Zeelanda Berria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
227. lerroa:
Nahiz eta beste herrialde garatu batzuetan baino per capita BPG txikiagoa izan, Zeelanda Berriko biztanleak pozik daude beren bizitzarekin. Zeelanda Berria zazpigarren sailkatu zen 2010eko [[Giza Garapenaren Indizea]]n<ref name="idh2010">{{Erreferentzia |formatua=pdf |izenburua=Rapport sur le développement humain 2010 |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2010_fr_complete_reprint.pdf |gunea=[[Programme des Nations unies pour le développement|undp.org]] |consulté le=20 octobre 2016 |orria=167}}.</ref> eta 15. ''[[The Economist]]'' aldizkariaren 2005eko Bizi Kalitatearen Indizean.<ref>{{en}} {{pdf}} [http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf « The Economist Intelligence Unit's quality-of-life index »], ''The World in 2005'', ''The Economist''.</ref> Herrialdea ere Legatum Instituteren 2007ko oparotasun-indize orokorrean lehena eta bosgarrena izan zen.<ref name="satisfaction">{{en}} Helen Malmgren, [http://www.nbr.co.nz/home/column_article.asp?id=18442&cid=8&cname=News « Kiwis world's most satisfied »] {{Erreferentzia|url=http://www.nbr.co.nz/home/column_article.asp?id=18442&cid=8&cname=News |izenburua=Copie archivée |horodatage archive=20180614160558 }}, ''National Business Review'', 5 juillet 2007.</ref>{{,}}<ref name="legatus">{{en}} [http://www.prosperity.org/ranking.aspx ''The 2007 Legatum prosperity index''].</ref> Munduko hiri onenei buruzko 2007ko Mercer inkestaren arabera, Auckland ondo bizitzeko 5. postuan, eta Wellington, 12. postuan zeuden.<ref>{{en}} [http://www.mercer.com/referencecontent.jhtml?idContent=1128060 « Highlights from the 2007 Quality of Living Survey »], 2 avril 2007.</ref>.
=== Gertuko historia ekonomikoa ===
Zeelanda Berriko biztanleek bizi-maila handia izan dute historikoki, Erresuma Batuarekin harreman pribilegiatuetan oinarritua, eta merkatu komertzial egonkorra. Zeelanda Berriko ekonomia produktu primarioen sorta txiki batean oinarritu zen, hala nola artilea, haragia eta esnekiak. Produktu horien eskari handiak oparotasun ekonomikoko aldi luzeak ahalbidetu zituen, bereziki 1951ko artile industriaren boomean.
Hala ere, 1973an Erresuma Batua Europako Batasunean sartu izanak amaitu egin zituen bere harreman ekonomiko estuak. 1970eko hamarkadan, beste faktore batzuek, hala nola petrolio-talkek, Zeelanda Berriko ekonomiaren bizitasuna murriztu zuten, Australiaren eta Mendebaldeko Europaren bizi-maila gainditzea lortu baitzuen. Gertaera horiek krisi ekonomiko luze eta larria ekarri zuten, eta Zeelanda Berriak Australiaren eta Mendebaldeko Europaren azpitik jarri zuen Zeelanda Berriko BPGa pertsonako, Munduko Bankuak jotako herrialde garatu guztietan.
1984az geroztik, zenbait gobernuk erreforma garrantzitsuak egin dituzte egituran, ekonomia protekzionista eta arautua ekonomia liberalizatu bihurtu dute eta merkataritza librea hartu dute. Aldaketa horiei Rogernomics eta Ruthanasia deritze, garai hartako ekonomia-ministroen arabera, Roger Douglas eta Ruth Richardson. 1987ko urriko crac-ak eragindako atzeraldiak, erreformen talkarekin batera, langabezia handitu zuen herrialdean, eta 1990eko hamarkadaren hasieran biztanleria aktiboaren %10 izatera iritsi zen. Egindako erreformek eta eskualdeko testuinguru ekonomiko oso onak aukera ematen diote ekonomiari azkar berreskuratzeko 1990ean, langabezia-tasa ELGAko hogeita zazpi herrialde «aberatsetako» bigarrena izanik (%3,5 2007ko irailean). Hala ere, per capita BPGa %10 jaitsi da ELGAko batez bestekoarekin alderatuta, 1990 urteetan, eta pobrezia handitu egin da.
Gaur egungo gobernuak ekonomiaren arloan dituen helburuak merkataritza libreko akordioak egiten jarraitzea eta ezagutzaren ekonomia sortzea dira. 2004an, Txinarekin merkataritza libreko gune baterako elkarrizketak ireki zituen, eta, hala, lehen herrialdeetako bat bihurtu zen. Zeelanda Berriko egungo erronka ekonomikoak BPGaren %8,2ko oreka-defizita, elikagaiez kanpoko esportazioen garapen motela eta produktibitatearen hazkunde motela dira. Zeelanda Berriak "garun-ihesak" jasan ditu 1970eko hamarkadaz geroztik, graduatutako gazteak Australian, Erresuma Batuan edo Estatu Batuetan behin betiko lanean hasi zirenean. "Kiwi bizimodua" eta familia edo whanau faktoreak dira batzuk itzultzean eragiten dutenak; aldiz, ekonomiari, kulturari eta norberaren karrerari buruzko gogoetek beste batzuk bultzatzen dituzte irtetera eta ez itzultzera. Halaber, Zeelanda Berrian etengabe bizitzen ari diren atzerriko graduatu gazte gehiago daude.
Zeelanda Berriko egoera ekonomikoak bilakaera nabarmena izan beharko luke hurrengo urteetan, 2008ko apirilaren 7an Txinako gobernuak merkataritza libreari buruz sinatu zuen itunaren ondorioz.
Hitzarmen hau Txinaren eta mendebaldeko herrialde baten artean sinatutako genero honetako garrantzitsuena da.
Itunak ondasun eta zerbitzuen trukea liberalizatu eta errazten du, enpresa-ingurunea hobetzen eta bi herrialdeen arteko lankidetza bultzatzen lagunduko du sektore ekonomiko askotan.
Eztabaida ugari sortu ditu, bereziki Aotearoa Zeelanda Berriko Alderdi Berdeak eta Alderdi Mistoak kritikatuak, espero zen emaitzari buruz (Zeelanda Berriko Neo ekonomiaren gorakada, herrialdeari Estatu Batuen edo Australiaren aurrean independentzia berria lortzen laguntzen diona).
Dozenaka estatubatuar aberats eta aberatsek bunkerrak eraiki dituzte Zeelanda Berrian, fenomeno apokaliptiko baten edo gizarte-matxinada baten beldur baitira.
* Inportatutako produktu nagusiak:
| |||