Wikipedia

Ziborg: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
1. lerroa:
'''Ziborg''' ([[ingeles]]ez ''Cyborg'') organismo zibernetiko hitzetik dator, ''Cyber(netics) organism''. Ziborg hitza erdi-organiko eta erdi-mekaniko diren izakiei esateko erabiltzen da.
 
Terminoa [[Manfred E. Clynes]] eta [[Nathan S. Kline-k]] sortu zuten 1960an, estralurtarren inguruetan bizirik iraun lezakeen gizaki hobetuari buruz hitz egiteko. Ideia horretara iritsi ziren gizakien eta makinen arteko harreman estuagoa behar zela pentsatu ondoren, espazioaren esplorazioak irudikatzen zuen muga berria marrazten hasi zen unean. Tresna fisiologikoen eta datuak prozesatzeko sistemen diseinatzailea zen Clynes, New Yorkeko Rockland State Ospitaleko Simulazio Dinamikoko Laborategiko zuzendari zientifikoa.
 
Ziborg hitza ez da bioniko, biorobot edo android terminoen berdina; bere funtzioa berrezarri duen edo bere trebetasunak hobetu dituen organismo bati aplikatzen zaio, berrelikadura motaren baten mende dagoen osagai artifizial edo teknologiaren baten integrazioaren ondorioz. Ziborg ugaztuntzat hartzen badira ere, gizakiak barne, edozein organismo mota ere izan litezke.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Carvalko, Joseph (2012). The Techno-human Shell-A Jump in the Evolutionary Gap. Sunbury Press. ISBN 978-1-62006-165-7.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
20. lerroa:
Karbonozko nanotutuz eta zelula begetal edo fungikoekin egituratutako Cyborg ehunak ehun artifizialen ingeniaritzan erabili dira, erabilera mekaniko eta elektrikoetarako material berriak ekoizteko. Di Giacomo eta Marescak aurkeztu zuten lana Mrs 2013 udaberriko konferentzian, apirilaren 3an.
 
<br />Lortutako cyborga ekonomikoa da, arina, eta propietate mekaniko bakarrak ditu. Nahi diren formetan ere konformatu daiteke. MWCNTrekin konbinatutako zelulak material likatsua osatu zuten zelula eta nanotutuen agregatu espezifiko gisa koprezitatu ziren. Era berean, zelula lehorrek MWCNT sarerako matrize egonkor gisa jarduten zuten oraindik. Mikroskopia optikoaren bidez ikusi zenean, materiala oso paketatutako zelulez osatutako "ehun" artifizial baten antza zuen. Lehortze zelularraren eragina "zelula mamu" itxuragatik agertzen da. MWCNTen eta zelulen arteko elkarreragin fisiko nahiko espezifikoa ikusi zen mikroskopia elektronikoaren bidez, eta horrek iradokitzen du zelula-paretak (zelula fungikoen eta begetalen zatirik kanpokoenak) zeregin aktibo garrantzitsua izan dezakeela CNT sare bat ezartzeko eta hura egonkortzeko. Material berritzaile hori hainbat aplikazio elektronikotan erabil daiteke, berokuntzatik hasi eta detekziora arte, eta irrati-maiztasuneko elektronikarako eta teknologia aeroespazialerako blindaje elektromagnetikoan ustiatzeko bide garrantzitsu berriak irekitzeko ahalmena du. Bereziki, tenperatura detektatzeko propietateak dituzten Candida albicans zelulen cyborg ehuneko materialen erabileraren berri eman da.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Di Giacomo, Raffaele; Maresca, Bruno; Porta, Amalia; Sabatino, Paolo; Carapella, Giovanni; Neitzert, Heinz-Christoph (2013). "Candida albicans/MWCNTS: A Stable Conductive Bio-Nanocomposite and Its Temperature-Sensing Properties". IEEE Transactions on Nanotechnology. 12 (2): 111–114. Bibcode:2013ITNan..12..111D. doi:10.1109/TNANO.2013.2239308.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
 
=== Benetako cyborgization saiakerak ===
Gaur egungo aplikazio [[protesiko]]<nowiki/>etan[[, Otto Bock Health]] Carek garatutako C-Leg sistema, lesio edo gaixotasun baten ondorioz anputatua izan den giza hanka bat ordezkatzeko erabiltzen da. C-Leg artifizialean sentsoreak erabiltzeak nabarmen ibiltzen laguntzen du erabiltzailearen martxa naturala erreplikatzen saiatzean, anputazioaren aurretik izango litzatekeen bezala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otto Bock HealthCare : a global leader in healthcare products {{!}} Otto Bock|data=2008-03-30|url=https://web.archive.org/web/20080330002400/http://www.ottobockus.com/PRODUCTS/LOWER_LIMB_PROSTHETICS/cleg_technology.asp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-03-29}}</ref> Hainbat protesik, hala nola C-Leg eta iLimb aurreratuena, mundu errealeko Ziborg aplikazioen hurrengo belaunaldirako lehen urrats errealtzat hartzen dira. Gainera, inplante koklearrak eta inplante magnetikoak dira, pertsonei beste modu batean izango ez zutenaren sentsazioa ematen dietenak, eta Ziborg sortzen dituztela ere esan daiteke.
 
