Vittorio Emanuele II galeria: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
sorrera
 
osatzen
1. lerroa:
{{eraikin infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Galleria_Vittorio_Emanuele_IIa.jpg|eskuinera|thumb| Vittorio Emanuele II galeriaren oktogonoaren kupula. ]]
'''Vittorio Emanuele II''' '''galeria''' [[Milan]]<nowiki/>go [[Merkataritza-gune|gune komertzial]] famatua da, bi gune famatu (Duomo eta Scala enparantzak) oinezko bide estaliz lotzen dituena. Bertako saltoki dotoreak direla eta, bere inauguraziotik hiriko burgesiaren bilgune izan zen, "Milango egongela" bezala ezaguna izateraino. XIX. mendeko arkitektura ereduetako bat da,<ref>{{Erreferentzia|abizena=Roisecco, Giulio. Jodice, Romano.|izenburua=L'Architettura del Ferro|argitaletxea=Bulzoni|data=1972-1985|url=http://worldcat.org/oclc/995180185|pmc=995180185|sartze-data=2020-06-06}}</ref> munduko merkatalgune modernoen aurrekaria.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gresleri, Giuliano.|izenburua=La Galleria Vittorio Emanuele e l'architetto Mengoni|argitaletxea=La mandragora|data=1997|url=http://worldcat.org/oclc/859941909|isbn=88-86123-53-1|pmc=859941909|sartze-data=2020-06-06}}</ref>
'''Vittorio Emanuele II''' '''galeria''' [[Milan]]<nowiki/>go [[Merkataritza-gune|gune komertzial]] famatua da.
 
== Kokapena ==
7. lerroa:
 
== Historia ==
Hirian bazeuden lehendik pasabide estaliak: XII. mendean, Bonvesin de la Rivak 60 inguru deskribatzen zituen ''De magnalibus urbis Mediolani'' idazlanean. Halere hurrengo mendeetan asko gutxitu ziren; azkenetako bat Coperto dei Figini eraikina izan zen, paradoxikoki Vittorio Emanuele II galeria eraikitzeko lanetan eraitsi zena.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Di Vincenzo, Riccardo.|izenburua=Le Gallerie di Milano|argitaletxea=U. Hoepli|data=2009|url=https://www.worldcat.org/oclc/695853114|isbn=978-88-203-4339-2|pmc=695853114|sartze-data=2020-06-06}}</ref> Bestalde, Milanen bertan, 1832an Galleria De Cristoforis eraiki zen, Italian burdinez eta beiraz eginiko lehen merkatal galeria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DE CRISTOFORIS, Giovanni Battista in "Enciclopedia Italiana"|hizkuntza=it-IT|url=http://www.treccani.it//enciclopedia/de-cristoforis-giovanni-battista_(Enciclopedia-Italiana)|aldizkaria=www.treccani.it|sartze-data=2020-06-06}}</ref>
Galeria 1861ean diseinatu zen, [[Londres]]<nowiki/>ko [[Burlington Arcade]] galeriaren ereduari jarraitzen; 1865-1877 artean eraiki zen Giuseppe Mengoni-aren zuzendaritzapean (Duomoko enparantza moldatu zuen arkitekto bera), [[Vittorio Emanuele III.a|Vittorio Emanuele II]] [[Italia]] bateratuaren lehen erregearen agintaldian alegia.
 
Galeria 1861ean diseinatu zen, [[Londres]]<nowiki/>ko [[Burlington Arcade]] galeriaren(1819) eta [[Paris]]<nowiki/>ko Galerie Vivienne (1826) galerien ereduari jarraitzenjarraituz; 1865-1877 artean eraiki zen Giuseppe Mengoni-aren zuzendaritzapean (Duomoko enparantza moldatu zuen arkitekto bera), [[Vittorio Emanuele III.a|Vittorio Emanuele II]] [[Italia]] bateratuaren lehen erregearen agintaldian alegia.
Garai berean beirateko beste galeria komertzial handiak ere egin ziren, hala nola Saint-Hubert Erret Galeriak [[Brusela]]<nowiki/>n (1847an inauguratuak), [[San Petersburgo]]<nowiki/>ko "''Passage''"a (''Пассаж'', 1848koa), [[Napoli]]<nowiki/>ko [[Hunberto I.a Italiakoa|Umberto I]] galeria (1890koa) edo [[Budapest]]<nowiki/>eko galeria.
 
