Lankide:Sara Iriarte/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Iritzi feministak
Aurrekariak estekatuta
1. lerroa:
'''Pornografia''' hitzak ekintza sexualak[[Sexualitate|sexuala]]<nowiki/>k edo ekintza erotikoak[[Erotismo|erotikoa]]<nowiki/>k adierazten dituen material orori egiten dio erreferentzia, hartzailearen kitzikapen sexuala eragiteko.
 
Pornografia hainbat plataformaren bidez azaltzen da, hala nola animazioetan[[animazio]]<nowiki/>etan, zinean[[zinema]]<nowiki/>n, eskulturetan[[Eskulturagintza|eskulture]]<nowiki/>tan, argazkietan[[argazki]]<nowiki/>etan, ipuinetan[[ipuin]]<nowiki/>etan, literaturan[[literatura]]<nowiki/>n, pinturan[[pintura]]<nowiki/>n, eta arrakasta handia lortu du hedabideetan, hala nola [[aldizkari]] pornografikoetan eta [[telefono]] bidezko sexuan, eta azkenaldian Interneten[[Internet]]<nowiki/>en.
 
== Etimologia ==
«Pornografia» terminoa honako hitz grekoetatik dator: πόρνnaut (''portnne'', 'prostituta') eta γράθιν-etik (''graphein'', 'grabatu, idatzi, ilustratu') eta -ία atzizkitik (-ía, 'egoera de, propia de, lugar de'); beraz, «prostituten edo prostituzioaren deskribapena edo ilustrazioa» esan nahi du. Hala ere, esan behar da terminoa berriki agertu dela, [[Antzinako GrezianGrezia]]<nowiki/>n ez baitzen inoiz pornografia hitza erabili, eta erabilera zaharrena 1800eko[[1800]]<nowiki/>eko hamarkadakoa da frantsesez[[frantses]]<nowiki/>ez.
 
''Pornographie'' 1800eko hamarkadan erabiltzen zen frantsesez. 1864an[[1864]]<nowiki/>an, [[Diccionario de WebsterrekWebster]]<nowiki/>rek honela definitu zuen argi eta garbi: "pintura lizuna".
 
Pornografiari, askotan, “porno”“''porno''” deitzen zaio, hizkera informalean.
 
== Historia ==
Pornografia eta irudikapen erotikoak zibilizazioaren antzinatetik datoz, gizakiaren historiaren garai zahar eta primitiboetara, Paleolitoaren[[Paleolitoa]]<nowiki/>ren garairaino. Pornografiaren kontzeptu modernoa, gaur egun nagusi dena, [[XIX. mendeanmendea]]<nowiki/>n [[Viktoriar AroanAroa]]<nowiki/>n material erotikoaren merkaturatze masibotik abiatuta definitzen da, izaera erotiko-artistikoa alde batera utzita eta [[Bigarren Industria IraultzakIraultza]]<nowiki/>k definitu zuen masa-produkziotik abiatuta haren banaketa handituta. Pornografia modernoak 1970eko[[1970]]<nowiki/>eko [[Iraultza sexualetiksexual]]<nowiki/>etik hasita ([[Pornoaren Urrezko Aroa]]), gaur egun arte izan du presentzia handiena.
 
=== Aurrekariak ===
Paleolito garaiko [[Homo Sapiens|homo sapiens]] nomaden gizarte primitiboan, pentsamendu magikoa eta oinarri enpirikoak garatu ziren erlijio primitiboen oinarri gisa, giza kreazionismoa animalien ugalketa-ahalmenetan oinarrituta.Tribu primitiboetan, ugaltzera bideratutako egitura anatomikoekiko kultu totemikoa ezarri zen; umetokirako[[umetoki]]<nowiki/>rako gurtza (umetokia eta haren erditzea atxikitzeko zuen gaitasunagatik gurtzen da) eta kultu falikoa ("bizitza-metatzaile" gisa hartzen da). Antzinako gurtzetan oinarrituta, Artizarraren[[Artizarra]]<nowiki/>ren figurin paleoitikoek, hala nola [[Willendorfeko venusa|Willendorf]]-en Artizarrak, giza mirespena gogorarazten zuten genitalen, amatasunaren, emankortasunaren eta erotismoaren aurrean, neurriz kanpoko ugatzen eta ipurmasailen bidez, pornografia irudikatzeko asmoz.
 
