Tordesillasko Ituna: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-[Cc]ite[ _]book +erreferentzia) |
No edit summary |
||
5. lerroa:
== Aurrekariak ==
=== Alcáçovaseko Ituna ===
Tordesillasko Ituna, Alcáçovaseko Itunaren aurrekaria izan zen, 1479ko irailak 4an, Elisabet Gaztelakoa eta Fernando Aragoikoa eta Alfontso V.a Portugalgoa erregeek sinatua, honen bidez, Gaztelako Ondorengotza gerrari amaiera eman zion bakea zigilatu zelarik. Beligerantziaren amaiera formalizatzeko balio izateaz gain, itunak beste klausula batzuk ere bazituen, kanpo-proiekzioaren politikari buruzkoak, une hartan Gaztelak eta Portugalek Ozeano Atlantikoa eta Afrikako kostaldeak menderatzeko lehian baitzeuden. Itun horren banaketaren bidez, Gaztelako Koroak Kanariar uharteak jaso zituen, eta Portugalgo Erresumak, berriz, Madeira, Azoreak eta Cabo Verde uharteen gainean eta Ginearen eta, oro har, Afrikako kostaldearen gainean zuen domeinuaren aitorpena lortu zuen: "Aurkitutako eta termino horietan aurkitu, konkistatu edo deskubritu den guztia, okupatua edo aurkitua izan dela adierazten du".
<br />
=== Aurrekari hurbila: Kolonen lehen bidaia ===
Kolonek Amerikara egin zituen lau bidaietatik lehenengoaren ibilbidea berreraikitzea, Koloni egotzitako Egunkariaren datuetan oinarrituta.
1492an Gaztela eta Aragoiko erregeek Kristobal Koloni Ozeano Atlantikoan mendebalderantz nabigatuz aurkikuntza espedizio bat egiteko baimena eman zioten. Bi karabelek parte hartu zuten: la Pinta, eta La Niña eta Santa Maria naok, Martin Alonso Pinzón, Vicente Yañez Pinzón eta Juan de la Cosa buru zituztela, hurrenez hurren.
XV. mendearen amaieran, batzuek, kalkuluak baliozkotzat jotzen zituzten, Klaudio Ptolomeoren 180 000 estadioko lurreko zirkunferentziaren gainean, 28350 kilometroko zirkunferentzia bat ematen zuena, Lurraren zirkunferentzia erreala, 40 120 kilometrokoa da, Ptolomeoren kalkuluarekiko, 11 770 kilometrokoa, eta, Amerikako eta Asiako kostaldeen artean, 11200 kilometro inguruko gehienezko arku bat dago. Neurri-akats hori kontuan hartuta, eta Marko Polo Txinara iritsi zenetik Europan Asiako ekialdeko kostaldeko profilak ezagutzen zirela kontuan hartuta, Kolonek espero zuen Cipango kostaldea zehazki Antilletako egungo kokalekuan aurkitzea. Ez da ahaztu behar Eratostenesen neurketa ere ezagutzen zela, 252.000 estadiokoa, errealitatera askoz ere egokituagoa, eta neurketa hori Salamancako unibertsitateari Colonen bidaia ezinezkoa zela esateko eskatutako txostenean azaldu zen.
Jakina denez, Kolonek Ptolomeoren neurketari eutsi zion, eta, beraz, 1492ko abuztuaren 3an Palos de la Fronteratik abiatu eta Kanariar uharteetara joan ziren. Kolonek Karibe itsasoan jarraitu zuen, Kubara urriaren 28an iritsiz eta La Españolara abenduaren 6an. Abenduaren 24an Santa Maria Espainiako kostaldean sartu zen eta bere hondakinekin Gabonak gotorlekua eraiki zen.
