Kirmen Uribe: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
13. lerroa:
 
=== Olerkia eta multimediak ===
Musika taldeentzako letrak eta [[komiki]] gidoiak idazten hasi zen. [[1996|1996an]] ''Lizardi eta erotismoa'' estudioa argitaratu zuen, [[Xabier Lizardi|Lizardiren]] poetikari buruzkoa, Jon Elordirekin elkarlanean egina. Ondoren, bere lehen [[Olerkigintza|poema]] bilduma argitaratu zuen, 'Plaquetteplaquette' gisa, ''Ekografia'' izenekoa. [[2000|2000tik]] aurrera, [[Sautrela (saioa)|''Sautrela'']] literaturari buruzko [[Telebista-saio|telebistako]] saioarensaioako gidoilari gisa lan egin du<ref name=":0" />.
 
[[Jon Kortazar]] kritikariaren aburuz,<ref>Kortazar, Jon: "Bitartean New York: Kirmen Uriberen literaturgintza". Utriusque Vasconiae, 2011. 32-80. orld.</ref> Kirmen Uriberen ''[[Bitartean heldu eskutik]]'' ([[2001]]) poema-liburuaren agerpena ''"iraultza lasaia''" izan zen euskal literaturaren munduan. [[Kritika Saria]] lortu zuen eta lehenengo edizioa hilabete batean agortu zen. Liburua [[Gaztelania|gaztelaniara]] ([[2003]]), [[Frantses|frantsesera]] ([[2006]]), ingleseraingelesera ([[2007]]), [[Katalan|katalanera]] (2007) eta errusiarera[[errusiera]] (2007) itzuli zen. [[Elizabeth Macklin]] idazle estatubatuarrak euskaratik zuzenean egin zuen ingeleserako itzulpena. Lehen aldia zen euskaratik zuzenean itzulitako testu bat [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetako]] argitaletxe komertzial batean agertzen zena. Liburua finalista geratu zen 2007an Estatu Batuetan argitaratutako poesia itzulpen onenaren sarian ([[PEN]] Award for Poetry in Translation).
 
Uribek literatura bestelako [[Arte|arteekin]] uztartzen dituzten hainbat ikuskizunetan hartu du parte. 2000 urtean ''[[Bar Puerto]]'' jarri zuen abian [[Mikel Urdangarin]] eta Josu Eizagirrerekin batera. Taula gainean [[Olerkigintza|poesia]], [[musika]], [[Bideo|bideoa]] eta ahozko historia biltzen ziren, errepide bat egiteko bota zuten auzo zahar bateko biztanleen bizipenak kontatzeko. [[2003|2003an]] ''Zaharregia, txikiegia agian'' ([[Gaztelupeko Hotsak|Gaztelupeko hotsak]]) CD-liburua argitaratu zuen Mikel Urdangarin, [[Bingen Mendizabal]] eta [[Rafa Rueda]] musikariak eta [[Mikel Valverde]] ilustratzailearekin batera. Urte berean [[New York|New Yorken]] eman zituzten errezital batzuen ondorioz sortu zen lana, eta izenburuak euskarari buruz egiten du galdera, ea gure hizkuntza ez ote den zaharregia eta txikiegia [[Globalizazio|globalizazioaren]] garaietarako. [[Arkaitz Basterra]] zinegileak ''Agian'' izeneko [[Dokumental|dokumentala]] grabatu zuen taldearen ibilbidean oinarrituz. ''Agian'' [[2006|2006ko]] [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] estreinatu zen. ''Bitartean heldu eskutik'' liburuaren frantseserako itzulpena zela eta, ''Entre-temps donne moi la main'' izeneko ikuskizuna sortu zuen 2006an [[Francois Mouget]] [[Bordele|Bordeleko]] dramaturgoarekin batera.
 
