean iritsi ziren lehen esklabo afrikarrak.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1989|izenburua=OF GERMS, GENES and GENOCIDE. Slavery, Capitalism, Imperialism, Health and Medicine.|argitaletxea=United Kingdom Council for Human Rights|orrialdea=|orrialdeak=pp. 23-|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, [[Ingalaterra]]<nowiki/>k ere garrantzi handia izan zuen [[Ozeano Atlantikoa|Atlantiko]]<nowiki/>ko esklaboen salerosketan. [[Francis Drake]] eta bere kideek aitzindariak izan ziren "''Esklaboen triangelua''" garatzen.
XVII eta XVIII. mendeetan zehar [[Ipar Amerika]]<nowiki/>ra iritsitako afrikar asko zerbitzari bezala lan egiteko kontratuekin iritsi ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=Deanna|abizena=Barker|urtea=|izenburua=Indentured Servitude in Colonial America|argitaletxea=Frontier Resources|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Philip S|abizena=Foner|urtea=1980|izenburua="History of Black Americans: From Africa to the emergence of the cotton kingdom"|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Zerbitzari lanetik esklabotzara aldatzea pixkanaka eman zen prozesua izan zen, [[Virginia]]<nowiki/>n hasita.<ref>{{erreferentzia|izena=Edgar|abizena=Toppin|urtea=2010|izenburua=The Black American in United States History.|argitaletxea=Allyn & Bacon|orrialdea=p. 46|orrialdeak=|ISBN=978-1-4759-6172-0|hizkuntza=En}}</ref> Aldaketa horren lehen dokumentazio legala 1640an egin zen, John Punch beltzak ihes egiten saiatzeagatik bizitza osorako esklabotza [[zigor]]<nowiki/>ra jaso zuenean, Hugh Gwyn zerbitzatzera behartuz.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Slavery and Indentured Servants|argitaletxea=Law Library of Congress|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Kasu hau esanguratsua izan zen, zigorra gizon beltza zelako ezarri ziotelako. Izan ere, berarekin ihes egin zuten bi zerbitzari zuriei bestelako zigor bat ezarri zitzaien (bata [[Herbeheretar|herberehetar]] jatorrikoa eta bestea [[eskoziar]]<nowiki/>ra).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2013|izenburua="Slave Laws"|argitaletxea=Virtual Jamestown|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Bizitzako morrontzara kondenatutako gizon beltz baten lehen kasua dokumentatua da, eta halaber beltz eta zurien arteko [[arraza]] bereizketa egiten zuen lehen legezko kasua.<ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Donoghue|urtea=2010|izenburua="Out of the Land of Bondage": The English Revolution and the Atlantic Origins of Abolition"|argitaletxea=The American Historical Review. 115 (4)|orrialdea=|orrialdeak=pp. 943–974|ISBN=doi:10.1086/ahr.115.4.943|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=A. Leon|abizena=Higginbotham|urtea=1975|izenburua=In the Matter of Color: Race and the American Legal Process: The Colonial Period|argitaletxea=Greenwood Press|orrialdea=p. 7|orrialdeak=|ISBN=978-0-19-502745-7|hizkuntza=En}}</ref>
1640. urtearen ondoren, [[plantazio]]<nowiki/>etako jabeek kontratuen [[iraungitze]]<nowiki/>ari jaramonik ez zizkieten egin, eta kontratudun zerbitzariak bizitza osorako esklabo bezala mantentzen hasi ziren. Hala frogatu zen 1655. ''Johnson v. Parker'' [[epaia]]<nowiki/>n. Kasu zibil baten ondorioz, auzitegiak erabaki zuen gizon beltz bati, Anthony Johnson Virginiakoari, aurrerantzean beste gizon beltz baten jabetza izango zuela, John Casorena.