Espedizioa 1493ko urtarrilaren 16an itzuli zen eta egun batzuk beranduago ekaitz batek bi ontziak banandu zituen. Pinta, Pinzonen agindupean, Baionara (Galizia) iritsi zen otsail amaieran, eta Isabel eta Fernando erregeei aurkikuntzaren berri eman zien.6 bitartean, La Niña, Colon bidaiatzen ari zena, Portugalgo Santa Maria uhartean geldialdia egin zuen otsailaren 17an, Azoreetan, eta martxoaren 4an Lisboara joan zen, 7 hilabete eta 12 eguneko bidaiaren ondoren. Han, Joan II.a erregeak galdekatu zuen, eta bere aurkikuntzen berri eman zion. Berehala, Portugalgo erregeak lur berrien jabetza aldarrikatu zuen, Alcáçovaseko Itunetik eratorritako eskubideak alegatuz. Isabelek eta Fernandok, berriz, ukatu egin zuten asmo hori, nabigazioa beti mendebaldean egin zela argudiatuz, "Eta ez Kanarietako hegoaldean". Hilaren 15ean Palosko portura itzuli zen Kolon, eta hurrengo hilabetean Badalonan jaso zuten erregeek.
<br />
=== Alexandriako bolak ===
Kolonek aurkitu berri zituen lurraldeen gaineko gaztelar subiranotasuna baieztatzeko, Isabelek eta Fernandok, laguntza eskatu zioten Alexandro VI.a aita santuari (Rodrigo Borgia), 1492ko abuztuan aukeratua izan zena eta, honekin, elkarrekiko mesedeen harreman luzea zuena. Aita Santuak lau bulda jaulki zituen, Alexandriar bulda bezala ezagutzen direnak, 1493ko maiatza eta iraila bitartean datatuak: lehen Inter caetera, bigarren Inter caetera, hirugarren Eximiae devotionis eta laugarren eta azken Dudum siquidem. Bertan, Azoreetatik eta Cabo Verdetik 100 legoara dagoen meridianoaren mendebaldeko lurrak eta itsasoak Gaztelako koroarenak izango zirela ezarri zuen. Meridiano hori Gaztelako erregeen baimenik gabe zeharkatzen zuten guztientzat eskkomunioa dekretatzen zen.
== Tratatuaren negoziazioa ==
Kolon itzuli eta 1493ko martxoan Lisboatik igaro ondoren, Joan II.a Portugalgoak aurkitu gabeko uharteak Kanariar Uharteetatik hegoaldera zeudela adierazi zuen, eta Alcáçovaseko Itunak esleitzen zizkiola interpretatzen zuen, beste interpretazio batzuen arabera, tratatu hori soilik Afrikako kostaldeei buruzkoa zen arren. Joan II.ak, hori egiaztatzeko eskuaira bat prestatzea agindu zuen, eta, horretarako, Indietatik Kolonekin itzuli ziren bi pilotu portugaldar atxiki zituen. Hala ere, 1493ko abuztuan Kolonek erregeei idatzitako gutun batean, portugaldarrek Madeiratik mendebaldera karabela bat bidali zutela jakinarazi zien.
Joan II.ak bere erregeorde ziren Pero Dias doktorea eta honen idazkari Rui de Pina bidali zituen, 1493ko maiatzean Inter Caetera buldak ezagutzen ziren bitartean, hauek, bereziki bigarrena, gaztelarren oso aldekoak ziren eta Portugalgo erregea atsekabetu zuten. Portugal, enpresa amerikarren praktikatik kanpo geratzen zen, aita santuaren izendapenez marraztutako barrutiko irudimenezko lerroak, Afrikako kostaldeetara mugatzen baitzuen, Mundu Berria, modu pribatiboan, errege eta erregina Gaztelakoarentzat eta Aragoikoarentzat geratzen zelarik. Hauek, jarrera transigentea izatera pasa ziren, aita santuaren babesa eta Frantziako erregearekin sinatutako bakea baitzuten.