Indiako[[India]]<nowiki/>ko kultura klasikoetan, sexualitatearen bertuteak hainbat modutan ulertzen ziren: [[ezkontza]], [[Masturbazio|masturbazioa]], [[taldeko sexua]], [[poligamia]] eta [[Homosexualitate|homosexualitatea]]. Sexua, batez ere [[Tantra]] filosofietan, giza jainkotasun naturalaren parte zela eta, batzuetan, argiztapen espiritualerako bide bat zela ulertzen zen. Hinduismoaren[[Hinduismo|Hinduismoa]]<nowiki/>ren, budismoaren[[Budismo|budismoa]]<nowiki/>ren eta jainismoaren[[jainismo]]<nowiki/>aren ikuspegi erlijiosoen arabera, erlijio-praktika eta filosofia espiritual askok sexu-jardueraren garrantzia goraipatzen zuten, kutsu erotiko handiko praktika eta kontakizunen bidez; esate baterako, [[Ashwa medhá|Ashvamedha]] [[Yajna del Rigveda]]. Vatsyayanako[[Vatsyayana]]<nowiki/>ko [[Kama Sutra]] ([[K.a. 400]]-200[[K.a. k200|K.a.200]]) India zaharreko sexualitatearen [[Epitome|epitomea]] da. Ezkonduta dagoen bikote [[Heterosexualitate|heterosexual]] batentzat idealtzat jotzen ziren praktika sexualak deskribatzen dituen liburua da.
 
Antzinako Indiako gizartea ohituta zegoen sexualitatearekin eta nudismoarekin[[Nudismo|nudismoa]]<nowiki/>rekin. Sexualitatea irudikatuz, zeremonia-zentroak apaintzen zituzten. [[Ramayana]] eta [[Mahābhārata|Mahabharata]] poema epikoek ([[K.a. 1500eko hamarkada|K.a. 1500]]) zenbait aipamen erotiko zituzten, eta biak erabakigarriak izan ziren [[Ekialde ZaharrekoZahar]]<nowiki/>reko gizarte sexualizatuak eraikitzeko, eragin zuzena izan baitzuten kultura japoniarraren[[japonia]]<nowiki/>rraren, kultura txinatarraren[[Txinako Herri Errepublika|txina]]<nowiki/>tarraren eta kultura tibetarraren[[tibet]]<nowiki/>arraren politika eta moral sexualetan. Txinan, lehenengo sexu-eskuliburuak eta poema erotikoak [[K.a. 200]]. urtekoak dira. Generoen osaketari buruzko ikuspegi teologikoetan[[Teologia|teologiko]]<nowiki/>etan oinarritzen dira, eta Indiako kulturaren testuek eragin handia dute. Halaber, sexuaren irudikapen grafikoak agertzen dira herri-arte tradizionalean, hala nola pinturan eta zeramikan.
 
Antzinako Greziako eta antzinako[[Antzinako ErromatarErroma]]<nowiki/>tar Inperioko gizarte klasikoek giza sexualitatea hartu zuten adierazpen artistikoaren oinarri gisa. Arte klasikoan, finkapen artistiko-estetiko sendoa agertzen da berriro, izaki mitologikoen[[Mitologia|mitologiko]]<nowiki/>en irudikapenaren eta giza gorputzaren irudikapenaren bidez, non emakumeen gorputzak edertasunaren eta emankortasunaren ezaugarriak irudikatzen baitzituen, eta gizonezkoen gorputzak, berriz, indarraren eta gizontasunaren ezaugarriak. Mitologia grekoaren barruan, jainkozko[[jainko]]<nowiki/>zko sexualitatean sartzen ziren jainkozko heriotzak eta kontakizunak zeuden, eta poligamia, homosexualitatea, [[pederastia]], [[Sexu-abusu|sexu-abusua]], amojaun-esklabo harremanak, taldeko sexua, [[Transgenero|transgeneroa]], [[Intersexualitate|intersexualitatea]] eta bestialtasuna[[piztitasuna]] bezalako gaiak ere agertzen ziren. [[Arte klasikoa]], sarritan, falozentrikoa zen, organo genitalak obren erdian jartzen baitzituen.
 
Eszena sexualen irudikapena ohikoa zen Erromako[[Erromatar InperiokoInperioa|Erromatar Inperio]]<nowiki/>ko herri-artean, non sexualitateari buruzko irudipenak [[Grezia klasikoa|Grezia KlasikoarenKlasikoa]]<nowiki/>ren irudipenetara hurbiltzen ziren moralki.
 
Erdi Aroan, [[Kristautasun|kristautasuna]] nagusi zela, pornografia lizunkeriaren formatzat hartzen zen, eta, beraz, bekatu hilgarritzat; masturbazioa, fornizazioa, [[sodomia]], [[Adulterio|adulterioa]] eta [[Prostituzio|prostituzioa]] lauso "kriminaltzat[[Krimen|kriminal]]<nowiki/>tzat" edo "ez-naturaltzat" jotzen ziren, eta zigor erlijiosoekin eta torturarekin[[tortura]]<nowiki/>rekin zigortzen zen.
 
==== XVI. mendea ====