Astrolabio: berrikuspenen arteko aldeak

Astrolabioa antzinako instrumentua da, zehazki instrumentu astronomikoa, ahalbidetzen zuena ezagutzea izarren posizioa eta garaiera zeruarekiko. Astrolabio hitza, etimologikoki grekeratik dator, eta itzulpen posible bat izango zen ¨izarren bilatzailea¨.

Astrolabioa erabiltzen zuten nabigatzaileek, astronomoek eta zientzialariek izarrak lokalizatzeko. Horrela hauen mugimendua behatu zezaketen, determinatzeko ordua bere latitudearen arabera, edo alderantziz, orduaren arabera, latitudea determinatzeko.Hortaz aparte, beste erabilpen bat dauka, dela luzerak neurtzea triangulazioaren bitartez.

 

Marinel musulmandarrek askotan erabiltzen zuten otoi ordua kalkulatzeko eta Mekaren norabidea jakin ahal izateko. XVI eta XVIII. mendeetan, hau izan zen nabigazio maritimoaren instrumentu nagusia, sextantea agertu arte 1750. urtean.

 

Historian zehar astrolabioa hobetu egin da, hala nola, dibertsifikatuz. Horregatik ikusi ditzakegu hainbat motatako astrolabioak: Astrolabio planisferikoa, sortu egin zena astroen konputoak eta errepresentazioak jakiteko latitude bakar bat erabiliz, astrolabio unibertsala (latitude guztientzat baliogarria zena), Rojas-eko astrolabioa, astrolabio islamdarra, hau erabiltzen zuten marinelek bukeak lokalizatzeko, eta koadrantea. Astrolabioa ipar-orratz baten antzekoa da (ipar-orratza ere nabigatzaileek erabiltzen zuten).

 

Berez, ez dakigu zeinek asmatu ote zuen. Claudio Ptolomeo-ren obra batzuk (matematikari eta astronomoa zena), hala nola, Almagesto, jada deskribatzen zuen bere eraiketa II. mendearen garaian. Beste hainbat matematikok erabili izan zuten, haien artean Alejandriako Hipatia, zeinak erabili zuen bere kalkuluak hobetzeko. Jakin badakigu Hipatiak bere aitarekin egin zuela lan, Teón astronomoa, zuzenketa batzuk egiteko Almagesto Ptolomeo-ren lanean eta astrolabioa eraikitzeko. Badakigu Nizeako Hiparko jada eraikitzen zituela astrolabioak Ptolomeo eta Hipatia baino lehen, nahiz eta Pergako Apolok asmatu astrolabio primitibo bat 220 eta 150 K.a., tamalez, Hiparkori atxikitu zaio askotan.

 

VIII. mendeetan jada oso ezaguna zen mundu islamearrean. Europara ailegatu zen Al-Andalusaren bitartez, XII. mendean.

 

Astrolabioa oinarritzen da esfera zelesteko  proiekzio estereografikoan. Honetan datza: Zirkunferentzia graduatu bat dauka (oinarri ama, edo mater) zeina, bere oinarria, birak ematen zituen orratz baten gainean. Honek puntu bat dauka begiratzeko aukeratutako izarrari. ¨Amaren¨ limitean, edo linboan, badago eskala bat gradutan neurtuta. Batzutan ordu eta minutuetan agertzen da.