Ondoren, Errege-erregina Katolikoek eta errege lusitanoak alde biko itun bat negoziatu zuten. Ordezkaritza diplomatikoak hainbat hilabetez bildu ziren Tordesillasen. Garcia de Resende kronista portugaldarraren arabera, Joan II.ak oso espioitza sare eraginkorra zuen, Errege-erregina Katolikoen gertuko pertsonez osatua, hauen nortasuna ezagutzen ez delarik, eta Lisboara albisteak azkar eramaten zituzten zaldizko posta sistema baten bidez.
Azkenik, bi monarkietako ordezkariek akordio bat lortu zuten, 1494ko ekainaren 7an sinatutako itun batean islatua, gaur egun Tordesillasko Ituna deitua. Errege Katolikoen aldetik, Enrique Enríquez de Guzmán, erregeen maiordomo nagusia, Gutierre de Cardenas, Santiagoko Ordenako komendadore nagusia eta Errege kontalaria, eta Rodrigo Maldonado doktorea; portugesetik, Ruy de Sousa, bere seme Juan de Sousa eta Arias de Almadana magistratua sinatu zuten. Ehun eguneko epea ezarri zen erregeek berresteko; Errege Katolikoek 1494ko uztailaren 2an berretsi zuten Arevalon, eta Joan II.ak hurrengo irailaren 5ean Setubalen. Itunaren jatorrizkoak Sevillako (Espainia) Indietako Artxibo Nagusian eta Lisboako (Portugal) Torre do Tomboko Artxibo Nazionalean gordetzen dira.
Itunak, Egoitza Santuaren bidez berrestea eskatuko zela adierazten zuen, baina, era berean, argi eta garbi ezartzen zuen alde bat bera ere ezin izango zela bete gabe utzi aitaren "motu proprioa" alegatuz.
== Itunaren edukia ==
Itunaren funtsa demarkazio lerro berri bat hitzartzea izan zen, hau delarik bere muturrak bi polo geografikoetan izanik, Cabo Verdeko uharteen mendebaldera 370 leguas11 pasatzea. 1500. urtean Pedro Alvares Cabral kostaldera iritsi zen.
Bere Espainiako Historian, Ramón Menéndez Pidalek, Tordesillasko Ituna, Europako historiako lehen itun modernotzat jo zuen, lehen aldiz, elkarrizketak zeramatzaten diplomatikoen ondoan, lehenak teknikoki aholkatzen zituzten bi peritu talde baitzeuden (espainiarrak eta portugaldarrak).
Muga honela ezarri zen: polo artikotik polo antartikora marra bat egin zen, berau Cabo Berdetik hirurehun eta hirurogeita hamar legua mendebalderantz pasatzen zelarik.
Bi aldeek konpromisoa hartu zutenbestearen jurisdikziora espediziorik ez bidaltzeko; hala ere, espainiar ontziei portugaldarren uretan nabigazio askea aitortu zitzaien Ameriketara bidaiatzeko.
Gainera, kolonen Bigarren Bidaia garatzen ari zela kontuan hartuta, 1494ko ekainaren 20ra arte Gaztela eta Aragoiko nabigatzaileek Cabo Verdetik 250 eta 370 legoa bitartean uharte edo lur irmoren bat aurkitzen bazuten, Espainiako erregeentzat geratu behar zutela ere erabaki zen. Hori ez zen gertatu, Kolon ez baitzen Hego Amerikara hurbildu bere lehen bi bidaietan.
=== Afrikako arrantzari eta Fezeko Erresumari buruzko Ituna ===
1494ko ekainaren 7an Tordesillasen sinatutako bigarren itunak 3 urteko debekualdia ezarri zien espainiarrei, non ezin zuten Bojador lurmuturraren eta Rio de Oro lurmuturraren arteko uretan eta hegoalderago arrantzatu, baina ondoko kostalde musulmana eraso zezaketen. Bojador lurmuturraren iparraldean, bi herrialdeek kostaldea arrantzatu eta eraso zezaketen. Fezeko Erresumako eragin guneak, Ehiza herrian, altxagarrirantz mugatu ziren.
