|
Pizterakoan edo berrabiarazterakoan, gainbegirale moduan hasten da sistema. Kargatzen denean edo sistema eragilearen [[Nukleo (informatika)|kernela]] hasten denean, erabiltzailearen modua eta gainbegirale moduaren muga ezar daiteke ( kernel modua bezala ezagutua).
Kernelak gainbegirale modua erabiltzen du behe-mailako lanetan, hardwareakhardwarean murrizketamurrizketarik gabeko sarrerakontrola behar duenean. Esate baterakoAdibidez, memoriarakomemoriaren atzipenaeta kontrolatu etagailuen gailuekinarteko komunikatukomunikazioak (disko unitateak eta bideo bistaratze dispositiboak adibidezerabiltzeko esaterako). Erabiltzaile modua, berriz, beste guztirako erabiltzen da. Aplikazio programak, testu prozesadoreak eta datu baseen administratzaileak esaterako, erabiltzaile moduaren barruanmoduan lan egiten dute eta kernelaren kontrolafuntzioetara gainditu beharjotzen dute makinaren errekurtsoakbaliabideak atzitzeko, zeinekhonek gainbegirale moduan aldaketakeragiketak sortzenburu dituditzan. Orokorrean, nukleo kontrolmodura transferentzia lortzenpasatzen da [[software etenaldia|software etenaldien]] sortzen duen makina mailako agindu baten exekuzioaren bitartez. Software etenaldiak aldaketa sortzen duHorrela erabiltzaile modutik gainbegirale modura igaro eta sistemaren kodea exekutatzen hasten da kontrola nukleoari emanez.
==Fitxategi-sistema==
Erabiltzaile moduan, programak atzitu dezake mikroprozesadorearen aginduen murrizketen multzoa eta, orokorrean, ezin dute sistemaren funtzionamendua nahasi dezakeen instrukziorik exekutatu. Gainbegirale moduan, ezabatzen dira instrukzio exekuzioen murriztapenak, horrela nukleoak makinaren baliabideen atzipen mugagabea eduki ditzake.
Gaur egungo [[Sistema eragile|sistema eragileetan]] fitxategiak byte sekuentzia batean daude antolatuta. Fitxategi baten [[Fitxategi formatu|formatua]] bere edukiak definitzen du, nahiz eta sistema eragile batzuetan formatua [[Fitxategi-luzapen|fitxategi-luzapenaren]] arabera adierazten den. Adibidez, testu fitxategi baten byteak (.txt [[Windows|Windows-en]]) [[ASCII]] edo [[UTF-8]]-rekin daude lotuta, irudi, bideo edo audio baten byteak, ordea, beste modu batera interpretatzen dira. FitxategiFitxategiekin motabatera gehieneksistema eragileak [[ Metadatu|metadatuentzakometadatu]] <nowiki/>ak biltegiratzen ditu, fitxategiarekin lotutako hainbat byteinformazio izangordetzeko: ditzaketeizena, ditzaketemota, fitxategiarentamaina, oinarrizkobabeserako informazioainformaziorako, gordetzekosortutako eta atzitutako datak... ▼
===Fitxategi bereziak===
==Fitxategien edukiak==
Sistema eragilearentzat fitxategia termino abstraktu bat da, gehienetan diskoan gordetako fitxategiak izan arren. Fitxategi bereziak ere badira, tartean dispositiboak edo gailuen deskribatzen dituzten fitxategiak (karakterekoan edo blokekoak), katalogoak edo direktorioak, komunikaziorakoak (''pipe''ak eta ''socket''ak)...
▲Gaur egungo [[Sistema eragile|sistema eragileetan]] fitxategiak byte sekuentzia batean daude antolatuta. Fitxategi baten [[Fitxategi formatu|formatua]] bere edukiak definitzen du, nahiz eta sistema eragile batzuetan formatua [[Fitxategi-luzapen|fitxategi-luzapenaren]] arabera adierazten den. Adibidez, testu fitxategi baten byteak (.txt [[Windows|Windows-en]]) [[ASCII]] edo [[UTF-8]]-rekin daude lotuta, irudi, bideo edo audio baten byteak, ordea, beste modu batera interpretatzen dira. Fitxategi mota gehienek [[Metadatu|metadatuentzako]] hainbat byte izan ditzakete ditzakete, fitxategiaren oinarrizko informazioa gordetzeko.