=== ''Bilbao-New York-Bilbao ''===
[[Fitxategi:Kirmen Uribe (Bilbao-New York-Bilbao).ogg|thumb||263px|Kirmen Uribe, ''Bilbao-New York-Bilbao'' liburuaren pasarte bat irakurtzen.]]
{{sakontzeko|Bilbao-New York-Bilbao}}
[[2008|2008an]] argitaratu zuen azkenik bere lehenengo [[Eleberri|nobela]], [[Bilbao-New York-Bilbao]]. Jakinmin handia piztu zuen liburuak. [[Kritika Saria euskarazko narratibari|Kritika Saria]] eta Espainiako Literatura Saria (Narratiba alorrean) jaso zituen. [[2010|2010ean]] garai berean argitaratu ziren [[Gaztelania|gaztelaniazko]], [[Galiziera|galizierazko]] eta [[Katalan|katalanerako]] itzulpenak. Nobelak egileak berak [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilbo-Loiu aireportua|Loiuko aireportutik]] New Yorkeko [[John F. Kennedy nazioarteko aireportua|JFKra]] egiten duen alegiazko bidaia du ardatz. Hegaldi horretan idazkizun duen nobelari buruz egingo du gogoeta idazleak. Balizko nobela hori [[Itsaso|itsasoari]] lotutako familia bateko hiru belaunaldiri buruzkoa da. ''Bilbao-New York-Bilbao'' nobelak ez du ohiko tramarik. Sare itxurako egitura du, eta sare horretan hiru belaunaldietako pertsonen bizipenak tartekatzen dira hainbat hausnarketa, analogia eta zeharkako istorioekin.<ref>{{erreferentzia|izena=Carmen|abizena=López Palacios|izenburua=Bilbao-New York-Bilbao: Kirmen Uribe|hizkuntza=es|url=http://www.hispanocubana.org/archivos_pdfs/20120606_183554_revistas_id7_revista_hc_37.pdf|aldizkaria=Revista hispano cubana, ISSN 1139-0883, Nº. 37, 2010, págs. 207-208|sartze-data=2017-09-30}}</ref>
 
=== Haur eta gazte literatura<ref>{{erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Etxaniz Erle|izenburua=La literatura infantil de Kirmen Uribe|hizkuntza=es|aldizkaria= Anuario de investigación en literatura infantil y juvenil, ISSN 1578-6072, 9. zk. , 2011, 55-60 orld.|sartze-data=2017-09-30}} </ref> ===
Era berean, haur eta gazteentzako hainbat liburu eman ditu argitara. Ezagunenak dira [[XIX. mendea|XIX. mendean]] Amerikara [[Artzaintza|artzain]] gisa lan egitera joan eta pistolari bihurtzen den Garmendiaren abentura barregarriak. Hiru nobelatxo ditu orain arte Garmendia bildumak: ''Garmendia eta Zaldun beltza'' ([[2003]]), ''Garmendia errege'' ([[2004]]) eta ''Garmendia eta Fanyren sekretua'' ([[2006]]). ''Garmendia erregeerreg''e izenekoak Liburu Berria Saria lortu zuen bigarren hezkuntzako gaztetxoen bozkei esker.
 
''Txikiagoentzat ''Guti'' ([[2005]]) [[Itsasontzi|itsasontzirik]] gabe geratzen den [[txakur]] arrantzalearen istorioa eta ''Ez naiz ilehoria, eta zer?'' ([[2004]]) idatzi ditu. Azken horrek Amira izeneko neskato [[marokoar]] baten kezkak jasotzen ditu, zailtasunak dituelako [[Gasteiz|Gasteizen]] lagunak egiteko. [[Kukubiltxo]] antzerki taldearen 20. urteurrena zela medio [[Mikel Zarate|Mikel Zarateren]] ''Ekidazu'' ipuina moldatu zuen antzerkirako, eta Kukubiltxok eta [[Oskorri|Oskorrik]] eraman zuten taula gainera [[2002|2002an]].
 
=== Multimedia egitasmoak ===
[[Musika]], [[literatura]] eta irudiaren loturan oinarritutako hainbat egitasmotan parte hartu du.
* ''[[Zaharregia, txikiegia agian]]'', [[Mikel Urdangarin]], [[Rafa Rueda]], [[Bingen Mendizabal]] musikariekin eta [[Mikel Valverde]] ilustratzailearekin elkarlanean.
* ''[[Bar Puerto]]'' izeneko audio grabaketa , Bilboko X. Poesiaren Astean grabatua, [[Mikel Urdangarin]]ekin eta [[Josu Eizagirre]]kin batera.
 