=== Muga-lerroaren demarkazioa ===
Tordesillasko Itunak, demarkazio lerroa, soilik, polotik polora 370 legoako eskuineko marra bezala zehazten zuen, Cabo Verdeko uharteen mendebaldera. Ez zuen lerroa meridiano gradutan zehazten, ezta gradu batean sartzen ziren legoak ere, eta ez zuen 370 leguak zenbatu behar ziren uhartea identifikatzen.
... partizio horren lerro edo marra hori eskuinean eman nahi izan dadin, ziur aski Cabo Verdeko uharte horietatik mendebaldera indexatuko da, aipatutako uharte horietatik hirurogeita hamar legoa inguru, esan bezala, zati horietako ugazaben prokuradoreek finkatuta, hurrengo hamar hilabeteetan, dataren egunetik kontatzen hasita. Eratzaileek bi karabela edo quatro karabela egin behar badituzte, komeni da jakitea zati bakoitzeko bat edo bi, edo gutxiago, zati horiek adostuko dituztela beharrezkoak direla, garai horretarako kalak elkarrekin Kanaria Handiaren uhartean... ontzi horiek guztiek batera jarraituko dute beren bidea Cabo Verdeko uharte horietan, eta handik eskuin-errota hartuko dute mendebalderaino. Pertsona horiek, nortzuk diren, erabaki dezatela neurtzea, aipatutako zatiei kalterik egin gabe, eta, amaitzen diren tokian, puntua, edo komeni den seinalea, Eguzkiaren edo Iparraldearen graduen arabera, edo legoen nahastearen arabera, edo ahal den moduan. Adostutako hamar hilabeteko epea amaituta, bi aldeetako adituak bildu gabe, 1495eko apirilaren 15ean adostu zen bilera 1495eko uztailean egitea mugako punturen batean, baina hori ere ez zen gauzatu. Mugaren mugaketa ez zen inoiz egin, eta alde bakoitzak bere komenientziara interpretatu zuen tratatua.
=== Lerroaren posizioa ezartzeko zailtasunak ===
Garaiko nabigatzaileak ez ziren ados jartzen zenbat legoa zeuden meridiano gradu batean, espainiarren artean iritzi hauek zeuden: 14 eta 1/6, 15, 16 eta 2/3, 17 eta 1/2 eta 21/8 legoa gradu bakoitzeko. Gauza bera gertatzen zen portugaldarren artean, horien artean 18, 20 edo 25 legoako iritziak baitzeuden gradu bakoitzeko. Orduan, ez zen zehatz ezagutzen lurreko esferaren tamaina, eta, beraz, meridiano bakoitzaren arteko distantzia, esferari ematen zitzaion luzeraren arabera aldatzen zen, honen ondorioz, luzera maila batean zenbat legoa zeuden ados egon arren, bere kilometroen distantzia Lurrari egotzitako tamainaren eta neurtzen ziren latitudearen arabera aldatuko zelarik. Garai horretan posible zen latitudea kuadrante edo astrolabio batekin izar polarraren behaketaren bidez zehazteko, baina luzera zehazteko itsasoan distantziak finkatzeko modu bakarra eta zehazteko modu oso zehaztugabe bakarra distantzia zehatz bat egiteko erabiltzen zen denboraren bidez zen. Horrek abiadura konstanteak eskatzen zituen, eta, gainera, ez zegoen erloju zehatzik.
