Zeelanda Berria: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artegia (eztabaida | ekarpenak)
Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa
169. lerroa:
Zeelanda Berriak [[ekologia]]rekin, [[giza eskubide]]ekin eta [[merkataritza libre]]arekin lotutako gaietan garatutako politika aplikatzen du, bereziki [[Nekazaritza|nekazaritzan]]. Erakunde geopolitiko hauetako kide da: [[APEC]], [[Ekialdeko Asiako Gailurra]], [[Commonwealth]], [[OCDE]] eta [[Nazio Batuak]]. Merkataritza libreko hainbat akordio sinatu ditu, eta horietako garrantzitsuena da ''[[Closer Economic Relations]]'' [[Australia]]rekin.
 
LehenHerrialdea mendeansortu eta lehen ehun urtean, Zeelanda Berria [[Erresuma BatuarekinBatua]]rekin lerrokatu zen kanpo-politikan. Alemaniari[[Alemania]]ri gerra deklaratu zion 1939ko irailaren 3an; garai hartako lehen ministroak, Michael Savagek, hau aldarrikatu zuen: "Doan lekura, gu goaz; dagoen lekuan,gu gaude"<ref>Ingelesez : ''Where she goes, we go; where she stands, we stand.''</ref> Hala ere, gerra finitua, [[Estatu BatuenBatuak|Estatu Batu]]en eragina handitu egin zen; aldi berean, Zeelanda Berria nortasun nazionala argiago sentitzen hasi zen. ANZUSen[[ANZUS]]en ituna sinatu zuen (''Australia, New Zealand, United States Security Treaty'') 1951n[[1951]]n, eta tropak bidali zituen [[Koreako Gerra|Korea]]ko eta [[Vietnamgo Gerra|Vietnamgo gerretan]] parte hartzera. [[Suezko Kanalarenkanala|Suezko Kanala]]ren krisiaren ondoren, Erresuma Batuak gero eta gehiago egitenEuropara diomugatu aurre Europarizen. Zeelanda Berriak merkatu berriak garatu behar dituizan zituen Erresuma Batua 1973an[[1973]]an [[Europako ErkidegoanErkidegoa]]n sartu ondoren.]<ref>{{en}} {{pdf}} Robert G. Patman, [http://www.vuw.ac.nz/css/docs/Working_Papers/WP21.pdf « Globalisation, Sovereignty, and the Transformation of New Zealand Foreign Policy »], ''Working Paper 21/058'', Centre for Strategic Studies, Victoria University of Wellington.</ref>
 
Zeelanda Berria Australiaren[[Australia]]ren posizioetatik hurbil egon ohi da tradizioz, haren kanpo-politikak antzeko joera historikoa baitzuen. Pazifikoko uharte asko, [[Samoa]] barne, Zeelanda Berriaren norabideari jarraitu diote. AmerikakoEstatu Batuetako eragina gutxitu egin da Zeelanda Berrian, Vietnamgo gerrak porrot egin ondoren. Frantziarekiko harremanak okerrera egin zuen [[Rainbow WarriorrenWarrior]] kasuakaferaren eta Ozeano Bareko proba nuklearreknuklearren ondorioz.
 
ANZUS itunak lankidetza militar osoa aurreikusten zuen Zeelanda Berriaren, Australiaren eta Estatu Batuen artean, baina ez da kasua. 1985eko otsailean, Zeelanda Berriak uko egin zion bere portuetara ontzi nuklearrak edo arma nuklearrak zituztenak sartzeari. 1987ko ekainean desnuklearizatutako lurralde bihurtu zen herrialdea, hori egin zuen lehen estatu garatua. 1986an, Zeelanda Berriko itunak zehaztutako betebeharrak bertan behera utzi zituztela iragarri zuten Estatu Batuek.<ref>{{en}} David Lange, ''Nuclear Free: The New Zealand Way'', Penguin Books, New Zealand, 1990.</ref><ref>{{en}} Kate Dewes, [http://www.disarmsecure.org/publications/papers/legal_challenges.html « Legal challenges to nuclear weapons from AOTEAROA/New Zealand »], ''disarmsecure.org''</ref><ref>{{en}} Robert Green, [http://www.disarmsecure.org/publications/books/ « The Naked Nuclear Emperor — Debunking Nuclear Deterrence »], ''disarmsecure.org''.</ref> New Zealand Nuclear Free Zone, Disarmament, and Arms Control Act 1987k debekatu egiten du lurraldean arma nuklearrak instalatzea eta Zeelanda Berriko uretan ontzi nuklearrak edo arma nuklearrak sartzea. Legeria hori eztabaida-iturri da oraindik ere, eta Estatu Batuek eskatutako tratatuaren etenaldia etengabe baztertzeko oinarria da.