Bogota: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
187. lerroa:
== Historia ==
Indiar txibtxen zibilizazio-gunea izan zen. [[1538]]ko [[abuztuaren 6]]an [[Gonzalo Jiménez de Quesada]] [[espainiar]] konkistatzaileak fundatu zuen ''Santa Fé de Bogota'' izenarekin. Espainiaren [[Granada Berriko Erregeorderria]]ren hiriburua izan zen ([[1598]]-[[1819]]) Kolonbiako hiriburu bihurtu baino lehen. [[1827]]. urteko lurrikarak suntsitu zituen hiriko eraikuntza zaharrak{{lur erref}}.
=== Kolonaurreko garaia ===
Bogotaren inguruko zonaldetan, [[Pubenza]]n bezala, [[Tocaima]]n, erreminta-hondarrak aurkitu dira, eta horiek [[Karbono-14 bidezko datazioa]]n duela 4.000 urte kokatzen ditu gutxienez, izotz-aroan.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena = Gamboa M. |izena= Jorge Augusto |izenburua= Los muiscas en los siglos XVI y XVII |url= http://www.docentes.unal.edu.co/hhhenderson/docs/Teoria/muiscas_armado2.pdf |sartze-data=2015ko urriaren 13a |urtea= 2008 |argitaletxea= Ediciones Uniandes |isbn= 958-695-246-0 |editor= Puntoaparte editores |hiria= Bogotá |orrialdeak= 8-10|kapitulua= 2}}</ref> Glaziazioa amaitu zenean, gaur egungo Bogota inguruko basoa azpi-mortuko landarediz estaltzen hasi zen, duela 12.000 urte gutxi gorabehera. Garai hartan ehiza-animalia ugari zeuden, hala nola [[Untxi|untxiak]], [[orein]]ak eta, agian, [[Mastodonte|mastodonteak]] eta [[zaldiak]].<ref name=":0" /> Aurrekoaren ondorioz, seguru asko, ehiza taldeak inguru horretan sartzea sustatu zen. Garai hartan, [[Magdalena bailara]]ko bizilagunek hasi zuten [[goi-lautada]] bisitatzen modu erdi-iraunkorrean.<ref name=":0" />
Duela 5.000 urtetik, baratzeko eta buztinezko jarduerak egiten hasi ziren, eta oreinen kontsumoa jaisten hasi zen eta [[akuri]]arena, berriz, gora egiten. Gero, bertako biztanleek akuria [[etxekotu]] zuten. K.a. 500. urtean, artoaren eta patataren laborantza oso hedatuta zegoen. Gaur egungo aroaren 800. urtearen inguruan, muiskak (
Kultura muiskak ez zuen idazketarik izan, eta, horregatik, kronistek aborigenen historia berreraiki zuten, 1470. urteko ahozko kontakizunen bidez, Bogota gobernatzen zuenean [[Saguanmachica]] zipak. Muisaren gizarte-antolakuntzaren eskalako gailurrean monarka absolutua (''Zipa'') zegoen, eta ondoren jekeen eta mohaneen erlijio-geruza. Ondoren, gerlariak zeuden, eta haien atzetik artisauak, merkatariak, nekazariak eta abar.
Uste da muiskek giza sakrifizioak egin ahal izan zituztela gerran harrapatutako edo beste tribu batzuetara erositako gazte birjinekin. Hala ere, ez dago horren ebidentzia sendorik edo egiaztagarririk. Zehaztasun handiko egutegi bat eta egitura juridiko konplexu bat ere sortu zuten, «[[Nemequene kodea]]» izenekoa. Bestalde, muis-eraikuntzak material galkorrekin eraiki ziren, eta Europako konkistatzaileak iritsi ondoren, ezin izan zuten zutik iraun.
==== Erregeordetzaren garaia ====
== Hedabideak ==
| |||