Mekanika klasiko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua osatzen ari naiz. |
Testua osatzen eta zuzentzen ari naiz oraindik. |
||
177. lerroa:
==== Mekanika klasikoan aztertzen diren indarrak ====
Newtonen bigarren legean aipatzen den indarra jatorri desberdinetakoa izan daiteke. Hiru multzo nagusietan bil daitezke indarrak: distantziarako indarrak, ukipen-indarrak eta inertzia-indarrak:
===== Distantziarako indarrak. =====
Eguneroko bizitzako makromunduan ezagutzen ditugun bi elkarrakzio nagusien ondorioz sortuak:
* '''Grabitazio-indarra.''' Jadanik XVII. mendearen bigarren partean, Newtonek eginiko lanari esker, finkaturik geratu zen grabitazio-indarraren izaera.
* '''Indar elektromagnetikoa.''' Partikula elektrikoek jasaten duten interakzioa da, [[atomo]]<nowiki/>en eta [[Molekula|molekulen]] arteko aldaketen eragile nagusia. Indar honek ere distantzia infiniturainoko helmena du, baina indar grabitatorioa ez bezala, kontuan izan behar da [[karga elektrikoa]] bi motatakoa dela (negatiboa eta positiboa), eta halaber, [[Eremu elektriko|eremu elektrikoa]] eta [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoa]] izan behar direla kontuan. Batetik,
▲Ohar bat egin behar da oinarrizko indar nuklearrei dagokienez. Indar nuklear bortitzak da [[Atomo nukleo|atomoen nukleoa]] elkartuta mantentzen du, [[protoi]]<nowiki/>ak eta [[neutroi]]<nowiki/>ak elkarrekin bilduz, baina oso distantzia laburretara baino ez du eragiten; hain zuzen ere, nukleoen barrukoa da. Era berean, indar nuklear ahula ere atomoen nukleoaren barnekoa da [[Desintegrazio erradioaktibo|desintegrazio erradioaktiboa]]<nowiki/>ren arduraduna izanik. Ahul esaten zaio aurrekoa baino 10<sup>13</sup> aldiz txikiagoa delako. Nolanahi ere, mekanika klasikoan indar hauek ez dira kontuan hartzen, nukleoen barnekoak direlako.
===== Ukipen-indarrak =====
Bi gorputz solidok elkar ukitzen daudenean, [[Akzio-erreakzioaren legea|akzio-erreakzioaren printzipioa]] betetzen duten indarrak egiten dizkiote elkarri. Honela''',''' <math>A</math> gorputzak <math>B</math> gorputzar'''i''' <math>\boldsymbol F</math> indarra egiten badio''',''' <math>B</math> gorputzak <math>-\boldsymbol F</math> indarra egiten dio <math>A</math> gorputzari. Oro har, ukipen-
Bestalde, solidoak [[fluido]] baten barnean higitzen ari direnean, kontuan hartu behar dira bestelako ukipen-indarrak ere: ''[[Arkimedesen printzipioa|Arkimedesen indarra]]'' eta ''[[Biskositate|biskositatea]]''ren kausazko marruskadura-indarrak ere.
===== Inertzia-indarrak =====
Erreferentzia-sistema ez-inertzialeko behatzaileak gorputz baten [[dinamika]] aztertzean Newtonen legeak modu egokian aplikatzeko, sistema inertzialekiko duen azelerazioaren ondorioz, kontuan eduki behar dira sistema inertzialetan agertzen ez diren indar batzuk. Indar horiei ''inertzia-indarrak edo indar irudikariak'' deritze. Mota desberdinetako inertzia-indarrak daude: [[Indar zentrifugoa|''indar zentrifugoa'']], [[Coriolisen indarra|''Coriolisen indarra'']] eta ''[[Azelerazio angeluar|azelerazio angeluarra]]''ren ondoriozkoa.
==== Lana eta energia ====
201 ⟶ 202 lerroa:
:<math> \Delta W = \mathbf{F} \cdot \Delta \mathbf{s} </math>.
Partikularen masa konstantea eta Δ''W''<sub>total</sub> indarraren lan totala bada (indar bat baino gehiago badago, indar guztien lan totala), Newtonen bigarren legea jarraitu ezkero:
|