Gorri: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
1.216. lerroa:
Gorria, balioa, indarra, konfikatzea eta espiritu patriotikoa adieraz ditzake bandera batean. Hortaz, banderetan gehien ikusten den kolorea da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Porqué el rojo es el color más usado en las banderas del mundo|hizkuntza=es|data=2016-05-05|url=https://www.lavanguardia.com/vangdata/20160503/401526712578/paises-bandera-colores.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2020-05-27}}</ref>
[[Fitxategi:Socialist red flag.svg|thumb|Bandera gorria]]
[[Erdi Aroa|Erdi Aroan]], borrokan ari ziren ontziek, Baucans izeneko serpentina gorri luze bat altxatu zuten, heriotz borroka bat sinbolizatzeko. XVII. mendean, bandera gorri batek erronka bat adierazten zuen. [[Setio|Setiatutako]] gaztelu edo hiri batek bandera gorri bat altxatuko luke erasotzaileei errendituko ez liratekeela esateko.
 
Bandera gorria ikur politiko bezala agertu zen [[Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultzan]], [[Bastilla]] erori ondoren. 1789ko urriaren 20an gobernu berriak onartutako lege batek, [[Garde Nationaleri]], istiluen kasuan, bandera gorria altxatzeko baimena eman zion, Gardek berehala esku hartuko zuela adierazteko. 1791ko uztailaren 17an Marteko Zelaietan egindako manifestazio batean, Garde Nationale taldeak jendetzaren aurka tiro egin eta berrogeita hamar pertsona hil zituen. Gobernua iraultzaile erradikalenek salatu zuten. [[Marseillesa]] ereserki ospetsuaren hitzetan, Rouget de Lislek idatzi zuen: "Gure aurka altxa dute tiraniaren bandera odoltsua!" (Contre nous de la tyrannie, l 'entendard sanglant est leve). 1790etik aurrera, iraultzailerik erradikalenek beraiek hartu zuten bandera gorria, manifestazioetan eraildakoen odola sinbolizatzeko eta kontrairaultzailetzat zituztenen errepresioa eskatzeko.
[[Fitxategi:Bandera francesa.jpg|ezkerrera|thumb|Frantziako bandera]]
Frantziako Iraultzan, askok, [[Paris|Parisko]] jendetzetan, frigiozko txano gorri bat eramaten zuten ere, askatasun ikur bat, antzinako Erroman esklabu askatuek erabilitako txanoetan inspiratua, baina iraultzaren koloreak, azkenean, urdin, zuri eta gorri bihurtu ziren. Frantziako banderako gorria Paris hiriko ikurretik hartua izan zen, non hiriko patroi santua zen [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint Denis]] irudikatzen zuen.
 
[[Karl Marx|Karl Marxek]], [[Alderdi Komunistaren Manifestua|Manifestu Komunista]] argitaratu zuen 1848ko otsailean, arreta gutxirekin. Hala ere, handik egun gutxira, 1848ko Frantziako Iraultza piztu zen, [[Luis Filipe Frantziakoa|Luis Feliperen]] monarkia [[Frantziako Bigarren Errepublika|Frantziako Bigarren Errepublikarekin]] ordezkatu zuena. 1848ko ekainean, Parisko langileek, gobernu berriarekin nahigabeturik, barrikadak eraiki eta bandera gorriak altxatu zituzten. Gobernu berriak frantziar armada deitu zuen altxamendua itzaltzeko, armadaren eta Europako langile mugimendu berrien arteko borroka horietako lehena.
Frantziako Iraultzan, askok, Parisko jendetzetan, frigiozko txano gorri bat eramaten zuten ere, askatasun ikur bat, antzinako Erroman esklabu askatuek erabilitako txanoetan inspiratua, baina iraultzaren koloreak, azkenean, urdin, zuri eta gorri bihurtu ziren. Frantziako banderako gorria Paris hiriko ikurretik hartua izan zen, non hiriko patroi santua zen Saint Denis irudikatzen zuen.
 
