Edipo: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Makeip (eztabaida | ekarpenak)
Makeip (eztabaida | ekarpenak)
→‎Gaztaroa eta helduaroa: Infomazioa eta erreferentziak gehitu
12. lerroa:
 
=== Gaztaroa eta helduaroa ===
Edipo nerabe zela hasi zen bere jatorriari buruzko zalantzak izaten eta horiek argitzeko [[Delfosko orakulua|Delfoser]]<nowiki/>a joan zen, orakuluarekin mintzatzera eta [[Pitia]]<nowiki/>k jakinarazi zion aita hil eta amarekin ezkonduko zela. Hori gertatuko zenaren beldurrez, Korinto utzi zuen bere patuarengandik ihes egin nahian. Bere bidaian, Laiorekin eta bere bi esklabuekin topo egin zuen. Haietako batek bidetik kentzea eskatu zion, baina Edipok denbora asko behar izan zuenez, esklabuak bere zaldia hil egin zuen. Erantzun bezala, Edipok Laio eta bere bi esklabu hil egin zituen, jakin barik bere benetazko aita hil egin zuela. [[Tebas (Grezia)|Tebas]]<nowiki/>era iritsi zenean, [[Esfinge (mitologia)|Esfinge]]<nowiki/>k jarritako enigmei zuzen erantzun zien. Esfinge sutan jarri eta, bere burua amilduz, hil egin zen. Tebastarrek eskertza erakutsi zioten eta, errege izan zuten Laio ordezkatzeko, Kreontek, Jokastaren neba, Edipo Tebasko errege izendatu zuen, Jokastarekin ezkonduz. Lau seme-alaba jaio ziren: [[Ismene]] eta [[Antigona]] alabak eta [[Eteokles]] eta [[Polinizes]] semeak. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Antigona revisited (I) - GARA|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20130518/403621/eu/Antigona-revisited-I|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2020-05-22}}</ref> Baina hogei urteren buruan, izurritea iritsi zen Tebasera. Delfosera bidalitako mezulari baten bidez Edipok jakin zuen izurritea ez zela desagertuko Laioren hiltzailea nor izan zen argituko arte. Edipo hiltzailea blatzen hasi eta Tiresias igarle itsuak jakinarazi zion egia. <ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Edipo - Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=Edipo|aldizkaria=www1.euskadi.net|sartze-data=2020-05-22}}</ref>
Edipo nerabe zela hasi zen bere jatorriari buruzko zalantzak izaten eta horiek argitzeko [[Delfosko orakulua|Delfoser]]<nowiki/>a joan zen, orakuluarekin mintzatzera eta [[Pitia]]<nowiki/>k jakinarazi zion aita hil eta amarekin ezkonduko zela. Hori gertatuko zenaren beldurrez, Korinto utzi zuen bere patuarengandik ihes egin nahian.<ref name=":0" />
"[Edipo Jokastarekin solasean] Eta egia esango dizut, emakume: hirubidetik gertu nengoela, heraldo bat eta zuk diozun bezalako gizon bat, zaldiz tiraturiko orga batean, aurrez aurre agertu zitzaizkidan. Gidariak eta agureak berak bidetik atera ninduten, bortizki. Nik, orduan, amorruz beterik jo nuen gidaria; agureak, bi ahoko pika batez, kolpea bota zidan buruaren erdira.
Ez zuen beste hainbeste jaso bueltan, baina neure makilak, esku honen bitartez, jo eta atzeraka bota zuen, orgatik behera, zerraldo; denak hil nituen.
Laiok nik diodan atzerritar horrekin zerikusirik baldin badu, nor da orain gizakien artean zoritxarrekoena? Nor da jainkoen aurrean gorrotagarriena? Ez herritarrek, ez atzerritarrek, ezin naute etxean hartu, ez nirekin mintzatu; aitzitik, etxe guztietatik bota. Eta neuk ez beste inork ez ditut erakarri neure buruaren gainera halako madarikazioak. Hildakoaren ohea orbandu dut hura hil nuen esku hauekin berekin. Ez al naiz ba gaiztoetan gaiztoena? Ez al naiz ba zikinetan zikinena? Atzerrira jo behar baduk, ezin neure odolekoak ikusi ere egin, ezin neure aberrian hankarik jarri". [[Sofokles]]<nowiki/>en EDIPO ERREGEtik J. Zaitegi eta J. K. Igerabidek itzulia<ref>Aldekoa, Iñaki eta Olaziregi, Mari Jose. [https://eizie.eus/eu/argitalpenak/literatura_unibertsala/lit_unib_testuliburua/ludidaktikoa12.pdf Literatura Unibertsala, EIZIE, Erein, 35. or.]</ref>
 
=== Gainbehera ===
Bere bidaian, Laiorekin eta bere bi esklabuekin topo egin zuen. Haietako batek bidetik kentzea eskatu zion, baina Edipok denbora asko behar izan zuenez, esklabuak bere zaldia hil egin zuen. Erantzun bezala, Edipok Laio eta bere bi esklabu hil egin zituen, jakin barik bere benetazko aita hil egin zuela. Azkenean, Laio ordezkatzeko, Kreontek, Jokastaren neba, Edipo Tebasko errege izendatu zen.
Edipok bere begiak erauzi ondoren, alde egin zuen Tebastik, bere alaba Antigonak lagundurik. Jokastak, berriz, bere semearekin ezkonduta zegoela jakin zuenean, bere burua urkatu zuen. Edipo [[Kolono hiria|Kolono]]<nowiki/>ra joan zen.<ref name=":1" /> Bertan Teseo zen errege eta bere babespean egongo da hil arte.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Edipo|argitaletxea=Universidad Carlos III Madrid|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://portal.uc3m.es/portal/page/portal/inst_lucio_anneo_seneca/educacion/proy_apolo/autores_clas_grecolat/sofocles/edipo}}</ref>
 
== Edipo literatura klasikoan ==
 
* Sofoklesen ''Edipo Errege'' eta ''Edipo Kolonon''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sophocles, Oedipus Tyrannus, line 1|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0191:card=1|aldizkaria=www.perseus.tufts.edu|sartze-data=2020-05-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sophocles, Oedipus at Colonus, line 1|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0189|aldizkaria=www.perseus.tufts.edu|sartze-data=2020-05-22}}</ref>
* [[Eskilo]]<nowiki/>ren ''Zazpi Tbasen aurka''.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aeschylus, Seven Against Thebes, line 1|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0013|aldizkaria=www.perseus.tufts.edu|sartze-data=2020-05-22}}</ref>
* [[Seneka|Senek]]<nowiki/>aren ''Edipo.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Seneca, Oedipus, line 1|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:2007.01.0007|aldizkaria=www.perseus.tufts.edu|sartze-data=2020-05-22}}</ref>
 
== Erreferentziak ==