Ziborg: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
15. lerroa:
Terminoa Manfred E. Clynes eta Nathan S. Kline-k sortu zuten 1960an, gizaki hobetuari buruz zuen ikusmoldea aipatzeko. Gizaki hobetuak ingurune estralurtarretan biziraun zezakeen.Bere kontzeptua, gizakien eta makinen arteko harreman intimo baten premian pentsatzearen ondorioa izan zen, esplorazio espazialaren muga berria irekitzen hasten zen heinean. Tresna fisiologikoen eta datuak prozesatzeko sistema elektronikoen diseinatzailea, Clynes zientzialari nagusia izan zen New Yorkeko Estatu Ospitaleko simulazio dinamikoko laborategian.
Hitza, lehen aldiz, bost hilabete lehenago inprimatu zen, The New York Times-ek Espazio Hegaldiaren Alderdi Psikosiologikoen sinposioaren berri eman zuenean, non Clynesek eta Klinek euren artikulua aurkeztu zuten lehen aldiz.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Zehr, E. Paul (2011). Inventando Iron Man: la posibilidad de una máquina humana . Johns Hopkins University Press . pag. 5. ISBN 978-1421402260|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
=== Ingeniaritzako Cyborg ehunak ===
Karbonozko nanotutuz eta zelula begetal edo fungikoekin egituratutako Cyborg ehunak ehun artifizialen ingeniaritzan erabili dira, erabilera mekaniko eta elektrikoetarako material berriak ekoizteko. Di Giacomo eta Marescak aurkeztu zuten lana Mrs 2013 udaberriko konferentzian, apirilaren 3an.
<br />Lortutako cyborga ekonomikoa da, arina, eta propietate mekaniko bakarrak ditu. Nahi diren formetan ere konformatu daiteke. MWCNTrekin konbinatutako zelulak material likatsua osatu zuten zelula eta nanotutuen agregatu espezifiko gisa koprezitatu ziren. Era berean, zelula lehorrek MWCNT sarerako matrize egonkor gisa jarduten zuten oraindik. Mikroskopia optikoaren bidez ikusi zenean, materiala oso paketatutako zelulez osatutako "ehun" artifizial baten antza zuen. Lehortze zelularraren eragina "zelula mamu" itxuragatik agertzen da. MWCNTen eta zelulen arteko elkarreragin fisiko nahiko espezifikoa ikusi zen mikroskopia elektronikoaren bidez, eta horrek iradokitzen du zelula-paretak (zelula fungikoen eta begetalen zatirik kanpokoenak) zeregin aktibo garrantzitsua izan dezakeela CNT sare bat ezartzeko eta hura egonkortzeko. Material berritzaile hori hainbat aplikazio elektronikotan erabil daiteke, berokuntzatik hasi eta detekziora arte, eta irrati-maiztasuneko elektronikarako eta teknologia aeroespazialerako blindaje elektromagnetikoan ustiatzeko bide garrantzitsu berriak irekitzeko ahalmena du. Bereziki, tenperatura detektatzeko propietateak dituzten Candida albicans zelulen cyborg ehuneko materialen erabileraren berri eman da.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Di Giacomo, Raffaele; Maresca, Bruno; Porta, Amalia; Sabatino, Paolo; Carapella, Giovanni; Neitzert, Heinz-Christoph (2013). "Candida albicans/MWCNTS: A Stable Conductive Bio-Nanocomposite and Its Temperature-Sensing Properties". IEEE Transactions on Nanotechnology. 12 (2): 111–114. Bibcode:2013ITNan..12..111D. doi:10.1109/TNANO.2013.2239308.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
=== Benetako cyborgization saiakerak ===
Gaur egungo aplikazio
Ikusmenaren zientzian, garuneko inplante zuzenak sortzetikoa ez den itsutasuna (eskuratua) tratatzeko erabili dira. Ikusmena berrezartzeko garuneko interfaze funtzional bat asmatu zuen lehen zientzialarietako bat William Dobelle ikertzaile pribatu bat izan zen. Dobelleren lehen prototipoa "Jerry" n ezarri zen, helduaroan itsututako gizona, [[1978]]<nowiki/>an. 68 elektrodo zituen matrize bakarreko BCI bat Jerryren azal bisualean ezarri zen eta [[Fosgeno|fosfeno]]<nowiki/>ak ekoiztea lortu zuen. Sistemak betaurrekoetan muntatutako kamerak zituen inplantera seinaleak bidaltzeko. Hasiera batean, inplanteak grisezko itzalak ikustea ahalbidetu zion Jerryri, koadro abiadura baxuko ikuseremu mugatu batean. Horrek ere bi tonako unitate zentral batera konektatuta egotea eskatu zuen, baina elektronikaren murrizketak eta konputagailu azkarrenek bere begi artifiziala eramangarriagoa bihurtu zuten, eta orain zeregin sinpleak egiteko aukera ematen dio, laguntzarik gabe.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven|abizena=Kotler|izenburua=Vision Quest|data=2002-09-01|url=https://www.wired.com/2002/09/vision/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2020-03-29}}</ref><br />
1997an, Philip Kennedy zientzialari eta medikuak Johnny Rayren munduko lehen cyborg gizatiarra sortu zuen, Vietnamgo beterano bat, garuneko isuria jasan zuena. Rayren gorpua, medikuek deitzen zioten bezala, "giltzapetuta" zegoen. Rayk bere antzinako bizimodua berreskuratu nahi zuen, eta Kennedyren esperimentua onartu zuen. Kennedyk, Rayren garunaren zatitik gertu diseinatu zuen (eta elektrodo neurotrofiko deitu zuen) inplante bat txertatu zuen, Rayk, bere gorputzean mugimendu pixka bat izan zezan. Kirurgia arrakastatsua izan zen, baina 2002an Johnny Ray hil eginzen.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Baker, Sherry. "Rise Of The Cyborgs." Discover 29.10 (2008): 50. Science Reference Center. Web. 4 Nov. 2012|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
2002an, Jens Naumann kanadarra, helduaroan ere itsutua, Dobelleren bigarren belaunaldiko inplantea jaso zuten 16 pazienteren artean lehena bihurtu zen, BCIren lehen erabilera komertzialetako bat izan zena. Bigarren belaunaldiko gailuak inplante sofistikatuagoa erabiltzen zuen, fosfenoen mapaketa hobea ahalbidetzen zuena, ikuspegi koherente batean. Fosfenoak ikuseremu osoan zabaltzen dira, ikertzaileek gau izartuaren efektua deitzen dioten horretan. Inplantearen ondoren, Naumannek ezin hobeto zaharberritutako bere ikuspegia erabili ahal izan zuen ikerketa institutuaren aparkalekuaren inguruan poliki gidatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BMI: the research that holds the key to hope for millions|hizkuntza=en|data=2008-05-29|url=http://www.independent.co.uk/news/science/bmi-the-research-that-holds-the-key-to-hope-for-millions-835850.html|aldizkaria=The Independent|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
2004an, [[Neil Harbisson]] artista britainiarrak Ziborg antena bat ezarri zuen bere buruan, bere koloreen pertzepzioa giza espektro bisualetik haratago zabaltzeko, burezurreko bibrazioen bidez. Bere antena 2004ko pasaporteko bere argazkian sartu zen, bere Ziborg egoera baieztatzen duena. 2012an, TEDGlobalen, Harbissonek azaldu zuen Ziborg izaten sentitzen hasi zela softwarea eta bere burmuina batu zitzaizkiola nabaritu zuenean, eta aparteko zentzua eman ziotela. [[Neil Harbisson]] Cyborg Fundazioaren sortzaileetako bat da (2004) , eta Transpecies Society fundazioarekin batera sortu zuen 2017an. Elkarte horrek giza nortasunak ez dituzten pertsonak gaitzen ditu, eta organo bakarrak eta berriak garatzeko erabakietan laguntzen die. Neil Harbisson Ziborgaren eskubideen defendatzaile globala da. <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Miah, Andy / Rich, Emma. The medicalization of cyberspace, Routledge (New York, 2008). p.130 ISBN 978-0-415-37622-8|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