<ref>{{erreferentzia|izena=Warren M|abizena=Billings|urtea=2009|izenburua=The Old Dominion in the Seventeenth Century: A Documentary History of Virginia, 1606–1700: Easyread Super Large 18pt Edition|argitaletxea=ReadHowYouWant.com|orrialdea=|orrialdeak=pp. 286–87|ISBN=978-1-4429-6090-9|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Federal Writers' Project|urtea=1954|izenburua=Virginia: A Guide to the Old Dominion|argitaletxea=US History Publishers|orrialdea=p. 76|orrialdeak=|ISBN=978-1-60354-045-2|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Steven|abizena=Danver|urtea=2010|izenburua=Popular Controversies in World History|argitaletxea=ABC-CLIO|orrialdea=p. 322|orrialdeak=|ISBN=978-1-59884-078-0|hizkuntza=En}}</ref> Lehen instantzia izan zen [[Hamahiru Koloniak|Hamahiru Kolonie]]<nowiki/>tako erabaki judizialen artean ezartzen zuena, hilketarik egin ez zuen pertsona bat, beste batentzat bizitza osorako morrontzan egon behar zela.<ref>{{erreferentzia|izena=Darrell|abizena=Kozlowski|urtea=2010|izenburua=Colonialism: Key Concepts in American History|argitaletxea=Infobase Publishing|orrialdea=p. 78|orrialdeak=|ISBN=978-1-60413-217-5|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Conway|urtea=2008|izenburua=A Look at the Thirteenth and Fourteenth Amendments: Slavery Abolished, Equal Protection Established|argitaletxea=Enslow Publishers|orrialdea=p. 5|orrialdeak=|ISBN=978-1-59845-070-5|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Philip|abizena=Burnham|urtea=|izenburua=Selling Poor Steven|argitaletxea=American Heritage Magazine|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>
[[Fitxategi:Bussa statue.png|thumb|[[Bussaren matxinada|Bussaren estatua]], [[Barbados]]<nowiki/>eko historiako esklabo matxinada handiena gidatu zuena.]]
'''Barbados'''
XVII mendearen hasieran, [[Barbados]]<nowiki/>en lan gehienak Europako zerbitzari kontratatuek egiten zuten, [[ingeles]]<nowiki/>ek, [[irlandar]]<nowiki/>rek eta [[eskoziar]]<nowiki/>rek batez ere, esklabo [[afrikar]] eta esklabo [[amerindiar]]<nowiki/>rekin batera. 1640an, [[Brasil]]<nowiki/>go [[azukre-kanabera]] mota landatzen hasteak, gizartea eta ekonomia guztiz eraldatu zituen. Izan ere, denborarekin Barbados munduko azukre industria handienetako bat izatera ailegatu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Arif|abizena=Ali|urtea=1997|izenburua=Barbados: Just Beyond Your Imagination|argitaletxea=Hansib Publishing (Caribbean) Ltd|orrialdea=|orrialdeak=pp. 46, 48|ISBN=978-1-870518-54-3|hizkuntza=En}}</ref>
Laborantza berriaren efektuak handitzen joan ziren heinean, Barbadoseko eta inguruko uharteetako konposizio [[Etnia|etniko]]<nowiki/>ak ere aldaketak izan zituen. Azukre plantazioak [[inbertsio]] eta [[Eskulangintza|eskulan]] handiak eskatzen zituen. Hasieran, [[herbeheretar]] merkatariek [[Ekipo-ondasun|ekipo]]<nowiki/>ak, finantzaketa eta Afrikako esklaboak hornitzen zituzten, azukre gehiena [[Europa]]<nowiki/>ra garraiatzeaz gain. 1644an Barbadoseko biztanleria 30.000 pertsonakoa zela kalkulatzen zen, eta horietatik 800 inguru Afrikako jatorrikoak ziren, gainerakoak batez ere [[ingeles]] jatorria izanik. Ingeles baserritar txiki horiei azkenean lurrak erosi zizkieten, eta uhartea Afrikako esklaboek landutako azukre plantazio handiz bete zen. 1660. urtean, parekidetasuna zegoen 27.000 beltzekin eta 26.000 zuriekin. Baina 1666. urterako, gutxienez 12.000 baserritar txiki zuriei lurrak erosi zizkieten, edo hil egin ziren, edo uhartea utzi zuten. Gainerako zuriak berriz, gero eta txiroagoak ziren. Horrela, 1680. urterako 17 esklabo beltz zeuden zerbitzari kontratudun bakoizteko. 1700. urtean, 15.000 zuri aske zeuden, eta 50.000 afrikar esklabo.