Garai berean beirateko beste galeria komertzial handiak ere egin ziren, hala nola Saint-Hubert Erret Galeriak [[Brusela]]<nowiki/>n (1847an inauguratuak1847koa), [[San Petersburgo]]<nowiki/>ko "''Passage''"a (''Пассаж'', 1848koa), [[Napoli]]<nowiki/>ko [[Hunberto I.a Italiakoa|Umberto I]] galeria (1890koa) edo [[Budapest]]<nowiki/>eko galeria.
 
[[XX. mendea|XX. mende]] hasieran "Artisten Galeria" bezala ezagutzen zen, Scala inguruan mugitzen ziren musikarien aisialdi lekua zenez; [[euskaldun]]<nowiki/>ak barne (adibidez [[Antonio Paoli]] edo [[Isidoro Fagoaga]]); garai horretan [[Karl Baedeker|Baedeker]] bidai-gidetan "Vittorio Emanuele II galeria" izenarekin aipatzen hasi zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Fagoaga, Isidoro de.|izenburua=Retablo vasco : Huarte, Ravel, Paoli, Gayarre, Eslava|argitaletxea=Editorial La Gran Enciclopedia Vasca|data=1975|url=https://www.worldcat.org/oclc/2332617|isbn=84-248-0194-6|pmc=2332617|sartze-data=2020-06-06}}</ref> ''Il salotto di Milano'' (Milango saloia) ere esaten zaio, hango dendek eta saltokiek osartzen duten bilgunearengatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Northern Italy.|argitaletxea=APA|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/50936520|isbn=981-234-903-0|pmc=50936520|sartze-data=2020-06-06}}</ref>
 
== Ezaugarriak ==
Eraikina [[beira]]<nowiki/>zko [[Ganga (arkitektura)|ganga]] duten bi [[arkupe]]<nowiki/>z osatua dago, [[kupula]] batez estalitako gune [[Oktogono|oktogonal]] batean gurutzatzen direnak. Arkuen egitura burdinurtuzkoa da, [[XIX. mendea|XIX. mende]]<nowiki/>ko modanko diseinuari jarraiki.
 
Milangoak bere garaiko galeriek baino tamaina handiagoa du, eta merkataritza-gune modernoen aurrekari zuzena da, haiei ematen zaien "galeria" izenetik hasita. Burdin egitura hauek [[Paris|Parisko]] [[Eiffel dorrea]] ere inspiratu zuten.
20 ⟶ 22 lerroa:
== Dendak, jatetxeak eta hotelak ==
[[Fitxategi:Brogi,_Giacomo_(1822-1881)_-_n._4608_-_Milano_-_Ottagono_della_Galleria_Vittorio_Emanuele_ca._1880.jpg|thumb| Galeria 1880an. ]]
XX. mende hasieran, galeriak lau solairu zituen; eta haietan luxuzko dendak (''[[Joskintza|haute couture]]'', [[Bitxigintza|bitxiak]], [[Liburu-denda|liburuak]], [[arte galeria]]<nowiki/>k...), ostalari guneak ([[jatetxe]]<nowiki/>ak, [[kafetegi]]<nowiki/>ak, [[taberna]]<nowiki/>k...) eta hotel bat zeuden (Town House Galleria, hiriko garestiena). Galerian hiriko [[saltoki]] zaharrenak daude, hala nola Biffi kafetegia (1867an Paolo Biffi erret [[gozogile]]<nowiki/>ak sortua, eta 1882an argiztapen elektrikoa instalatu zuen lehena),<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galleria Vittorio Emanuele II, Milán|hizkuntza=es|data=2017-10-22|url=https://www.alacartaparados.es/galleria-vittorio-emanuele-ii-milan/|aldizkaria=A la carta para dos|sartze-data=2020-06-06}}</ref> Savini jatetxe sofistikatua, Bernasconi [[zilar]]-denda edo Zucca taberna [[Art Nouveau|modernista]] . [[Fitxategi:Galleria_Vittorio_Emanuele_II_(Milan)_E1.jpg|ezkerrera|thumb|320x320px| Kristalezko gangadun arkupeetako baten ikuspegia. ]]
Badira beste era bateko kate famatuak ere (Prada, [[Massimo Dutti]], [[Gucci]], Armani), baita ''[[fast food]]'' erako jatetxeak ere (Autogrill).