|
==== Abiadura ====
[[Fitxategi:Mek-klas-mag.png|thumb|513x513px]]
Definizioz, [[abiadura]] posizioaren denborarekiko deribatua da:<math display="block"> \boldsymbol v \equiv \frac {\text {d}\boldsymbol r} {\text {d}t}.</math>Hortaz, [[bektore]] bat da, erreferentzia-sistemako osagaien bidez honelaxe adierazten dena:
[[Abiadura]], beste bektore bat, denboran zehar posizioaren deribatua da:
<math display="block"> \boldsymbol v = \frac {\text {d}\boldsymbol rx} {\text {d}t}.</math>\boldsymbol i
+ \frac {\text {d}y}{\text {d}t}\boldsymbol j + \frac {\text {d}z}{\text {d}t}\boldsymbol k
= {v_x} \boldsymbol i + {v_y} \boldsymbol j +{v_z} \boldsymbol z, </math>Abiadura-bektorearen modulua hauxe da:
<math display="block"> v = \sqrt{{v_x}^2 + {v_y}^2 + {v_z}^2 }. </math>
Posizioa metrotan neurtzen denez, abiaduraren unitatea <math> \text {m/s}</math> da, edo gauza bera dena, <math> \text {m s}^{-1}.</math> ▼
Abiaduraren modulu horri ''lastertasuna'' ere esaten zaio batzuetan. Ohar gisa diogu inguruko hizkuntzetan ere bi hitz erabiltzen direla abiadura-bektorea eta bere mdulua bereiziz praktikan; adibidez, ingelesez lehenari "''velocity''" eta bigarrenari "''speed''" esaten zaie.
Mekanika klasikoan abiadurekin kenketa eta gehiketa egin daitezke. Adibidez, kotxe bat iparraldera badoa 60km/h abiadurarekin eta bidean 50km/h iparraldera ere doan beste kotxe bat aurreratzen badu, bigarren kotxean (motelenean) doanari kotxe azkarrena 60-50 = 10km/h doala ematen dio, eta kotxe azkarrenak motelena 10km/h abiadurarekin hegoaldera doala pentsatuko du. Kotxeen norabidea aldatzen badugu (azkarrena iparsortaldera doa, adibidez), abiadura bektoriala dela eta eragiketan bere bektorial ezaugarriekin erabili behar dugula ikusten da.
▲PosizioaUnitateei dagokienez, posizioa metrotan neurtzen denez, abiaduraren unitatea <math> \text {m/s}</math> da, edo gauza bera dena, <math> \text {m s}^{-1}.</math>
Adibide hau matematika forman jarri ezkero, lehen kotxearen abiadura ''u'' = ''u'''''d''' da, eta bigarrenarena ''v'' = ''v'''''e''' bektorea, non '''d''' eta '''e''' partikula bakoitzaren norabide bera duten [[unitate bektorea]]k diren, lehen kotxearen abiadura, bigarren kotxetik ikusita
<br />
:'''u'''' = '''u''' - '''v'''
da, eta bigarren kotxearen abiadura lehenengotik
:'''v'''' = '''v''' - '''u'''
Norabidea bera denean
:'''u'''' = ('''u''' - '''v''' ) '''d'''
Edo norabideri ezikusia eginez eta emaitza abiaduraren arabera eman ezkero
:'''u = u - v'''
Abiaduraren deribatuaren formula horrela ere idatzi daiteke:
: <math>\mathbf{v} = \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r_0}}{t-t_0}</math>
non ''r<sub>0</sub>'' hasierako posizioa den, ''t<sub>0</sub>'' hasierako denbora eta ''r'' eta ''t'' bukaerako posizioa eta denbora, hurrenez hurren.
==== Azelerazioa ====
| 