Mekanika klasiko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua osatzen ari naiz, zatika. |
Testua zuzentzen eta osatzen ari naiz. |
||
138. lerroa:
==== Erreferentzia-sistema inertzialak eta Galileoren transformazioa ====
Mekanika klasikoan eraikuntza funtsezkoak dira [[Erreferentzia-sistema inertzial|erreferentzia-sistema inertzialak]]. Sistema hauek Newtonen lehenengo legean aipatzen den ''inertziaren printzipioa''ren baliokideak dira. Printzipio horrek dioenez, kanpotik inolako elkarrekintzaren
Mekanika newtondarrean, bi sistema inertzialen arteko erlazio zinematikoak [[Galileoren
<math display="block">\boldsymbol r' = \boldsymbol r - \boldsymbol R= \boldsymbol r - \boldsymbol V t.</math>
Erlazio hori bi sistemetako osagai kartesiarretan bananduta idatzirik:<math display="block">\begin{cases} x'=x-Vt \\ y'=y \\ z'=z \end{cases} </math>Bestalde, kontuan harturik denbora absolutua dela, eta bi behatzaileen erlojuak sinkronizaturik daudela,<math display="block">t'=t </math>ere idatz ditzakegu. Lau erlazio zinematiko horiek osatzen dute '''''Galileoren transformazioa''''', modu trinkoagoan era honetan idatzi ohi dena:<math display="block">\begin{cases} x'=x-Vt \\ y'=y \\ z'=z \\ t'=t \end{cases} </math>
<math display="block">\boldsymbol r' = \boldsymbol r - \boldsymbol V t \rightarrow
\frac {\text {d}\boldsymbol r'}{\text {d}t'} = \frac {\text {d}\boldsymbol r}{\text {d}t} -
\boldsymbol V,</math><math display="block">\boldsymbol v' = \boldsymbol v -\boldsymbol V.</math>Horrek esan nahi du bi erreferrentzia-sistema inertzialetatik abiadura desberdinak neurtzen direla. Abiadura beraz, ''magnitude erlatiboa'' da, erreferentzia sistema bakoitzaren araberakoa. Nolanahi ere adierazen hori berriro denborarekiko deribatuz, eta erreferentzia-sistema inertzialekelkarrekiko duten abiadura konstantea dela kontuan izanik, emaitza hau lortzen da azelerazioen balioei dagokienez:
<math display="block">\boldsymbol v' = \boldsymbol v - \boldsymbol V \rightarrow
\frac {\text {d}\boldsymbol v'}{\text {d}t'} = \frac {\text {d}\boldsymbol v}{\text {d}t}
\rightarrow \boldsymbol a' = \boldsymbol a.
</math>
Labur esanda, erreferentzia-sistema guztietatik azelerazioaren ''balio berbera'' neurtzen da. Gertaera hau funtsekoa da Newtonen bigarren legearen garrantzia ulertzeko.
==== Indarrak eta Newtonen bigarren legea ====▼
▲=== Indarrak eta Newtonen bigarren legea ===
[[Isaac Newton|Newton]] indarra [[momentu (argipena)|momentu]] aldaketa bezala definitu zuen lehena izan zen. Hau da,
193. lerroa:
[[Grabitazio|Grabitatea]] eta [[elektromagnetismo]]aren [[Lorentz indarra]] Newtonen bigarren legea jarraitzen dute. Partikula baten ''F'' indarrarentzat balore bat aurkitzeko Newtonen hirugarren legea ere erabili daiteke: partikula ''A''-k partikula ''B''-n indarra bat ezartzen badu, ''B''k ''A''n aurkako norabide baina magnitude berdina duen ''F'' indarra ezartzen du, hau da, -''F''. ''A'' eta ''B''ren arteko erlazioa indartsua bada, ''F'' eta -''F'' ''A'' eta ''B''ren lotzen dituen marraren gainean dihardute. Printzipio hau ez da betetzen erlazioa hain indartsua ez denean, adibidez, elektromagnetismoaren kasuan.
==== Lana eta energia ====
''F'' indarra aplikatu eta gero partikula bat Δ'''s''' lekualdaketa badauka, orduan indar horrek egindako lana:
239. lerroa:
Lehen aipatu bezala, mekanika klasikoan Newtonen legeez aparte badira beste bi formulaketa garrantzitsu: [[Lagrangen mekanika]] eta [[Hamiltonen mekanika]]. Newtonen mekanikaren baliokideak dira, baina batzuetan buruketak ebazteko lagungarriagoak izan daitezke. Lagrange eta Hamiltonen mekanikak bai eta beste aro berriko formulazioak indar kontzeptua erabili ordez, energia bezalako beste adierazpen fisikoak erabiltzen dituzte sistema mekanikoak deskribatzeko.
<br />
| |||