20:04, 29 martxoa 2020ko berrikusketa aldatu Josu (eztabaida \| ekarpenak) 12.287 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		20:06, 29 martxoa 2020ko berrikusketa aldatu desegin Josu (eztabaida \| ekarpenak) 12.287 edits →‎Historia Hurrengo ezberdintasuna →
28. lerroa: == Historia == [[File:Martinus Willem Beijerinck in his laboratory.jpg\|thumb\|[[Martinus Beijerinck]] bere laborategian, 1921ean.]] [[Louis Pasteur]]rek ezin izan zuen [[Amorru (gaixotasuna)\|amorrua]] eragin zuen agenterik aurkitu, eta [[mikroskopio]]ek antzemateko txikiegia zen [[patogeno]] baten inguruan espekulatu zuen<ref>{{Erreferentzia\|izena=Guy\|abizena=Bordenave\|izenburua=Louis Pasteur (1822–1895)\|orrialdeak=553–560\|data=2003-05-01\|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1286457903000753\|aldizkaria=Microbes and Infection\|alea=6\|zenbakia=5\|issn=1286-4579\|doi=10.1016/S1286-4579(03)00075-3\|sartze-data=2019-10-07}}</ref>. [[1884]]an [[Charles Chamberland]] mikrobiologo frantziarrak [[Chamberland iragazkia]] (edo ''Pasteur-Chamberland iragazkia'') asmatu zuen, bakterio guztiak bertatik igarotzen zen soluzio batetik ezabatzeko bezain txikiak ziren poroekin{{sfn\|Shors\|2008\|p=76-77}}. [[1892]]an, [[~~Dmitri~~Dimitri Ivanovski]] biologo errusiarrak iragazki hau erabili zuen orain [[tabakoaren mosaikoaren birusa]] bezala ezagutzen dena aztertzeko: kutsatutako tabako landareen hosto birrinduen estraktuak infekziosoak izaten jarraitzen zuten, baita bakterioak desagerrarazteko filtrazioa egin ondoren ere. Ivanovskik iradoki zuen bakterioek eragindako [[toxina]] batek eragin zezakeela infekzioa, baina ez zuen ideiarekin jarraitu<ref>{{Erreferentzia\|abizena=Topley, W. W. C. (William Whiteman Carlton), 1886-1944.\|izenburua=Topley & Wilson's microbiology and microbial infections.\|argitaletxea=Arnold\|data=1998\|url=https://www.worldcat.org/oclc/38290809\|edizioa=9th ed.\|isbn=0340614706\|pmc=38290809\|sartze-data=2019-10-07}}</ref>. Une horretan pentsatzen zen agente infekzioso guztiak iragazkiek atxiki eta inguru nutritibo batean landu zitezkeela, eta hori [[gaitzen teoria mikrobiarra]]ren parte zen{{sfn\|Dimmock\|2007\|p=4}}. [[1898]]an [[Martinus Beijerinck]] herbeheretar mikrobiologoak esperimentuak errepikatu zituen eta iragazitako soluzioak agente infekzioso forma berri bat zuela konbentzitu zen{{sfn\|Dimmock\|2007\|p=4-5}}. Agentea [[Mitosi\|zatitzen ari ziren zeluletan]] soilik biderkatzen zela ikusi zuen, baina bere esperimentuek partikulez egina zegoela frogatu ez zutenez, ''[[contagium vivum fluidum]]'' (ernamuin bizi disolbagarria) deitu zion, eta birus hitza berriz sartu zuen terminologia zientifikoan. Beijerinckek birusak [[likido]]ak zirela esan zuen, gerora [[Wendell Stanley]]k ezeztatutako teoria bat, partikulak zirela frogatu zuenean. Urte horretan bertan, [[Friedrich Loeffler]] eta [[Paul Frosch]]ek antzeko iragazki baten bidez pasatu zuten lehen animalia birusa: [[aphthobirus]]a, [[sukar aftoso]]aren agentea<ref>{{Erreferentzia\|izenburua=Desk encyclopedia of general virology\|argitaletxea=Academic Press\|data=2010\|url=https://www.worldcat.org/oclc/480587729\|isbn=0123751624\|pmc=480587729\|sartze-data=2019-10-07}}</ref>. XX. mendearen hasieran, [[Frederick Twort]] bakteriologo ingelesak bakterioak kutsatzen dituzten birus talde bat aurkitu zuen, orain [[bakteriofago]]ak (edo normalean ''fago''ak) deituak{{sfn\|Shors\|2008\|p=589}}, eta [[Felix d'Herelle]] mikrobiologo franko-kanadarrak, berriz, [[agar plaka]] batean gehitzerakoan bakterioak hiltzen zituzten birusak deskribatu zituen. Birus horiek zehaztasunez diluitu zuen, eta [[diluzio]] altuenek (birus kontzentrazio baxuenak), bakterio guztiak hil beharrean, organismo hilen eremu diskretuak osatzen zituztela aurkitu zuen. Eremu horiek kontatzeak eta diluzio-faktorearekin biderkatzeak jatorrizko esekiduran zegoen birus kopurua kalkulatzea ahalbidetu zion<ref>{{Erreferentzia\|abizena=Publications service\|izenburua=On an invisible microbe antagonistic toward dysenteric bacilli: brief note by Mr. F. D'Herelle, presented by Mr. Roux\|orrialdeak=553–554\|data=2007-09-01\|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0923250807001507\|aldizkaria=Research in Microbiology\|alea=7\|zenbakia=158\|issn=0923-2508\|doi=10.1016/j.resmic.2007.07.005\|sartze-data=2019-10-07\|serie=Commemoration of Felix Herelle's discovery}}</ref>. Fagoak [[sukar tifoide]]a eta [[kolera]] bezalako gaixotasunetarako tratamendu potentzial gisa iragarri ziren, baina haien promesa [[penizilina]]ren garapenarekin ahaztu egin zen. [[Antibiotikoekiko erresistentzia\|Bakterioen antibiotikoekiko erresistentziaren]] garapenak bakteriofagoak terapeutikoki erabiltzeko interesa berritu du<ref>{{Erreferentzia\|izena=P.\|abizena=Domingo‐Calap\|izenburua=Back to the future: bacteriophages as promising therapeutic tools\|orrialdeak=133–140\|hizkuntza=en\|abizena2=Georgel\|abizena3=Bahram\|izena2=P.\|izena3=S.\|data=2016\|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/tan.12742\|aldizkaria=HLA\|alea=3\|zenbakia=87\|issn=2059-2310\|doi=10.1111/tan.12742\|sartze-data=2019-10-07}}</ref>.

Birus: berrikuspenen arteko aldeak