Rob Spencek, Toronton egoitza duen zinemagileak, bere buruari bizitza errealeko "Eyeborg" deitzen dionak, eskuineko begia gogor kaltetu zuen bere aitonaren baserrian, haurra zenean, tiro-istripu batean. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Andrea Morabito|izenburua=This filmmaker replaced his eyeball with a camera|hizkuntza=en|data=2016-01-23|url=https://nypost.com/2016/01/23/this-filmmaker-replaced-his-eyeball-with-a-camera/|aldizkaria=New York Post|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
Ziborg asko daude funtzio anitzeko mikrotxipak dituztenak eskuetan. Txipekin txartelak irristatu, ateak ireki edo desblokeatu, inprimagailuak bezalako gailuak erabili edo, kriptomoneda erabiltzen duten batzuekin, produktuak eros daitezke, edariak adibidez, eskuaren mugimendu batekin. <ref>{{Erreferentzia|izena=Andrew Zaleski, special to|abizena=CNBC.com|izenburua=This body hacker is turning people into cyborgs|hizkuntza=en|data=2016-05-28|url=https://www.cnbc.com/2016/05/26/this-body-hacker-is-turning-people-into-cyborgs.html|aldizkaria=CNBC|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
<br />
=== BodyNET ===
BodyNET elkarrekintza humano-elektronikoko aplikazio bat da, gaur egun Stanfordeko Unibertsitateko ikertzaileek garatzen dutena. <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Chu, Bryant; Burnett, William; Chung, Jong Won; Bao, Zhenan (21 de septiembre de 2017). "Trae en el bodyNET" . Naturaleza . 549 (7672): 328–330. Bibcode : 2017Natur.549..328C . doi : 10.1038 / 549328a . PMID 28933443 .|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> Teknologia material erdieroale hedagarrietan oinarritzen da (Elastronic). [[Nature|Nature-]]<nowiki/>n duen artikuluaren arabera, teknologia gailu adimendunek, pantailek eta sentsore sare batek osatzen dute, eta horiek gorputzean ezarri, azalean ehundu edo arropa gisa erabil daitezke. Plataforma horrek etorkizunean telefono adimenduna ordezka dezakeela esaten da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Rachel|abizena=Kaser|izenburua=Researchers think a full 'bodyNET' is the platform of the future|hizkuntza=en-us|data=2017-09-20|url=https://thenextweb.com/augmented-reality/2017/09/20/researchers-think-bodynet-platform-way-future/|aldizkaria=The Next Web|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
=== Ziborg animaliak ===
Backyard Brains konpainia estatubatuarrak RoboRoach izeneko "komertzialki eskuragarri dagoen lehen cyborg" delakoa merkaturatu zuen. Proiektua Michigango Unibertsitateko ingeniaritza biomedikoko ikasleentzako diseinu seniorreko proiektu gisa hasi zen 2010ean eta 2011ko otsailaren 25ean kaleratu zen eskuragarri zegoen beta produktu gisa<ref>{{Erreferentzia|izena=Rachel|abizena=Kaser|izenburua=Researchers think a full 'bodyNET' is the platform of the future|hizkuntza=en-us|data=2017-09-20|url=https://thenextweb.com/augmented-reality/2017/09/20/researchers-think-bodynet-platform-way-future/|aldizkaria=The Next Web|sartze-data=2020-03-29}}</ref>
RoboRoach ofizialki [[TED|Ted]] Global konferentzian Ted hitzaldi baten bidez hasi zen ekoizten, eta 2013an [[crowdsourcing]] [[Kickstarter|Kickstarte]]<nowiki/>r webgunearen bidez, kitak labezomorro baten mugimenduak une batez kontrolatzeko [[mikroestimulazioa]] erabiltzeko aukera ematen die ikasleei, Bluetooth kontrolatzaileaerabiliz. Beste talde batzuek cyborg intsektuak garatu dituzte, Ipar Carolinako Estatu Unibertsitateko ikertzaileak barne, UC Berkeley, eta Nanyangeko Teknologia Unibertsitatea, Singapur, baina RoboRoach izan zen publiko orokorrarentzat eskuragarri zegoen lehen kita, eta Osasun Mentaleko Institutu Nazionalak finantzatu zuen laguntza gisa.
*[[Neil Harbisson]].
| |||