Hermafroditismo: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Mercury symbol.svg|thumb|150px|Hermes/Merkurioren ikurra, hermafroditismoaren sinboloetako bat.]]
 
'''Hermafroditismo''' edo '''hermafrodismoa''' ugal-organo [[Ar|arra]] eta [[Eme|emea]] dituen izaki biziduna da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Definition of HERMAPHRODITE|hizkuntza=en|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hermaphrodite|aldizkaria=www.merriam-webster.com|sartze-data=2020-04-29}}</ref> Gametoak sortzeko gaitasunik ez duten izaki bizidunei ere definizio hau aplikatzen zaie.
 
Nahiz eta izaki hermadrofitetan bi motatako gametoak izan, normalean ez dute euren burua ernaltzen. Orokorrean beste batzukin ernaltzen dira, biak arra eta emea izaten. Ala ere nagusiak direnean sexu batekin edo bestearekin bakarrik ernaltzen diren denboraldiak izan ahal dute.<ref name=":0" /> Arrain batzuen kasuan bizi erdia sexu bat izan ahal dira, ernaldu eta gero beste sexura aldatu.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Como se reproducen los Peces|data=2011-11-21|url=https://web.archive.org/web/20111121100833/http://www.clubdelamar.org/reproduccion.htm#|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-04-29}}</ref>
 
Teniak dira izaki bizidun bakarra bere buruarekin ernaldu ahal dena, beste hermafrotida guztiak beste nonor behar dute. Landaretan baita ere, antzera gertatzen da, landare batzuk bi gameto-motak dute, ala ere bi sexuak ez dira aldi berean heldutzen beraz, ernalketa gertatu ahal izateko ernalketa polinizazio bidez egin behar da, landare fanerogamo deituak..
10. lerroa:
 
== Hermafroditismoaren norainokoa ==
Hermafroditismoa bikotea aurkitzeko arazoak duten animalietan, bai habitata dala eta bai populazio txikiagatik, bai islamenduagatik edota euren translazio motelagatik, estrategikoa da. Izango zuten arazoa espezializazio falta izango zen, beraz erreproduzioa efizientzia gutxiago izango zuten.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=MundoBiología » Sexo fácil: Animales hermafroditas|data=2012-01-25|url=https://web.archive.org/web/20120125070440/http://mundobiologia.portalmundos.com/sexo-facil-animales-hermafroditas/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-04-29}}</ref>
 
Esaten da hermafrofitak ez direla funtzionalak nahiz eta gertatu ahal dalako, arraroa da (gehienbat animalietan) autoernalketa gertatzea, espezie gutxi batzuetan bakarrik gertatu baita.<ref name=":2" />
 
=== Espezieak ===
Hermafroditismo ugari topa daiteke loreak duten landaretan. Animalietan hermafroditismoa ernalketa modura ornogabetan izaten da, adibidez: barraskiloetan, lur-zizaretan eta itsas izarretan; baita hainbat arrainetan ere.<ref name=":1" />
 
Artropodoetan
 
==== Artropodoetan ====
Antropodoetan, sinbiote intrazelularrak dirala eta, belaunaldiz belaunaldi igaroz, arren ugalketa sistema kutsatu ahal dute feminizazio bat gauzatuz. Kasu batzuetan feminizazioa ez da guztiz gauzatzen eta fenotipo intersexualak agertzen dira.
 
Ikerketak eme batzuk genotipikoki arrak zirela, beraz sexu zehaztapena sinbionteak erabakitzen du eta ez kromosomak. Hainbat bakteria, Wolbachia, Paramixidia edota Microspiridia modukoak endosinbionte feminisatzaileak izan ahal dira.
 
Bakteria sinbionte honek dirala eta hormona arrak sortzen duen glandula ostopatzen da, genetikoki arrak diranetan fenotipo emea sortuz. Ala ere, ostopatze hau ez bada guztiz osatzen intersexualak bilakatzen dira.<ref>{{erreferentzia|izena=Michael E. N.|abizena=Majerus|urtea=1999|izenburua=Evolución y Filogenia de Arthropada|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=777-806|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://sea-entomologia.org/PDF/BOLETIN_26/B26-054-777.pdf}}</ref>
 
=== Beste irudikapen batzuk ===
Dimorfismo berezi batzuk hermafroditismo bat direla pentsatu daiteke, nahiz eta ez izan. Honen adibidea ekinodermoen parasito diren barraskiloetan topadu daiteke, parasito arra (oso txikia) emearen barnean topatu daiteke.<ref name=":2" />
 
Barnekaldean sexu baten ugal organoak eta kanpokaldean beste sexuaren ugal organoak dituen izaki bizidunak seudohermafrodita terminoarekin izendatzen da.
 
Baita hermafrodita sekuentzialak ere existitzen dira, azken honek bere bizitzan zehar sexua aldatzen direnak dira, lupia eta serranidoen kasuak izango lirateke adibide garbiena.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hermafroditismo Secuencial {{!}} Ciencia101.com|data=2010-01-10|url=https://web.archive.org/web/20100110003954/http://www.ciencia101.com/tag/hermafroditismo-secuencial/#|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-04-29}}</ref>
 
== Hermafroditismo eta gizakia ==
Gizakien hartean hainbat kasu duade hermafroditismoaren antzera direnak, pseudohermafroditismo terminoa aplikatu zaienak ezin direlako ez sexu batekin ez bestearekin ugaldu. Klinefelterren sindromea, gizonei bakarrik eragiten duen gaixotasunak, ginekomastia (ugatz handiak), kriptokidia, azoospermia (espermatozoideen produkzio eskaza) edo mikrozakila moduko karakteristeken bidez antzeman ahal dana, ala ere ezin daitake errestasunes intersexualitate modura definitu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Klinefelter Syndrome {{!}} Intersex Society of North America|url=https://isna.org/faq/conditions/klinefelter/|aldizkaria=isna.org|sartze-data=2020-04-29}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Diagnóstico y manifestaciones|data=2011-07-19|url=https://web.archive.org/web/20110719213613/http://sindromedeklinefelter.es/elsindrome/diagnosticoymanifestaciones/index.html#|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-04-29}}</ref>
 
Benetako mediku hermafroditismo terminoa bi sexuetako ehunak proportzio desberdinetan dituzten gonadei aplikatzen zaie, kasu batzuetan folikulu obarikoak eta tubulu seminiferoak baitituzte gonada berean (ovotestisa). Ala ere, ez da gizakian obuluak eta espermatozoideak aldi berean produzitzen diran ebidentziarik, normalean bietako bat ez dalako ondo garatzen. Kasu guztiak egoera patologikoak dira.
 
== Erreferentziak ==
<references />
{{ lur | data=2011/12/27}}