Portugaldarrek latitudea zehaztuz nabigatzen zekiten arren, Kolonek eta gainerako nabigatzaile espainiarrek iparrorratza erabiliz nabigatzen zuten. Orduan uste zen, iparrorratzarekin norabide finko bat mantenduz lurrazalean nabigatuz gero, egindako ibilbidea zirkulu maximo bat zela, eta norabide finko bati jarraitzen zion ontzi batek munduari bira emango ziola abiapuntura itzuliz. Kontzeptu hori itunean eskuin hitza erabiltzean islatzen da. Pedro Nunes izan zen sinesmen horren faltsutasuna adierazi eta lerro loxodromikoak aurkitu zituen lehena, 1537an "itsas nabigazioari buruzko Ituna" eta "itsas nabigazioari buruzko garaiko zalantza batzuei buruzko Ituna" liburukietan argitaratzean aurkeztu zuena. Norabide finko bati jarraitzean ezin da abiapuntura itzuli, eta ibilbidea poloetako batera hurbiltzen da asintotikoki. Garaiko mapek, akats honek eragindako distortsioak erakusten dituzte, jatorrizko meridianoan poloetatik soilik igarotzen zen marra bat marraztuz, adibidez, 1502ko Cantinoko Planisferioa, ezagutzen den portugaldar irudikapenik antzinakoena dena, non Tordesillasen lerroa agertzen den. Demarkazio lerroa San Roke lurmuturraren (Hego Amerikako ipar-ekialdeko muturra) eta Amazonas ibaiaren estuarioaren (42 ° 30 'o inguru) arteko bidearen erdian zegoen, eta desitxuratzen ari zen, Portugalgo hemisferioan Groenlandia osoa, Ternua eta Labradorreko zati bat utziz. Hegoaldetik mendebalderago barneratzen da Hego Amerikan, Santa Martako lurmuturra ekialdean utziz. Noranzko magnetikoetan oinarritutako mapak marraztearen akatsa, ituna sinatzean zegoen ezagutza zena, portugaldarren aldekoa zen, honela, Brasilen euren lurraldeak zabaltzen zituztelarik, eta, beraz, euren mapa eta erreklamazioetan sostengatua izan zen.
Espainiak itunaren ildoari buruzko lehen iritzia Jaume Ferrer de Blanes kataluniarrak 1495ean eman zuen, Gaztela eta Aragoiko erregeek eskatuta. Ferrerrek, demarkazio lerroa, 18 ° tik (gradu bakoitzeko 20 eta 5/8 legoa), Cabo Verdeko uharterik zentralenaren mendebaldera ezarri behar zela uste zuen, Fogo uhartea (bere arabera, 15 ° o), hitzarmenaren lerroa, 42 ° 25 <nowiki>''etan zegoela ezarriz, baina, uste zuen, lurreko esferaren tamaina, benetan dena baino %21,1 handiagoa zela. Ferrerrek, legoa, 32 estadio olinpikokoa (6,15264 km) izan behar zela ere ezarri zuen, honela, Ferrerren lerroa, 45 ° 37 '</nowiki>O.14 meridianoarekin bat zetorren, arazoa konpontzeko, triangelu formako bidaia bat proposatzen zuen, baina ez zekiena linea loxodromikoaren arabera kalkulatzen zuenik, eta ez zirkulu arku nagusi baten arabera.
=== Junta de Badajoz y Elvas de 1524 ===
En razón de la disputa por las islas Molucas, entre el 1 de marzo y el 31 de mayo de 1524 se reunieron peritos de ambas coronas, entre ellos por España los navegantes Tomás Durán, Sebastián Gaboto y Juan Vespucio, quienes dieron su opinión a la Junta de Badajoz-Elvas que fue establecida para fallar en la disputa. Ellos especificaron que la línea debía estar a los 22° desde 9 millas al occidente del centro de la isla de San Antonio, la más al occidente de las del Cabo Verde (sostenían que en un grado entraban 17,5 leguas). La esfera terrestre considerada entonces era 3,1% más pequeña que la actual, por lo que la línea fijada a los 47°17'O corresponde en realidad a los 46°36'O. El mapa utilizado por la parte española fue el Totius Orbis Descriptio Tam Veterum Quam Recentium Geographorum Traditionibus Observata Novum de Juan Vespucio, impreso en Italia en 1524. Los portugueses presentaron a la Junta de Badajoz-Elvas un mapa en el que la línea fue marcada a los 21°30' al occidente de San Antonio. Las reuniones terminaron sin alcanzar un acuerdo.
