81
edits
t (→Euskal Herrian) |
|||
[[Fitxategi:TourDeFrance 2005 07 09.jpg | eskuinera | thumb | [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] tropela, 2005ean.]]
'''Errepideko txirrindularitza''' zolatutako bideetan bizikletaz egiten den [[Txirrindularitza (kirola)|kirol txirrindularitzako]] modalitatea da. Hainbat motatako lasterketak bereizten dira lurzoruaren, profilaren, luzeraren, arautegiaren zein lasterketa egituraketaren arabera. Horien artean, askotariko material eta estrategiak darabiltzaten lasterketak daude, hala nola [[Erlojupeko|erlojupekoak]], [[gravel]]a ([[Legar|legarrean]]) edota mendiko etapak. 1900. urtean [[UCI|UCI (Union Cycliste Internationale)]] sortu zen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History|hizkuntza=en|url=https://www.uci.org/inside-uci/about/history|aldizkaria=UCI|sartze-data=2020-03-27}}</ref> txirrindularitzako modalitate guztiak barne hartuta. Gaur egun, bizikletako modalitate horietara beste hainbat batu dira.
Errepideko txirrindularitza [[Olinpiar Jokoak|Olinpiar Joko]] modernoen parte izan da hasieratik, nahiz eta hainbat aldaketa izan dituen. Errepideko txirrindularitza bereziki [[Europa]] mendebaldean zabaldu zen hasieran ([[Belgika]], [[Espainia]], [[Frantzia]], [[Italia]], [[Herbehereak]]), baina [[1980ko hamarkada|1980ko hamarkadaren]] erdialdetik aurrera mundu osora zabaldu da.
== Historia ==
===== Krisia =====
XIX. mendearen erditik aurrera, [[Europa|Europako]] ekonomiak gora egin zuen eta hiriak urbanizatuz joan ziren. Jendea, bizikletak erosi ordez, motorrezko
[[Fitxategi:Indurain_in_Yellow_Jersey.jpg | thumb | Miguel Indurain, nafar txirrindularia, bost Frantziako Tourren irabazlea.]]
Krisi hau gertatzeko beste arrazoi bat, txirrindularitza ezagutzera emateko zailtasuna zen. Beste "estadioetako" hainbat kirol ez bezala, txirrindularitzaren irudiak telebistan ematea ez zen batere erraza. Fenomeno honek [[Kriterium|kriteriumak]] hedarazi zituen, zeukaten ikusgarritasunagatik.
===== Indarberritzea =====
1980ko hamarkadan, txirrindularitzak gorakada izugarria eduki zuen mundu mailara zabalduz. Globalizazio hau lasterketen antolatzaile eta babesleen markei esker etorri zen, izan ere hauek izan zien txirrindularitzara aldaketak ekarri zituztenak. Konturatu ziren itzuli handien audientzia igo egiten zela urtetik urtera ibilbidea aldatzen bazuten, beste herrialde batzuetatik pasatuz eta herrialde horietako audientzia bilatuz. Honela, txirrindularien taldeak ere
Horrekin guztiarekin batera, telebistako bideoaren kalitatea hobetuz joan zen, babesleen balio ekonomikoa handituz. Audientzia gehiago ekarri zuen, kirola indartuz. Gainera, 80ko hamarkadako telebistaren liberalizazioak kate pribatu askoren sorrera ekarri zuen.
===== Gaur egungo
Gorakada hori ikusita, lasterketen antolatzaileak etapa laburrago eta korapilatsuagoak prestatzen hasi ziren itzuli handietarako, honela, ikusgarritasuna lortu zuten. [[90eko hamarkada|90eko hamarkadan]], [[Greg LeMond]] eta [[Miguel Indurain]] bezalako txirrindulariak arrakasta izaten hasi ziren, gaztetatik bizikleta gainean ibiltzera espezializatuak. Ordura arte txirrindularitza profesionalean sartzea ez zen lan erraza, ikasketa edota beste lanbide batekin tartekatu behar baitzen kirol karrera. Orain, ordea, taldeek helburu zehatzak bilatzen dituzte txapelketen egutegian eta horretarako txirrindulari espezializatuak bilatzen dituzte, lasterketa zehatzetara egokitzen direnak.
[[Fitxategi:Orbearen_ziklokross_taldea.jpg | thumb | Orbearen ziklo-kros taldea.]]