Esklaboen [[Kode (komunikazioa)|kode]]<nowiki/>ak ezartzearen ondorioz, afrikarren eta langile zurien arteko tratamendu diferentziala sortu zenez, uharteak gero eta erakargarritasun gutxiago zuen zuri [[Txirotasun|txiro]]<nowiki/>entzat. Esklabo beltzen kodeak 1661, 1676, 1682 eta 1688an ezarri ziren. Kode hauei erantzunez, denbora horretan zehar esklaboen matxinada batzuk egon edo planifikatu ziren, baina ez zuten inongo arrakastarik lortu. Nolanahi ere, zuriek emigratu egin ziren, eta landaketen jabeek Afrikako esklaboen inportazioa handitu zuten azukrearen kanaberak lantzeko.
[[Fitxategi:Johann Moritz Rugendas in Brazil 2.jpg|thumb|Publikoki zigortzen esklabo bat Brasilen XIX. mendean, Johann Moritz Rugendasen margoan.]]
[[Brasil]]<nowiki/>go esklabotza 1532an [[Portugal]]<nowiki/>go lehen asentamendua ezarri baino askoz lehenago hasi zen, [[tribu]] bateko kideek beste batekoak harrapatuz gero, esklabo bihurtzen baitzituzten.<ref>{{erreferentzia|izena=Gabriel Soars|abizena=Sousa|urtea=|izenburua=Tratado Descritivo do Brasil em 1587|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
Geroago, portugaldar kolonizatzaileek lan indigenen menpe egon ziren asentamenduen hasierako faseetan, [[iraunkortasun]] ekonomikoa mantentzeko, eta ''bandeiras'' izeneko espedizioetan bertakoa indigenak harrapatzen zituzten maiz. Afrikako esklaboen inportazioa XVI. mendearen erdialdean hasi zen, baina indigenen esklabotzak XVII eta XVIII. mendeetan jarraitu zuen.
[[Ozeano Atlantikoa|Atlantiko]]<nowiki/>ko esklaboen merkataritzaren garaian, Brasilek beste edozein herrialdek baino gehiago inportatu zituen Afrikako esklaboak. Gutxi gorabehera 5 milioi esklabo ekarri zituzten 1501-1866 aldian.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2015|izenburua="Vergonha Ainda Maior: Novas informações disponíveis em um enorme banco de dados mostram que a escravidão no Brasil foi muito pior do que se sabia antes"|argitaletxea=Veja|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> 1850eko hamarkadaren hasiera arte, Brasilgo [[itsasertz]]<nowiki/>era iritsi ziren afrikar gehienak mendebaldeko Afrikako erdialdeko portuetan izan ziren ontziratuak, batez ere [[Luanda]]<nowiki/>n (oraingo [[Angola]]). Gaur egun, [[Nigeria]] kenduta, Afrikako jatorriko biztanleen populazioa handiena Brasilen dago.<ref name=":6">{{erreferentzia|izena=Ana Lucia|abizena=Araujo|urtea=2015|izenburua=African Heritage and Memories of Slavery in Brazil and the South Atlantic World|argitaletxea=Cambria|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=9781604978926|hizkuntza=En}}</ref>
Esklaboen eskulana Brasilen [[Azukre|azukrea]]<nowiki/>ren ekonomiaren hazkundearen motorra izan zen, azukrea koloniaren esportazio nagusia bilakatuz 1600 eta 1650 bitartean. Bestalde, 1690. urtean [[urre]]<nowiki/>zko eta [[diamante]]<nowiki/>zko [[meategi]]<nowiki/>ak aurkitu zituzten, eta horrek areagotu egin zuen afrikar esklaboen inportazioa, errentagarria zen merkatu hau indartzeko. Garraio-sistemak garatu egin ziren meatze azpiegituretarako, eta biztanlegoak gora egin zuen urre eta diamante meatzaritzan parte hartu nahi zuten [[etorkin]]<nowiki/>ekin. Afrikako esklaboen eskaera goian mantendu zen XVIII. mendearen bigarren erdian, meatze industriaren gainbehera gertatu arte. [[Abeltzaintza]]-etxaldeak eta [[elikagai]]<nowiki/>en ekoizpena ugaritu egin ziren biztanleriaren hazkundearen ondoren, eta biak esklaboen lanaren menpe zeuden. 1700etik 1800era 1,7 milioi esklabo inportatu ziren Afrikatik, eta 1830eko kafearen gorakadak esklaboen salerosketaren hedapena areagotu zuen.<ref name=":6" />
Brasil mendebaldeko azken herrialdea izan zen esklabotza indargabetzen. Ameriketara eramandako esklabo guztien ehuneko berrogei Brasilera bidali ziren. Erreferentzia gisa, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batue]]<nowiki/>k ehuneko 10 jaso zuten. Indargabetuta egon arren, oraindik ere XXI. mendean badaude Brasilen esklabotza moduan lan egiten duten pertsonak.