=== Tratado de Zaragoza ===
El Tratado de Tordesillas no señalaba una línea como círculo máximo meridiano, solo una recta desde el polo norte al polo sur. No se conocía entonces el concepto de antípoda ni de hemisferio contrario, pero años después ambas partes intentaron usar el tratado para delimitar sus zonas de influencia en Asia. El Tratado de Zaragoza fue firmado el 22 de abril de 1529 entre España y Portugal, donde reinaban Carlos I y Juan III respectivamente, y fijaba las esferas de influencia de Portugal y España a 297,5 leguas al este de las islas Molucas. Esta línea de demarcación se encontraba por lo tanto cerca del meridiano 135°O.
=== Badajozko eta Elvaseko Batzarra, 1681 ===
Portugaldarrek Sakramentuaren Kolonia sortu zutenean, 1680an, La Plata ibaiaren ezkerraldean, Buenos Airesko gobernadoreak, kolonia suntsituz erreakzionatu zuen, eta, beraz, Portugalek Espainiako Koroaren aurrean aldarrikatu zuen. 1681eko maiatzaren 17an behin-behineko itun bat sinatu zen Lisboan, 1524ko Badajoz eta Elvaseko juntak erreproduzitzen zituena, bi aldeetako komisionatuak izendatu behar baitziren, txandaka Badajoz eta Elvasen bilduko zirenak, bi hilabeteko epean Tordesillaseko linearen posizioari buruzko irizpen bat eman zezaten, eta, disoluziorik aurkitzen ez bazen, Inozentzio XI.a aita Santuaren laudo baten mende jarri ziren.
Batzarrak 1681eko azaroaren 4tik 1682ko urtarrilaren 22ra bitartean eztabaidatu zuen. Komisario portugaldarrek 370 legoak San Antonio uhartearen mendebaldeko muturretik zenbatu behar zirela esan zuten, eta espainiarrek, berriz, San Nikolas uhartearen erdigunetik. Proposatutako bi ildoetako bakoitza zein puntutatik igaroko zen egiaztatu behar zela erabaki zen, eta behin zehaztuta, jatorrizko uhartea ezarriko zela.
Bigarren zailtasuna, erreferentzia bezala balioko zuten kartei buruz ados jarri ez zirenean agertu zen, espainiarrek, kartografo holandarrek egindakoak izatea nahi zuten, portugaldarrek, berriz, euren gutunak, Pedro Nunes, Juan Texeira eta Juan Texeira de Albornozek egindakoak, erabiltzea nahi zuten. Holandako gutunen arabera, Kolonia del Sacramento Espainiako lurraldean geratzen zen, baina portugaldarren arabera, linea hau, mendebaldera 13 legoa (San Antonio uhartea hartzen bazen) edo ekialdera 19 legoa (San Nikolas hartzen bazen) pasa zitekeen.
Adostasunik ez zegoenez, erabakia aita santuari helaraztea erabaki zen. Espainiak Jovenazoko dukea bidali zuen Erromara, baina Portugalek ez zuen inor bidali eta aita santuak laudarentzat ezarritako urtebeteko epea igarotzen utzi zuen.
<br />
== Tratatuaren urratzea ==
Portugalek, bere amerikar kontinentearen kolonizazioan, Tordesillasko Itunaren demarkazioa hautsi zuen, 1750eko Madrilgo Ituna baino lehen, 1750eko Madrilgo Ituna, Tordesillasko lerroa deuseztatu zuena, pixkanaka, Brasiletik Hego eta mendebalderantz aurrera egin zuenean.
1532an Joan III.a Portugalgoak Brasil kolonizatzeko kapitaintza sistema hereditarioa sortu zuen, