|
=== Martxa lasterketa ===
Azkenik, martxa lasterketa dizplinarikdiziplinarik [[Trauma (argipena)|traumatikoena]] da triatleta gehienentzat, kolpe errepikakorrek [[gainkarga]] handia sortzen baitute.<ref name=":1" />
[[Fitxategi:Zwintriathlon_2007_Dierken_Geerts_Van_Lierde.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Zwintriathlon_2007_Dierken_Geerts_Van_Lierde.jpg|thumb|Triatletak martxa lasterketako etapan.]]
Triatloian lehiatzen ari diren atletek ezin dute laguntzarik jaso. Hori gertatzen bada, parte-hartzaileari jakinaraziko zaio, baina egoera ez bada zuzentzen, parte hartzailea kanporatua izango da. Bestalde, laguntzaile zein entrenatzaileek [[Aholku|aholkuak]] eman ditzakete lehiaketan zehar, ibilbidearen alboetan egonda edota parte hartzaileen aurrean jarriz geldirik.<ref name=":2" />
== Triatleten gorputz-konposizioa ==
Triatloia, proba konplexutzat hartzen da, izan ere, [[kirol-arrakasta]] lortzeko, azalduriko hiru diziplina ezberdinen jakintza tekniko zuzena izan behar da, [[morfotipo]] egokiarekin batera, [[prestakuntza]] fisiko gogorren bidez eskakizun [[Fisiologia|fisiologikoei]] erantzun ahal izateko. Hau da, proba bat amaitzeko triatletantriatletak behar duen denbora bere [[Gaitasun (argipena)|gaitasun]] mailaren, [[Gorputz (argipena)|gorputz]] osaeraren, [[Entrenamendu|entrenamenduen]], [[Egoera fisiko|egoera fisikoaren]], [[Eraginkortasun (argipena)|eraginkortasunaren]] eta [[Errendimendu|errendimenduaren]] araberakoa da'''.''' [[ZineantropometrikoZineantropometria|Zineantropometrikoki]], triatloilaria edota triatleta kirolari altu gisa definitzen da, [[pisu]] gutxi eta [[gorputz-adar]] luzeduna. [[Gizon|Gizonezkoen]] mailako [[Elite|eliteko]] triatletek txirrindularien [[neurri]] eta [[pisu]] antzekoak izan ohi dituzte eta [[Gantz masa|gantz-masaren]] [[Ehuneko|ehunekoan]] distantzia ertaineko igerilarien antzekoak izan ohi dira. Adierazitako faktore horiek aspektu negatibo zein positiboa izan ohi dute triatloilariengan. Izan ere, gantz-masa handia izatea onuragariaonuragarria izan daiteke igeriketako diziplinan [[Flotazio|flotazioa]] errazten duelako, baina aldiz, faktore berberak eragin negatiboa du txirrindularitzan edota martxa lasterketan, atletak [[muskulu]]-masa handiagoarekin [[Oreka (argipena)|orekatu]] behar baitira.<ref name=":1" />
[[Fitxategi:XTERRA_Japan.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:XTERRA_Japan.jpg|thumb|Xterra.]]
Morfotipoak gorputzaren [[endomorfia]] edo [[adipositate]] erlatibo gutxiagoko zein gorputzeko gantz ehuneko txikiagoa duen triatleta batetarantzbaterantz eboluzionatu du. Izan ere, [[bainujantzi]] mota bat erabili behar izatera heldu dira triatletak, fase horretan maiz egoten diren tenperatura baxuak direla eta, zeinak flotagarritasuna handitzen duen. Bestalde, egiaztatu denez, 1997. urtetik 2011. urtera bitartean, [[Junior]] elitean lehiatzen diren triatleten [[ektomorfia]] handitu egin da.<ref name=":1" />
== Historia ==
Hainbat teoria daude triatloia noiz eta nola sortu zen adierazten dutenak. Alde batetik, [[Scott Tinley]] triatleta, [[historialari]] eta [[Idazle|idazleak]] dioenez, triatloiaren jatorria 1920-1930 hamarkadan [[Frantzia|Frantzian]] eginiko lasterketa bati egozten zaio, orduan "[[Les trois sports]]", "[[La Course de Débrouillards]]" edota "[[La course des Touche à Tout]]" deiturikoa. Triatloi horrek oraingo triatloiaren alderantzizko ordena zuen: hasteko 3 kilometroko martxa lasterketa, 12 kilometro bizikletaz jarraian, eta amaitzeko, [[Marne]] [[Kanal (argipena)|kanalean]] barrena igerian. Proba hori urtez urte errepikatu da. Bestalde, 2010az geroztik, garai hartan eginiko lasterketa urtero errepikatzen dute Frantzian, [[Joinville-le-Ponte|Joinville-le-Pontetik]] gertu, [[Meulan-en-Yvelines|Meulanen]] eta [[Poissy|Poissyn]]. Hori horrela, 1920. urtean [[L'Auto]] izeneko egunkari frantsesak "Les trois sports" izeneko lehiaketa haren berri eman zuen.<ref>[https://www.multisportaustria.at/files/doc/History/Triathlon_History.pdf History of Triathlon]</ref>