'''Kuba'''
1789an Espainiako [[Koroa]]<nowiki/>k esklabotza erreformatzeko ahalegina egin zuen, esklaboen eskaria gero eta handiagoa zelako. Koroak dekretu bat eman zuen, ''Espainiar Kode Beltza'', janari eta arropa xedapenak zehazten zituena, lan ordu kopurua murriztu, zigorrak mugatu, erlijio instrukzioa eskatu, eta ezkontzak babestu, haur txikiak amarengandik urrun saltzea debekatuz. [[Britainiar]]<nowiki/>rek ere beste aldaketa batzuk egin zituzten Kubako esklabotzaren instituzioan. Baina plantazioetako jabeek askotan [[lege]]<nowiki/>ak bazter uzten zituzten haien aurka protestatuz, beren [[agintaritza]]<nowiki/>rako [[mehatxu]]<nowiki/>agarriak izateaz gain, profesionaltasunean bidegabe sartzen zirela argudiatuz.<ref name=":7">{{erreferentzia|izena=Matt D|abizena=Childs|urtea=2006|izenburua=1812 Aponte Rebellion in Cuba and the Struggle against Atlantic Slavery|argitaletxea=University of North Carolina Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-8078-5772-4|hizkuntza=En}}</ref>
Dena den, esklaboen jabeek ez zuten kodearen neurri guztien aurka protesta egin, eta horietako asko jada praktika arruntak zirela esan zuten. Zigor fisikoa aplikatzeko zuten gaitasunari mugak ezartzeko ahaleginaz kexatu ziren. Adibidez, Kode Beltzak zigorradak 25era mugatu zituen, eta "[[hematoma]]<nowiki/>k edo [[odoljario]] larriak ez eragitea" eskatzen zuen. Jabeek pentsatu zuten esklaboek ahultasun bezala ulertuko zituztela muga horiek, eta azken batean erresistentzia ekarriko zutela. Kontra agertu ziren beste gai bat lanorduena izan zen, "egunsentitik ilunabarrera" mugatzen zelako. Plantazioetako jabeek erantzun zuten [[uzta]] denboraldian egunean 20 ordu behar zirela mozteko eta prozesatzeko.
Azukre landaketetan eta azukre lantegietan aritzen ziren esklaboek baldintza gogorrenak izaten zituzten maiz. [[Landa]] lana oso zorrotza zen, eta esklaboak gazterik hasten ziren bertan. Eta lanegunak 20 ordu inguru irauten zuten uzta eta prozesatzeko garaian, besteak beste, laboreak landatu eta mozten, bagoiak garraiatzen eta azukre-kanala prozesatzen makineria arriskutsuekin aritzen zirelako. Esklaboek barrakoitan bizitzera behartzen zituzten, gauean pilatuta eta giltzaperatuta, lo egiteko hiruzpalau ordu inguru zituztela. Barrakoietako baldintzak gogorrak ziren; osasungaitzak oso eta izugarri beroak. Normalean ez zen aireztapenik egoten, eta leiho bakarra horman zegoen trangatutako zulo txikia zen.<ref name=":7" />
Kubako esklabotza sistema bereizita zegoen lanen arabera. Batzuk gizakumeak bakarrik burutzen zituzten, eta beste batzuk [[emakume]]<nowiki/>zko esklaboek soilik. XVI. mendetik, [[Habana]]<nowiki/>ko emakumezko esklaboek lan hauek egiten zituzten: herriko [[taberna]]<nowiki/>k, [[jatetxe]]<nowiki/>ak eta [[ostatu]]<nowiki/>ak ustiatu, eta etxeetako lanak, hala garbitu nola zerbitzatu. Halaber, hiriko [[prostituta]]<nowiki/>k emakume esklaboak izaten ziren.<ref name=":7" />[[Fitxategi:Gesang School (i.e. kisaeng school).jpg|thumb|Esklaboen familietako edo leinu baxuko Kisaeng neska korearrak, goi mailako gizonezkoei entretenimendua, solasaldia eta sexu zerbitzuak eskaintzeko prestakuntza jasotzen akademian.|alt=]]
== Esklabotza garaikidea ==
| |||