Ikusmenaren zientzian, garuneko inplante zuzenak sortzetikoa ez den itsutasuna (eskuratua) tratatzeko erabili dira. Ikusmena berrezartzeko garuneko interfaze funtzional bat asmatu zuen lehen zientzialarietako bat William Dobelle ikertzaile pribatu bat izan zen. Dobelleren lehen prototipoa "Jerry" n ezarri zen, helduaroan itsututako gizona, [[1978]]<nowiki/>an. 68 elektrodo zituen matrize bakarreko BCI bat Jerryren azal bisualean ezarri zen eta [[Fosgeno|fosfeno]]<nowiki/>ak ekoiztea lortu zuen. Sistemak betaurrekoetan muntatutako kamerak zituen inplantera seinaleak bidaltzeko. Hasiera batean, inplanteak grisezko itzalak ikustea ahalbidetu zion Jerryri, koadro abiadura baxuko ikuseremu mugatu batean. Horrek ere bi tonako unitate zentral batera konektatuta egotea eskatu zuen, baina elektronikaren murrizketak eta konputagailu azkarrenek bere begi artifiziala eramangarriagoa bihurtu zuten, eta orain zeregin sinpleak egiteko aukera ematen dio, laguntzarik gabe.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven|abizena=Kotler|izenburua=Vision Quest|data=2002-09-01|url=https://www.wired.com/2002/09/vision/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2020-03-29}}</ref><br />
 
1997an, Philip Kennedy zientzialari eta medikuak Johnny Rayren munduko lehen cyborg gizatiarra sortu zuen, Vietnamgo beterano bat, garuneko isuria jasan zuena. Rayren gorpua, medikuek deitzen zioten bezala, "giltzapetuta" zegoen. Rayk bere antzinako bizimodua berreskuratu nahi zuen, eta Kennedyren esperimentua onartu zuen. Kennedyk, Rayren garunaren zatitik gertu diseinatu zuen (eta elektrodo neurotrofiko deitu zuen) inplante bat txertatu zuen, Rayk, bere gorputzean mugimendu pixka bat izan zezan. Kirurgia arrakastatsua izan zen, baina 2002an Johnny Ray hil eginzen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Baker, Sherry. "Rise Of The Cyborgs." Discover 29.10 (2008): 50. Science Reference Center. Web. 4 Nov. 2012|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
36. lerroa:
 
Ziborg asko daude funtzio anitzeko mikrotxipak dituztenak eskuetan. Txipekin txartelak irristatu, ateak ireki edo desblokeatu, inprimagailuak bezalako gailuak erabili edo, kriptomoneda erabiltzen duten batzuekin, produktuak eros daitezke, edariak adibidez, eskuaren mugimendu batekin. <ref>{{Erreferentzia|izena=Andrew Zaleski, special to|abizena=CNBC.com|izenburua=This body hacker is turning people into cyborgs|hizkuntza=en|data=2016-05-28|url=https://www.cnbc.com/2016/05/26/this-body-hacker-is-turning-people-into-cyborgs.html|aldizkaria=CNBC|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
 
<br />
 
==== BodyNET ====
51 ⟶ 49 lerroa:
==== Medikuntzan ====
Medikuntzan, bi Ziborg mota-daude: zaharberritzailea eta hobetua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=University of Minnesota Press|hizkuntza=en|data=2019-11-11|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=University_of_Minnesota_Press&oldid=925579804|sartze-data=2020-03-29|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>
-* Zaharberritzailea: Prozesu hautsiak edo falta direnak konpontzea da, funtzio-maila osasungarrira edo batez bestekora itzultzeko. Galdu ziren jatorrizko fakultate eta prozesuetan ez dago hobekuntzarik.▼
 
-* Hobetua: Prozesu normalak gainditzeko asmoa du, edo baita jatorrian bertan ez zeuden funtzio berriak lortzeko ere.▼
▲- Zaharberritzailea: Prozesu hautsiak edo falta direnak konpontzea da, funtzio-maila osasungarrira edo batez bestekora itzultzeko. Galdu ziren jatorrizko fakultate eta prozesuetan ez dago hobekuntzarik.
 
▲- Hobetua: Prozesu normalak gainditzeko asmoa du, edo baita jatorrian bertan ez zeuden funtzio berriak lortzeko ere.
 
Protesiek, oro har, galdutako edo kaltetutako gorputz-zatiak artifizio mekaniko baten integrazioarekin osatzen dituzten arren, medikuntzako inplante bioikoek organo eredugarriek edo gorputz-atalek jatorrizko funtzioa hurbilagotik imitatzea ahalbidetzen dute. Michael Chorostek inplante koklearrekin, edo entzumen bionikoarekin, izan zuen esperientziaren memoria bat idatzi zuen, Bioika eta nanoteknologien etengabeko garapen teknologikoa eredu biologikoaren jatorrizko funtzionaltasuna gainditzen duten Ziborg-entzako etorkizuneko aukerak eta hobekuntza planteatzen hasi zen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Becoming More Than Human: Technology and the Post-Human Condition -- Introduction|url=https://jetpress.org/v19/marsen.htm|aldizkaria=jetpress.org|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
81 ⟶ 77 lerroa:
[[Neil Harbisson|Neil Harbisso]] eta Moon Ribas ziborgek sortu zuten fundazioa.
 
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
 
== Kanpo estekak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Ziborg"(e)tik eskuratuta