Bestetik, bada beste teoria bat pisu handiagoa hartzen duena aurrekoak baino. Triatloia, [[San Diego (Kalifornia)|San Diegoko]] ([[Kalifornia]]) Track and Field-en klub batean sortu zela uste da, 1974an zehazki, [[Jack Johnstone]] eta [[Don Shanahan|Don Shanahanen]] eskutik. Gaur egungo triatloiaren alderantzizko ordenan egin zen: lehendabizi martxa lasterketa, ondoren txirrindularitza, eta azkenik, igeriketa.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=¿Cómo y cuándo nace el triatlón?|hizkuntza=es|data=2016-07-19|url=https://taymory.com/taymorylife/cuando-nace-triatlon/|aldizkaria=Taymory Life|sartze-data=2020-04-02}}</ref> Bertan, 46 [[Pertsona (argipena)|pertsonek]]pertsonak hartu zuten parte. San Diego Track Club-aren [[Babesletza (argipena)|babesletza]] izan zuen, lagun-talde bat probetarako entrenatzen hasi baitzen. Hala ere, gaur egun, gertakari hori ongi dokumentatuta mantentzen da, eta ez da Frantziako ekitaldietan oinarritzen. Bi atleta horiek, "[[Biatloi|Biatloia]]" sortu zuten, 7,2 km martxa lasterketa eta 400 m igeri egin beharreko proba, alegia. Hala, adierazten denez, Biatloiari beste diziplina bat gehiago sartzea erabaki zuten 1978ko irailaren 25ean, eta lehenengo aldiz neurri hauekin egin zuten triatloia: 9,66 km martxa lasterketa, 5 km txirrindularitza eta 500 m igeriketa.<ref name=":3" /> 1989. urtean, distantzia ofizialak ezarri ziren eta horiek 1.500 m igerian, 40 km txirrindularitza eta 10 km martxa lasterkatalasterketa ziren. Gaur egun, distantzia horiek mantentzen dituen triatloiari triatloi olinpiko deritzo.
=== Triatloia Espainian ===
[[Europa|Europan]] 1980ko hamarkadaren hasieran zabaldu zen triatloia. [[Espainia|Espainian]], aldiz, 1963. urtean [[Castro Urdiales|Castro Urdialesen]] antolatutako [[Ziklo-Nata-Cross]] lehiaketa izan zen triatloiaren antzeko lehenengo txapelketa, Espainiako triatloiaren aitzindari dena. Hala ere, orduztikordutik hogei urte igaro behar izan ziren triatloia berriro Espainian ager zedin. Izan ere, Espainian antolatutako hurrengo triatloi proba [[Castellóko probintzia|Castellón]] (Espainia) burutu zen, non Castro Urdialesen antolatutakoaren ordena aldatu zen: lehenik eta behin txirrindularitza, bigarrenik igeriketa et azkenik martxa lasterketa. Gauza bera gertatu zen 1984ko [[Guadalajara (Espainia)|Guadalajarako]] Triatloian (Espainia), askorentzat Espainiako lehenengo triatloia dena. Bertan, igerilari, lasterkari eta [[Sorosle|sorosleek]] hartu zuten parte.<ref name=":3" /> 1984ko irailaren 1ean Guadalajaran eginiko triatloiak jarraipena izan zuen urteetan zehar, hau da, ez zen denboran bakartuta geratu, eta gaur egun ere antolatzen jarraitzen da. Beraz, Castellón 1983. urtean antolatutako triatloia Estatu Batuetatik kirola hedatu ondoren Espainiako lehenengo triatloitzat jotzen da, eta Guadalajarakoa, berriz, egiten jarraitzen den eta tradizio luzeena duena da.
=== Triatloia Nafarroan ===
1987. urtean egin zen lehengo triatloia [[Nafarroa|Nafarroan]], zehazki, [[Burlata|Burlatan]]. Gainera, urte berean Nafarroako triatloiko lehenengo txapelketa antolatu zen, [[Iruñea|Iruñean]]. Bestetik, urte berean, Nafarroako lehenengo duatloia [[Lizarra|Lizarran]] egin zen, eta 1991. urtean izan zen Nafarroako lehenengo duatloi txapelketa. Hala ere, 1986. urtera arte nafarroanNafarroan ez zegoen triatloiko triatloi-klubik, eta urte hartan sortu zen lehengo kluba triatloi sekzio bat zuena, ''Beste Iruña'' izenarekin. Hortik aurrera, hainbat triatloi klub edota triatloiari sekzio espezifikoa bermatzen dietendioten klubak sortu dira, hala nola; Hiruki kluba, [[Nafarroako Unibertsitate Publikoa|Nafarroako Unibertsitate Publikoko]] klubean sekzioa, etab. Bestalde, 2000. urtean sortu zen [[Nafarroareko Triatloi Federazioa]]. Nafarroan modalitate hauek eskaintzen dira: triatloia, duatloia, neguko triatloia, akuatloia eta krossa (mendian bizikletaz).<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=pierdete.com|izenburua=Federación Navarra de Triatlón|hizkuntza=en|url=https://www.navarratriatlon.com/contenido/triatlon-un-deporte|aldizkaria=www.navarratriatlon.com|sartze-data=2020-04-09}}</ref>
Hona hemen Nafarroako Triatloi Federazioko lizentzien bilakaera:<ref name=":6" />
|
