Borroka (kirola): berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Xwres8.jpg|thumb|300px|Borrokalariak [[Uffizi Galeria]]n, [[Florentzia]]n.]]
'''Borroka''' arau zehatz batzuk jarraituz, pertsona batek beste bat lurrera botatzean datzan kirola da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/indice_e.htm|aldizkaria=www1.euskadi.net|sartze-data=2020-03-30}}</ref>. [[Atletismo|Atletismorekin]] batera kirol zaharrenetariko bat da. Hain zuzen ere biak lehian oinarritzen dira. Beraz, borroka hain kirol zaharra izanik, esan daiteke garai guztietan eta [[zibilizazio]] guztietan izan direla borroka mota ezberdinak.
 
== Historia ==
[[Fitxategi:Jacob Wrestling with the Angel.jpg|ezkerrera|thumb|214x214px|[[Jakob]] [[Aingeru]] batekin borrokan.]]
 
Borrokaren jatorriajatorriaren orainberri historiaren hastapenetik dugu. Orain dela 15.000 urteko kobazulo margolanetan ageri da borroka. [[Babiloniar Inperioa|Babiloniako]] eta [[Egipto|Egiptoko]] [[Erliebe (eskultura)|erliebeetan]] ere borrokalariak ageri dira gaur egun erabili ohi diren hainbat teknika praktikatzen. Literaturari dagokionez, [[Testamentu Zahar|Testamentu Zaharrean]] eta Indiar [[Vedak|vedetan]] ere erreferentzia egiten zaio borrokari. [[Biblia|Bibliarien]] kasuan, [[Jakob|Jakob Patriarkak]] [[aingeru]] batekin borrakan egin zuela ageri da. [[Homero|Homerok]] idatzitako [[Iliada]] liburuan ere borroka aipatzen da. Bestalde, [[Antzinako Grezia|Antzinako Grezian]] borrokak toki garrantzitsua izan zuen kondaira eta literaturan. Gainera, [[Antzinaroko Olinpiar Jokoak|Antzinako Olinpiar Jokoen]] erdigune bilakatzera iritsi zen. Ondoren, [[Antzinako Erroma|Antzinako erromatarrek]] greziar borrokatik gauza asko hartu zituzten, baina hauek biolentzia maila gutxitu zioten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wrestling History. All About Wrestling.|url=https://www.collegesportsscholarships.com/history-wrestling.htm|aldizkaria=www.collegesportsscholarships.com|sartze-data=2020-03-31}}</ref>.
 
[[Erdi Aroa|Erdi arokoAroko]] garaietan borrokak ospea hartu zuen eta ohiko bilakatu zen errege familien korteetangorteetan, batez ere [[Frantzia|Frantzian]], [[Ingalaterra|Ingalaterran]] eta [[Japonia|Japonian]].
 
[[1896]]. urtean, lehen [[1896ko Udako Olinpiar Jokoak|lehen Olinpiar Joko modernoak]] modernoak egin ziren [[Atenas|Atenasen]]. Borroka jokoenjoko horien parte izatea garrantzitsua zela iruditu zitzaien eta jokoen erdigune bilakatu zen. [[Grekoerromatar borroka]] modalitatea izan zen egin zena joko haietan.
[[Fitxategi:Lucha_leonesa_-_2.jpg|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Lucha_leonesa_-_2.jpg|thumb|[[Leondar borroka]]]]
[[1900eko Udako Olinpiar Jokoak|1901eko Pariseko Olinpiar Jokoetan]] [[Borroka libre|borroka librea]] onartua izan zen modalitate olinpiko bezala. [[Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako]] ofizialek modalitate hau onartzea erabaki zuten mundu osoan zehar gero eta ospetsuagoa bilakatzen ari zelako, batez ere [[Britainia Handia|Britainia Handian]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetan]].
 
[[1912]]. urtean, [[Suedia|Suedian]] [[United World Wrestling|''United World Wrestling'']] (UWW) sortu zuten kirol honetako modalitate guztiak zuzentzeko. 1972. urtetik aurrera 10 pisu kategoria ezberdin ezarri zituzten baina 2004. urtean, 10 kategoria horiek 8 izatera pasatu ziren.
 
[[1972]]. urtetik aurrera hamar pisu kategoria ezberdin ezarri zituzten baina [[2004]]. urtean, 10 kategoria horiek 8 izatera pasatu ziren.
Gaur egun ehundaka borroka estilo ezberdin daude munduan eta hainbat herrialdek tokian tokiko estiloak dituzte. Adibidez, [[Espainia|Espainiaren]] kasuan [[leondar borroka]] eta [[kanariar borroka]]. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=DISPOSICIÓN EN HTML BOCYL-D-03072017-22{{!}} BOLETÍN OFICIAL DE CASTILLA Y LEÓN|url=http://bocyl.jcyl.es/html/2017/07/03/html/BOCYL-D-03072017-22.do|aldizkaria=bocyl.jcyl.es|sartze-data=2020-05-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Lucha Canaria, Deporte y Cultura {{!}} Guía de Viajes a Canarias|url=http://www.canarias.com/blog/lucha-canaria/|aldizkaria=www.canarias.com|sartze-data=2020-05-12}}</ref>
 
Gaur egun ehundaka borroka estilo ezberdin daude munduan eta hainbat herrialdek tokian tokiko estiloak dituzte. Adibidez, [[Espainia|Espainiaren]] kasuan [[leondar borroka]] eta [[kanariar borroka]]. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=DISPOSICIÓN EN HTML BOCYL-D-03072017-22{{!}} BOLETÍN OFICIAL DE CASTILLA Y LEÓN|url=http://bocyl.jcyl.es/html/2017/07/03/html/BOCYL-D-03072017-22.do|aldizkaria=bocyl.jcyl.es|sartze-data=2020-05-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Lucha Canaria, Deporte y Cultura {{!}} Guía de Viajes a Canarias|url=http://www.canarias.com/blog/lucha-canaria/|aldizkaria=www.canarias.com|sartze-data=2020-05-12}}</ref>
Euskal Herrian ere izan zen borroka estilo bat, hain zuzen ere [[Euskal borroka (kirola)|euskal borroka]]. Euskal Herrian XX. mende hasiera arte praktikatzen zen baina gaur egun, 2009an hasita, Lapurdin, ''Borroka 64'' taldearen eskutik, berreskuratzeko saiakerak egiten ari dira. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=La lutte basque s’invite aux Fêtes|hizkuntza=fr-FR|url=https://www.sudouest.fr/2011/07/26/la-lutte-basque-s-invite-aux-fetes-460300-719.php|aldizkaria=SudOuest.fr|sartze-data=2020-05-12}}</ref>
 
Euskal Herrian ere izan zen borroka estilo bat, hain zuzen ere [[Euskal borroka (kirola)|euskal borroka]]. Euskal Herrian XX. mende hasiera arte praktikatzen zen baina gaur egun, 2009an hasita, [[Lapurdi|Lapurdin]], ''Borroka 64'' taldearen eskutik, berreskuratzeko saiakerak egiten ari dira. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=La lutte basque s’invite aux Fêtes|hizkuntza=fr-FR|url=https://www.sudouest.fr/2011/07/26/la-lutte-basque-s-invite-aux-fetes-460300-719.php|aldizkaria=SudOuest.fr|sartze-data=2020-05-12}}</ref>
 
== Nazioarteko modalitateak ==
[[United World Wrestling|UWW]]<nowiki/>ekUWWk zehazten duenaren arabera bi borroka kategoria orokor banatzen dira; nazioarteko modalitateak eta borroka popularrak. [[Grekoerromatar borroka]], [[Borroka libre|borroka librea]], [[pankration amateurra]] eta [[hondartza borroka]] dira nazioarteko modalitateak; lehenengo biak [[Kirol olinpiko|kirol olinpikoak]].
 
=== Grekoerromatar borroka ===
Grekoerromatar borroka nazioarteko modalitatea eta kirol olinpikoa da. Grekoerromatar estiloan galarazita dago aurkariari gerritik behera eustea, ondorioz soilik gerritik burura bitartean heldu daiteke. Aurkaria zoruan finkatzea irabazteko modu bat da.
[[Fitxategi:Greco-Roman wrestling competition at the 1984 Summer Olympics.JPEG|erdian|thumb|206x206px|Grekoerromatar borroka [[1984ko Udako Olinpiar Jokoak|1984ko Olinpiar Jokoetan]].]]
 
=== Borroka librea ===
Grekoerromatar borroka bezala, [[Borroka libre|borroka librea]] nazioarteko modalitatea eta kirol olinpikoa da. Modalitate honetan onartuta dago aurkariari gerritik berabehera eustea. Kirol honen xedea hau da: borroka-arerioa lurrera erorarazita, haren sorbaldak tapiz gainean finko mantenduz irabaztea, epailea horretaz ohartzeko behar den adina denboran; edo, bestela, aurkariaren aurka eginiko teknika eta ekintzen balorazioaren bidez puntuetara irabaztea.
[[Fitxategi:Unda v Ochirbat (8374054690).jpg|erdian|thumb|301x301px|[[Maider Unda]] euskalduna borrokan.]]
 
=== Pankration amateurra ===
Pankration amateurrak [[borroka-arte]] ezberdinak hartzen ditu barnean, ondorioz borrokan euste teknika eta kolpaketa teknikak erabilierabil daitezke.
[[Fitxategi:USMC-080726-M-6603L-096.jpg|erdian|thumb|Pankration amateur borroka bat.]]
 
=== Hondartza borroka ===
HondartzaUWWk hondartza borroka 2004. urtean aurautuarautu zenzuen. Hondartzako borrokan borrokalariakbi borrokalari zutik ipintzen dira elkarren aurrean 7 metroko diametroa duen arezko zirkulu baten barruan borrokari ekiteko. Borrokalariek ez dute uniformerik janzten, bainujantzi bat baizik. 2015ean arauak modifikatu ziren eta lege berriak aplikatu ziren, non kirolariak puntuak irabazten dituen eraisketen bidez edo aurkaria zirkulutik kanpo botaz.
[[Fitxategi:Anthony Gallton (left) vs Robert Teet (right) during USA Wrestling's 2010 World Team Trials for beach wrestling.jpg|erdian|thumb|Anthony Gallton eta Robert Teet borrokan.]]
== Euskal borrokalari ospetsuak ==
46 ⟶ 48 lerroa:
* 10 aldiz [[Espainia|Espainiako]] txapelduna.
* [[2007|2007ko]] Munduko Txapelketan bosgarrena.
* 72 [[Kilogramo|kilo]] azpiko kategorian [[2009|2009an]] brontzezko domina lortu zuen [[Herning|Herningeko]] ([[Danimarka]]) munduko txapelketan.
* [[2012ko Udako Olinpiar Jokoak|2012ko Olinpiar Jokoetan]] brontzezko domina irabazi zuen 72 kiloko borroka librean.<br />