Karl Marxek, Manifestu Komunista argitaratu zuen 1848ko otsailean, arreta gutxirekin. Hala ere, handik egun gutxira, 1848ko Frantziako Iraultza piztu zen, Luis Feliperen monarkia Frantziako Bigarren Errepublikarekin ordezkatu zuena. 1848ko ekainean, Parisko langileek, gobernu berriarekin nahigabeturik, barrikadak eraiki eta bandera gorriak altxatu zituzten. Gobernu berriak frantziar armada deitu zuen altxamendua itzaltzeko, armadaren eta Europako langile mugimendu berrien arteko borroka horietako lehena.
[[Fitxategi:Battaglia del Volturno - combattimento di Porta Romana, verso Santa Maria Maggiore - Perrin - litografia - 1861 (01).jpg|ezkerrera|thumb|Alkandora gorriak]]
Gorria ere Italia bateratzeko mugimenduaren kolorea izan zen, [[Giuseppe Garibaldi|Giuseppe Garibaldik]] zuzendua. Bere jarraitzaileak, camicie rosse edo [[Alkandora Gorrien Espedizioa|alkandora gorriak]] bezala ezagutuak izan ziren [[Risorgimento italiarraren borroka|Risorgimento italiarraren borrokan]] 1860an.
 
1870ean, frantziar armadak [[Frantzia-Prusia Gerra|frantziar-prusiar gerran]] alemaniaren aurka porrot ikaragarria jasan ondoren, frantziar langileek eta iraultzaile sozialistek Paris hartu eta [[Parisko Komuna]] sortu zuten. Komunak, frantziar armadak zanpatu baino bi hilabete lehenago iraun zuen, odol asko isuriz. Komunaren jatorrizko estandarte gorriak iraultza sozialistaren ikono bihurtu ziren; 1921ean, [[Frantziako Alderdi Komunista|Frantziako Alderdi Komunistako]] kideak [[Mosku|Moskura]] iritsi ziren eta gobernu sobietar berriari komunaren jatorrizko banderetako bat aurkeztu zioten; [[Vladimir Lenin|Vladimir Leninen]] hilobian jarri zuten (eta oraindik ere bere lekuan dago), bere hilkutxa irekiaren ondoan.
 
1917ko [[Errusiako Iraultza|Errusiako iraultzan]], [[Boltxebike|boltxebikeek]] lortutako garaipenarekin, bandera gorria, langileak sinbolizatzeko mailu batekin eta nekazariak sinbolizatzeko igitaiarekin, [[Errusiar Inperioa|Errusiako]] bandera ofiziala bihurtu zen, eta, 1923an, [[Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista|Sobietar Batasunekoa]]. Horrela jarraitu zuen 1991n Sobietar Batasuna desegin zen arte.
[[Fitxategi:Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg|thumb|Txinako Alderdi Komunistaren bandera]]
[[Txinako Alderdi Komunista|Txinako Alderdi Komunistak]] 1949an boterea hartu ondoren, Txinako bandera bandera gorri bihurtu zuen, [[Alderdi komunista|Alderdi Komunista]] sinbolizatzen zuen izar handi batekin eta langileak, nekazariak, hiriko klase ertaina eta landa-klase ertaina sinbolizatzen zituzten izar txikiagoekin. Txinako Alderdi Komunistaren bandera pankarta gorri bihurtu zen, igitai batekin eta mailu batekin. 50 eta 60ko hamarkadetan, [[Vietnam]] eta [[Laos]] bezalako erregimen komunistek ere bandera gorriak hartu zituzten. Herrialde komunista batzuek, [[Kuba|Kubak]] adibidez, bandera zaharrak mantentzea erabaki zuten; eta beste herrialde batzuek komunismoarekin edo sozialismoarekin zerikusirik ez zuten bandera gorriak erabili zituzten; [[Nepalgo bandera]] gorriak, adibidez, lore nazionala irudikatzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Color rojo en cultura|hizkuntza=es|data=2018-03-31|url=https://www.hisour.com/es/red-color-in-culture-26654/|aldizkaria=HiSoUR Arte Cultura Historia|sartze-data=2020-05-27}}</ref>{{kolore infotaula|izena=Gorrimina|hex=da291c|r=218|g=41|b=28|c=0|m=81|y=87|k=15|h=4.1|s=87.2|v=85.5}}
=== Ikurrina ===
[[Fitxategi:2015-02-09 ikurrina.gif|ezkerrera|thumb|221x221px|Ikurrina]]