=== Nazioarteko ibilbidea ===
Kirmen Uribek nazioarteko hainbat literatura jaialditan parte hartu du eta munduko hainbat [[Unibertsitate|unibertsitatetan]] eman ditu [[Hitzaldi|hitzaldiak]]. Halaber, bere olerkiak entzute handiko [[Aldizkari|aldizkarietan]] eta nazioarteko antologiatan agertu dira. "Uriberen literaturak Euskal Herrian ditu erroak baina zeharo unibertsala da" esan du berari buruz [[Harvard Unibertsitatea|Harvard unibertsitateko]] [[The Harvard Book Review]] aldizkariak.
*[[2017]]— 2017— ''[[Iowa|Iowako]] Unibertsitateko International Writing Program-en egonaldia egiteko hautatua''.<ref>{{erreferentzia|url=
[http://www.euskalkultura.com/euskara/albisteak/kirmen-uribe-iowako-unibertsitateko-international-writing-program-en-egonaldia-egiteko-hautatu-dute?_scpsug=crawled_3168167_72be69d0-7c57-11e7-94b3-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_72be69d0-7c57-11e7-94b3-90b11c40440d «Euskalkultura.com Albisteak.(2017/08/01: Kirmen Uribe Iowako Unibertsitateko International Writing Program-en egonaldia egiteko hautatu dute.»(2017))] }}</ref>''
* 2017— '' [[Guadalajara (Mexiko)|Guadalajarako]] Nazioarteko Liburu Azokan (FIL),([[Mexiko]]), gonbidatua, ([[2017|2017ko]] ko[[Azaroaren 26|azaroaren 26tik]] [[Abenduaren 3|abenduaren 3ra]] arte)''.<ref>{{erreferentzia|url=
[http://www.europapress.es/euskera/noticia-kirmen-uribek-euskal-literatura-eramango-du-guadalajaralo-liburu-azokara-mexiko-20171124113613.html?_scpsug=crawled_3168167_8e202620-d524-11e7-d00c-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_8e202620-d524-11e7-d00c-90b11c40440d «Europa Press.com Albisteak.(2017/11/24: Kirmen Uribek euskal literatura eramango du Guadalajarako Liburu Azokara (Mexiko).(2017)»]}}</ref>''
*[[2018]]—[[2019]] 2018—2019 ''[[New Yorkeko Liburutegi Publikoa|New Yorkeko Liburutegi Publikoaren]] Cullman Center sortutako sormen [[beka]] irabazirik, [[New York|New Yorken]] igaroko du Kirmen Uribek 2018-2019 ikasturtea.''<ref>{{erreferentzia|url=
[http://www.euskalkultura.com/euskara/albisteak/cullman-center-sormen-beka-irabazirik-new-yorken-igaroko-du-kirmen-uribek-2018-2018-ikasturtea?_scpsug=crawled,3168167,bb7a8ccb68708e2d778babd31b617073475b91f238eebbe97441a2d0c775231e#_scpsug=crawled,3168167,bb7a8ccb68708e2d778babd31b617073475b91f238eebbe97441a2d0c775231e «http://www.euskalkultura.com Albisteak.(2018/07/30: Cullman Center sormen beka irabazirik, New Yorken igaroko du Kirmen Uribek 2018-2018 ikasturtea]»}}</ref><ref>{{erreferentzia|url=https://www.nypl.org/node/476134 Cullman Center Current Fellows 2018-2019»]}}</ref>''
 
== Sariak ==
 
* 2009—[[2009]]— Premio Nacional de Narrativa Saria, 2009, ''Bilbao- New York- Bilbao'' lanagatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier Rodiguez|abizena=Marcos|izenburua=Premio Nacional de Narrativa busca editor|hizkuntza=es|data=2009-10-14|url=https://elpais.com/cultura/2009/10/14/actualidad/1255471203_850215.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2017-08-24}}</ref>
 
== Lana ==
=== Bilduma ===
* "''[[Portukoplak]]"'' ([[2006]], ''Elkar'')
=== Poesia ===
* "[[Bitartean heldu eskutik|''Bitartean heldu eskutik'']]" [[2001]], [[Susa]].
* "[[17 segundo|''17 segundo'']]" [[2019]], [[Susa]].
 
=== Haur eta gazte-literatura ===
* "[[Garmendia eta zaldun beltza|''Garmendia eta zaldun beltza'']]". [[2003]], [[Elkar]].
* "[[Ekidazu, lehoiek ez dakite biolina jotzen|''Ekidazu, lehoiek ez dakite biolina jotzen'']]". 2003, Elkar.
* "[[Ez naiz ilehoria, eta zer?|''Ez naiz ilehoria, eta zer?'']]". 2003, Elkar.
* "[[Garmendia errege|''Garmendia errege'']]". [[2004]], Elkar.
* "[[Guti (liburua)|''Guti'']]". [[2005]], Elkar.
* "[[Garmendia eta Fannyren sekretua|''Garmendia eta Fannyren sekretua'']]". [[2006]], Elkar.
=== Saiakera ===
* "[[Lizardi eta erotismoa|''Lizardi eta erotismoa'']]". [[1996]], [[Alberdania]].
=== Eleberria ===
* "[[Bilbao-New York-Bilbao|''Bilbao-New York-Bilbao'']]". [[2008]], [[Elkar]].
* "''[[Mussche]]"''. [[2012]], [[Susa]].
* "[[Elkarrekin esnatzeko ordua|''Elkarrekin esnatzeko ordua'']]". [[2016]], [[Susa]].
 
=== Musika-literatura ===
* "[[Bar Puerto|''Bar Puerto'']]". 2001, [[Gaztelupeko Hotsak]].
* "[[Zaharregia, txikiegia agian|''Zaharregia, txikiegia agian'']]". 2003, Gaztelupeko Hotsak.
 
== Bibliografia ==