=== Egun bateko lasterketa ===
Egun bateko lasterketak, egun berean hasi eta amaitzen diren lasterketak dira, sarritan [[Klasikoak (txirrindularitza)|klasikoak]] ere deituak. Lasterketa hauen distantzia, orokorrean, itzulietako etapena baino luzeagoa izaten da,
Udaberri aldera Belgika eta Herbeheretan antolatzen dira klasiko gehienak, ohitura handia baitago bertan. Edukitzen duten ezaugarri berezienetako bat [[harbide]] segmentuak izan ohi
Udazkenera jotzen badugu, Italiako klasikoak ospatzen dira
Azken urteotan, ''[[Monumentu (txirrindularitza)|Monumetu]]'' izenpean, aipaturiko bost klasiko bildu dira, prestigio handieneko egun bateko lasterketak bilakatuz: [[Milan-San Remo]], [[Flandriako Tourra]], [[Paris-Roubaix]], [[Lieja-Bastogne-Lieja]] eta [[Lombardiako Giroa]]. Lasterketa hauek izen berezia hartu dute daukaten ibilbide historikoagatik.
[[Fitxategi:Tour_de_france_jerseys.jpg | thumb | Frantziako Tourreko sailkapenen maillotak: berdea (erregulartasuna), horia (sailkapen nagusia), zuria (gazterik onena) eta puntuduna (mendiko sailkapena).]]
Euskal Herrian ere badago profesionalen lehen mailako klasiko bat,
=== Etapazko itzulia ===
Etapazko itzuli bat
Etapa bakoitzaren egitura ere oso aldakorra izan daiteke: bakarkako erlojupeko, taldekako erlojupeko, mendiko etapa, etapa lau edota etapa aldapatsuak. Horrez gain, tarteko
Profesionalen egutegia begiratuta, hiru itzuli handi daude: [[Italiako Giroa]], [[Frantziako Tourra]] eta [[Espainiako Vuelta]]. Itzuli hauek 21 etapaz osaturik daude, tartean 2 edo 3 atseden egun daudelarik.
Sarritan hainbat sailkapen mota erabiltzen dira, ikusgarritasuna handitzeko eta profil desberdineko txirrindulariek beren gaitasunak erakusteko. Horretarako, pistako txirrindularitzako [[puntuen lasterketa]]ko egitura erabiltzen dute: aurrez zehaztutako buelta zehatz batzuetan esprinta jokatzen da puntuak banatzeko. Amaieran puntu gehien batzen dituenak sari bat eskuratzen du. Beste lasterketa mota bat [[Eliminazio lasterketa|kanporatze lasterketa]] da, hainbat itzulitako helmuga zeharkatzen duen azken txirrindularia kanporatuz, bakarra gelditu arte.
[[Fitxategi:Tom_Dumoulin_TT.jpg | thumb | [[Tom Dumoulin]], herbeheretar txirrindularia, erlojupekoan espezialista]]
Azken urteotan arrakasta lortzen ari den beste modalitate batek ere
=== Erlojupekoa ===
[[Erlojupeko|Erlojupekoa]] zirkuitu bat ahalik eta denbora gutxienean burutzean datzan lasterketa da, txandakako irteerekin ateraz. Txirrindulariek beraien txandarako itxaron behar dute atera ahal izateko eta ibilbidea beraien kabuz
Txirrindularien irteerak sailkapenaren arabera egin ohi dira, lasterketako sailkapenaren alderantzizko ordena jarraituz (lehen sailkatua azkena da ateratzen). Irteeren artean, bi minutu inguru utzi ohi dira baina erlojupeko luzeagoetan tarte handiagoak ere utzi izan dira; dena den, antolatzaileek denbora hori aurrez zehazten dute, txirrindulari bakoitzari beren ordutegia
Erlojupekoen luzera oso aldakorra izan daiteke, hala ere, egun bateko lasterketak edo itzulietako ohiko etapak baino laburragoak izaten dira. Itzulien hasieran
==== Erlojupeko motak ====
Hasteko, erlojupekorik ohikoena [[bakarkako erlojupeko]]a da, non txirrindulariak bere kabuz ahal duen denbora gutxienean osatu behar duen ibilbidea. Munduko txapelketen eta Olinpiar Jokoen parte dira.
[[Taldekako erlojupeko]]ak ere antolatzen dira,
Azkenik, [[taldekako erlojupeko misto]]a dago, 2019ko munduko txapelketan sortutako formatu berria.
=== Ultramaratoia ===
|
edits