Jaltako Batzarra: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Autoritate kontrola jartzea
t Txukundu
1. lerroa:
[[Fitxategi:Yalta_summit_1945_with_Churchill,_Roosevelt,_Stalin.jpg|thumb|250px|Jaltako "Hiru Handiak": [[Winston Churchill]], [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]] eta [[Iosif Stalin|Joseph Stalin]].]]
'''Jaltako Batzarra''' [[Bigarren Mundu Gerra]]ko [[Bigarren Mundu Gerrako aliatuak|Aliatu]] nagusien arteko bilera izan zen, [[Jalta]] hirian ([[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBan]]) [[1945]]eko [[otsailaren 4]] eta [[otsailaren 11|11]] bitartean egindakoa.
[[Ameriketako Estatu Batuak|AEBak]], [[Erresuma Batua]]k eta [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobiet Batasunak]] parte hartu zuten. [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]] atzerrira atera zen azken aldia izan zen. Bigarren Mundu Gerra osteko Europan potentzia bakoitzak izango zituen eragin eremuak zirriborratu zituen.
 
Bildutako alderdi bakoitzak bere asmoak eta beldurrak eraman zituen bilerara. Rooseveltek sobietarrek [[Pazifikoko Gerra|Ozeano Barean]], [[Japonia]]ren kontra alegia, ere borroka egin zezaten nahi zuen. Churchill ekialdeko [[Europa]]n, batik bat [[Polonia]]n hauteskunde eta instituzio askeak osa zitezen saiatu zen . Stalinek, bere aldetik, SESBko barne segurtasunerako ezinbestekoa zelakoan, ekialdeko Europan bere menpeko zonaldea osatu nahi izaten zuen.
 
Poloniaren auzian, Stalinek argudiatu zuen aurreko inbasioak [[Errusia]]ra Poloniatik iritsi zirela, eta, beraz, Polonia, ohore kontua baino, heriotza edo bizitzako kontua zela Errusiarentzat. Hori dela eta, PoloniarekikoPoloniaren eskakizunaeskaerak ezezin omen ziren negoziatzekoak:negoziatu. Agintariek hiru pospolorekin irudikatu zuten mapa berria, eskuineko pospoloa ezkerrera eramanez. Errusiarrek Poloniako ekialdea bereganatuko zuten, eta, Poloniak, ordainsarian, mendebaldera jo behar izango zuen, Alemaniaren kaltetan. Hauteskunde askeak antolatzeko agindua eman bazuen ere, [[1947]]ko urtarrilean egin zirenek estatu sozialista bultzatu zuten.
Gainera, hirurok gerra osteko [[Alemania]] nola gobernatu behar zen zehaztu nahi zuten. Stalinek abantaila estrategikoa zeukan, une haietan, [[Georgi Zhukov]] jenerala [[Berlin]]dik kilometro gutxitara baitzuen.
 
Gainera, hirurok gerra osteko [[Alemania]] nola gobernatu behar zen zehaztu nahi zuten. Stalinek abantaila estrategikoa zeukan, une haietan, [[Georgi Zhukov]] jenerala [[Berlin]]dik kilometro gutxitara baitzuen. Alemaniari zegokionez, aurrean hartutako erabakiak berretsi ziren: hirutan banantzekoa zen eta bildutako hiru botereek zonalde bana okupatuko zuten. [[Frantzia]]k bere zatia Erresuma Batutik eta AEBetatik lortu zuen geroago. Berlin bera, nahiz eta sobietarren eremuan egon, hirutan zatitzekoa zen.
Poloniaren auzian, Stalinek argudiatu zuen aurreko inbasioak [[Errusia]]ra Poloniatik iritsi zirela, eta, beraz, Polonia, ohore kontua baino, heriotza edo bizitzako kontua zela Errusiarentzat. Hori dela eta, Poloniarekiko eskakizuna ez ziren negoziatzekoak: Errusiarrek Poloniako ekialdea bereganatuko zuten, eta, Poloniak, ordainsarian, mendebaldera jo behar izango zuen, Alemaniaren kaltetan. Hauteskunde askeak antolatzeko agindua eman bazuen ere, [[1947]]ko urtarrilean egin zirenek estatu sozialista bultzatu zuten.
 
Rooseveltek apostuapustu sendoa egin zuen SESBek Japoniaren aurka egin zezan. Stalinek eskatu zuen [[Mongolia]]k [[Txinako Herri Errepublika|Txinatik]] independentzia eskuratu behar zuela. Akordio hau bete zen Txinarekin hartu-eman diplomatikorik izan gabe. Jaltako Batzarra amaitu eta berehala, Sobiet Batasunak [[Japoniar Inperioa]]ri egin zion eraso. Gero, ordea, SESBek ez zuen [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Franciscoko]] bake hitzarmena sinatu Japoniarekin. Gaur egun ere ez dute horrelakorik hitzartu. Eratzekoa zen [[Nazio Batuen Erakundea]]n parte hartuko zuela agindu zuen Stalinek, Segurtasun Kontseiluko behin betiko herrialdeek veto boterea ziurtatuta. Erabaki honek kritika gogorrak jaso zituen AEBetan hurrengo urteetan. Aipatu izan da Roosevelten gaixotasuna (hortik gutxira hil zen) horrelako ebazpenak onartzeko. Jatorrizko gobernu guztiak bueltatzekoak ziren, eta zibil guztiei bere herrialdera itzultzeko eskubidea bermatu zitzaien. [[Demokrazia]]k berriro osatzekoak ziren, hauteskunde askeak eginez, ordena Europara itzul zedin.
 
Eratzekoa zen [[Nazio Batuen Erakundea]]n parte hartuko zuela agindu zuen Stalinek, Segurtasun Kontseiluko behin betiko herrialdeek veto boterea ziurtatuta. Erabaki honek kritika gogorrak jaso zituen AEBetan hurrengo urteetan. Aipatu izan da Roosevelten gaixotasuna (hortik gutxira hil zen) horrelako ebazpenak onartzeko.
 
Alemaniari zegokionez, aurrean hartutako erabakiak berretsi ziren: hirutan banantzekoa zen eta bildutako hiru botereek zonalde bana okupatuko zuten. [[Frantzia]]k bere zatia Erresuma Batutik eta AEBetatik lortu zuen geroago. Berlin bera, nahiz eta sobietarren eremuan egon, hirutan zatitzekoa zen.
 
Jatorrizko gobernu guztiak bueltatzekoak ziren, eta zibil guztiei bere herrialdera itzultzeko eskubidea bermatu zitzaien. [[Demokrazia]]k berriro osatzekoak ziren, hauteskunde askeak eginez, ordena Europara itzul zedin.
 
== Ituna ==