===Datuen egituraketa fitxategianfitxategietan eta katalogoetan=== ▼===Fitxategiaren tamaina===
Fitxategi baten informazioa pakete txikiagoz egon ohi da osatuta (normalean erregistroak edo lerroak) indibidualki baina sistemarako byte segidak dira. desberdinak direnak, baina ezaugarri komunak dituztenak.
Une konkretu batean fitxategi batek tamaina bat behar du izan, orokorrean [[Byte|byte]] kopuru batekin adierazita. Gaur egungo sistema eragileetan tamaina edozein zenbaki oso ez negatibo izan daiteke, sistemak ezartzen duen maximo bat arte.
Bestalde fitxategiak diskoan egitura logikoetan antolatzen dira (katalogoak) eta horretan sistema eragileak ere laguntzen du. Sistemak katalogo bakoitzaren fitxategien eta azpikatalogoen informazioa biltegiratzen ditu, estekak gordez fitxategi-sistemaren zuhaitz edo sare egitura islatu ahal izateko.
Kasu berezi bat zero byteko fitxategiak dira; fitxategi hauek orain sortu berri diren fitxategiak, oraindik daturik ez dutenak, edo erroredun fitxategiak izan daitezke (bertan behera geratu den eragiketa baten ondorioz).
Datuak biltegiratzean sistema eragileak bilatu behar du oreka abiaduraren eta espazioaren optimizazioaren artean. Hori lortzeko, diskoetan karaktereak banan banan idatzi beharrean, jarraitutako karaktereak bloketan biltzen ditu, eta diskoa atzitzen denean bloke oso bat irakurtzen edo idazten da.
▲===Datuen egituraketa fitxategian===
Fitxategi baten informazioa pakete txikiagoz egon ohi da osatuta (normalean erregistro edo linea deituak) indibidualki desberdinak direnak, baina ezaugarri komunak dituztenak. Adibidez, soldata-orri bat gordetzen duen fitxategi batean, enpresa bateko langile guztien datuak eta bakoitzaren soldata aurki daitezke. Soldata-orriko erregistro bakoitzak langile bakar bati egite dio erreferentzia, eta erregistro guztiek ezaugarri komun bat dute, soldatekin daude erlazionatuta. Testu fitxategi batek lineak izan ditzake, inprimatutako paper batek dituen lerroak bezala.
Nola multzokatu informazioa fitxategi batean diseinuaren menpe geratzen da, eta ondorioz fitxategi baten informazioa egituratzeko modu desberdin asko daude. Fitxategi informatiko gehienak [[Ordenagailu programa|ordenagailu programek]] erabiliak dira, beraien funtzionamendurako sortu, aldatu eta ezabatzen dituzten fitxategiak. Programatzaileek erabakitzen dute zer fitxategi behar dituzten, nola erabiliko diren, eta (normalean) beraien izenak.
Hauek dira programa batek fitxategi baten egin ditzakeen eragiketak , fitxategien gaineko [[Sistema-dei|sistema-deiekin]] bat datozenak: ▼
Kasu batzuetan programek erabiltzailearentzat ikusgarriak diren fitxategiak atzitzen dituzte. Adibidez, [[Testu-tratamenduko programa|testu-tratamenduko programa]] batean, erabiltzaileak berak izendatu dituen fitxategiak aldatzen ditu. Nahiz eta fitxategiaren barne egitura testu-tratamenduko programak ulertzen duen formatu batean egon, erabiltzaileak fitxategiaren izena, kokapena eta bertan gordeko den testua aukeratzeko gaitasuna du.
Aplikazio askok bere datu guztiak fitxategi bakar batean gordetzen dituzte, barne adierazleak erabiliz informazio mota desberdinak desberdintzeko. Honen abantaila bat fitxategi kopurua murriztea da, errazago mugitu ahal izateko, edo zaharkitutako fitxategiak errazago kudeatzeko.
▲Hauek dira programa batek fitxategi baten egin ditzakeen eragiketak:
* Fitxategi berri bat sortu
* Fitxategien baimenak eta atributuak aldatu
| 