Wikipedia

Mekanika klasiko: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
Artikulua orrazten hasi naiz, idazketaren eta ortotipografiaren ikuspuntutik. Patxadaz egingo dut.
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}}
{{Wikipedia1000}}
 
[[Fisika]]ren arloan, '''mekanika klasikoa''' [[mekanika]] zientziaren ikasketan aurkitzen diren<nowiki/>ren bi azpi-eremuarlo nagusietako bat da, bestea [[mekanika kuantiko]]a beste azpi-eremu nagusia izandaizanik. Mekanika zientzia [[gorputz fisiko|gorputz]] eta muga jakin baten barruan dauden gorputz agregatuak indar sistema baten ekintzapean haien higidura gobernatzen dituen lege fisikoak egin eta matematikoki idazten dituen zientzia da
 
Mekanika klasikoa makro-objektuen [[higidura]] deskribatzeko erabiltzen da, [[jaurtigailu]]etatik [[makina|makinen]] zatietara, bai eta [[argizagi|objektu astronomikoak]], halaber [[espazio ontzi|espaziontziak]], [[planeta]]k, [[izar]]rak eta [[galaxia]]k. Emaitza oso zehatzak ekoizten ditu eremu horietan, eta [[zientzia]]ren, [[ingeniaritza]]ren eta [[teknologia]]ren gai zaharrenetariko eta zabalenetariko bat da. Horrez gain; [[gas]]ekin, [[likido]]ekin ata [[solido]]ekin zerikusia dituzten espezialitateak daude.
 
Gainera, mekanika klasikoa [[erlatibitate berezia]]rekin zabaldu daiteke [[abiadura]] handia daramaten objektuak [[argiaren abiadura]]ri hurbiltzen direnean. [[Erlatibitate orokorra]] [[grabitazio]]a mail sakonagoan aztertzeko erabiltzen da, eta, azkenik, [[mekanika kuantiko]]a atomoen eta molekulen [[uhin-partikula dualtasuna]] kontuan dauka.
 
''Mekanika Klasiko'' terminoa 20XX. mendeko hasieran asmatu zen [[Isaac Newton]]ek eta 17. mendeko [[naturphilosophie|filosofo natural]] garaikide ugarik hasitako sistema fisika matematikoa deskribatzeko. haien lana aurreko [[Johannes Kepler]]ren teoria astronomikoetan eraikita zeuden, eta aldi batera, hauek [[Tycho Brahe]]k egindako behaketa zehatzetan eta [[Galileo Galilei|Galileoren]] [[lurreko proiektila]]ren mugimenduari buruzko ikasketetan eraikita zeuden. Terminoa mekanika kuantikoa eta erlatibitatea garatu baino lehenago mekanika izendatzeko erabiltzen da. Horregatik, autore batzuk baztertzen dute "[[Erlatibitatearen teoria|fisika erlatibista]]" deritzakoa kategoria horretatik. Hala ere, gaur egungo iturri batzuk [[Erlatibitatearen teoria|Einsteinen mekanika]] barneratzen dute, haien ustez ''mekanika klasikoa'' era zehatzeagoa eta garatuagoa adierazten baitu.
 
Mekanika klasikoaren garapenaren hasierako etapa askotan [[Mekanika newtondar|Mekanika Newtonarra]] bezala aipatzen da; eta [[Isaac Newton|Newton]] berak, [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] eta beste batzuen parean, sortutako kontzeptu fisikoekin eta metodo matematikoekin lotzen da. Hau hurrengo ataletan deskribatuko da. [[Mekanika Lagrangiarra]] eta [[Mekanika Hamiltoniarra]] metodo abstraktuago eta orokorragoak dakartza. Mekanika klasikoako edukiaren zati handia 18. eta 19. mendean sortu zen eta nabariki zabaltzen du [[Isaac Newton|Newtonen]] lana (bereziki matematika analitikoaren erabileran).
19 ⟶ 21 lerroa:
[[Higidura]] egoteko, partikulari [[koordenatu sistema]] bat atxiki behar zaio, eta honetan oinarrituta, partikularen posizioa [[espazio]]an definitu daiteke. Normalean koordenatu-sistemaren puntu bat , ''O'' da, jatorria. Jatorritik partikularen posiziora doan ''r'' [[bektore (argipena)|bektoreak]] partikularen posizioa zehazten du. Partikularen posizio hau mugitu daiteke eta beraz bektorea denbora funtzio bezala ere ulertu dezakegu:
 
: <math display="block"> \vec{boldsymbol r} = \boldsymbol f (t)\,</math>
 
non ''<math> t''</math> denbora den. Denbora, kasu honetan, hautazko hasierako denbora batetik pasatu den deporadenbora da,; hau da, posizioaren kasuan bezala, hasierako balorebalio bat hautatu behar zaio. [[Albert Einstein|Einstein]] baino lehenagoko erlatibitatean, [[Galileoren erlatibitatea]] bezalaizenaz ere ezagutzen dena, denborak balorebalio absolutua dauka. Mekanika klasikoaklasikoak [[denbora absolutu]]a eta [[Euklidesen axiomak|Euklidesen geometria]] ditu printzipiotzat.
 
==== Abiadura ====
 
[[Abiadura]], beste bektore bat, denboran zehar posizioaren aldaketaren deribatua da:
 
: <math display="block"> \mathbf{boldsymbol v} = \frac {d\mathbftext {d}\boldsymbol r} {\overtext d\mathbf{d}t}}.</math>.
 
Posizioa metrotan neurtzen denez, abiaduraren unitatea ''<math> \text {m/s''}</math> da, edo gauza bera dena, <math> \text {m s}^{-1}.</math>
 
Mekanika klasikoan abiadurekin kenketa eta gehiketa egin daitezke. Adibidez, kotxe bat iparraldera badoa 60km/h abiadurarekin eta bidean 50km/h iparraldera ere doan beste kotxe bat aurreratzen badu, bigarren kotxean (motelenean) doanari kotxe azkarrena 60-50 = 10km/h doala ematen dio, eta kotxe azkarrenak motelena 10km/h abiadurarekin hegoaldera doala pentsatuko du. Kotxeen norabidea aldatzen badugu (azkarrena iparsortaldera doa, adibidez), abiadura bektoriala dela eta eragiketan bere bektorial ezaugarriekin erabili behar dugula ikusten da.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Mekanika_klasiko"(e)tik eskuratuta