Mineral: berrikuspenen arteko aldeak

{{Wikipedia1000}}{{Artikulu ona}}{{HezkuntzaPrograma|Biologia eta geologia}}

[[Fitxategi:Different minerals.jpg|250px|thumb|Mineral batzuk]]

 

 

Oxigenoak eta Silizioak lurrazalaren % 75a osatzen dute; beraz, [[silikato]]z osatuta daude mineral asko, zeintzuk [[lurrazal]]aren % 90 baino gehiago osatzen duten. Mineralak [[propietate fisiko]] eta kimiko desberdinen bidez sailkatzen dira. Konposizio kimikoan eta kristal egituran diferentziek hainbat espezie bereizten dituzte, eta, aldi berean, mineralen formakuntzan ingurune geologikoak eragina du hauen propietateetan.

 

 

Mineralak osagai kimikoengatik sailkatzeko, gehien bat Danaren sailkapena eta Struntzen sailkapena erabiltzen dira.

Lehenengo baldintzak mineralak prozesu naturalen bidez sortua izan behar duela adierazten du, hau da, mineralak ez dira gizakien eraginaren ondorioz sortzen, ez dira artifizialak; eta bigarrenak, solidoak direla giro tenperaturan, 25&nbsp;°C, egonkorra izateak; salbuespenak salbuespen, merkurioa likidoa da giro temperatura. Izan ere, mineral hauek nahiz eta 1959an aztertuak izan, gerora Mineralogia Elkarte Internazionalak (IMA) onartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mercury: Mercury mineral information and data.|url=https://www.mindat.org/min-2647.html|sartze-data=2017-11-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ice: Ice mineral information and data.|url=https://www.mindat.org/min-2001.html|sartze-data=2017-11-23}}</ref>Egungo aurrerapenek kristal likidoen ikerketan garrantzi handia izan dute, izan ere, hauei buruz gehiago jakitea ahalbidetu dute, honek [[mineralogia]]n aberastasuna ekarri du.

 

 

Egitura ordenatua izateak, zenbait ezaugarri fisiko mikroskopiko izatea eragiten ditu, gogortasuna, kristal forma eta esfoliazioa. Duela gutxi, proposamen berriak plazaratu dira definizioa aldatzeko eta substantzia biogenikoak edo amorfoak ere kontuan hartzeko. Mineralogia

{{esaera2|Espezie mineralak modu desberdinetan sailkatuak izan daitezke, konposizio kimikoaren, egituraren kristalinoaren, sorreraren, asoziazioaren, historia genetikoaren edo baliabideen arabera, adibidez, sailkapena erabili behar den helburuaren arabera.|IMA<ref>{{Erreferentzia|izena=Stuart J.|abizena=Mills|izenburua=The standardisation of mineral group hierarchies: application to recent nomenclature proposals|orrialdeak=1073–1080|abizena2=Hatert|abizena3=Nickel|abizena4=Ferraris|izena2=Frédéric|izena3=Ernest H.|izena4=Giovanni|data=2009-10-01|url=http://www.ingentaconnect.com/content/schweiz/ejm/2009/00000021/00000005/art00011|aldizkaria=European Journal of Mineralogy|alea=5|zenbakia=21|doi=10.1127/0935-1221/2009/0021-1994|sartze-data=2017-11-25}}</ref>}}

 

 

Skinnerren definizioak kontuan hartzen ditu konposatu hauek, beraz bere definizioan kristalak amorfoak edo kristalinoak izaten ahal direla baieztatzen du, honela kristal likidoak barneratzen. Nahiz eta biomineralak eta kristal likidoak mineral ohikoenak ez izan, mineralen definizioa muga batzuen barruan finkatzen laguntzen dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Hefferan,|abizena=Kevin.|izenburua=Earth materials|argitaletxea=Wiley-Blackwell|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/466333998|isbn=9781444334609}}</ref>. Nickelen definizioaren arabera edozein substantzia mineral gisa onartua izateko, egitura kristalinoa izan behar du. 2011ko artikulu batek ikosahedrita (burdin-kobre-aluminio aleazio bat) mineraltzat kontsideratzen du. Substantzia honek bere simetria ikosaedriko bereziaren ondorioz du izen hau, ia kristala da. Ia kristalak diren substantzia hauek, benetako kristalekin alderatuta, egitura ordenatua dute, baina, ez modu periodikoa.<ref>{{Erreferentzia|izena=Luca|abizena=Bindi|izenburua=Icosahedrite, Al63Cu24Fe13, the first natural quasicrystal|orrialdeak=928–931|abizena2=Steinhardt|abizena3=Yao|abizena4=Lu|izena2=Paul J.|izena3=Nan|izena4=Peter J.|data=2011-05-01|url=https://pubs.geoscienceworld.org/msa/ammin/article-abstract/96/5-6/928/45395/icosahedrite-al63cu24fe13-the-first-natural|aldizkaria=American Mineralogist|alea=5-6|zenbakia=96|issn=0003-004X|doi=10.2138/am.2011.3758|sartze-data=2017-11-29}}</ref>

Mineralak eta [[arroka]]k ez dira baliokideak. Arroka bat mineral bat edo gehiagoz osatutako agregatu bat izan daiteke, edo mineralik ez izan. [[Kareharri]]a edo [[kuartzita]] bezalako arrokak mineral batez osatuta daude nagusiki –[[kaltzita]] edo [[Aragonito|argonitoa]], kareharriaren kasuan eta kuartzoa kuartzitarenean–. Arroka batzuk mineral nagusien (esentzialen) kantitate erlatiboaren arabera sailkatuak izaten ahal dira; [[granito]]a [[feldespato]], [[plagioklasa]] eta [[kuartzo]] proportzioen arabera definitzen da, adibidez. Arrokaren beste mineralak, mineral osagarri deitzen dira eta ez dute arrokaren konposizio orokorra anitz baldintzatzen. Arrokak osotasunean materia ez mineralez osatuta egon daitezke, [[Harrikatz|ikatza]], adibidez, [[materia organiko]]tik sortutako [[karbono]]z osatutako [[arroka sedimentario]]a da.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Rocks & fossils : a guide to..|argitaletxea=Fog City Press|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/213472208|edizioa=Rev. ed|isbn=9781740896320}}</ref>

 

 

==== Gaur egungo sailkapena ====

Mineralak klase, familia, talde, espezie eta barietateen arabera sailkatzen ahal dira.

# elementu natiboak.

Strunzen sailkapena:

 

Mineralak bi propietate dituzte: propietate fisikoak eta propietate kimikoak.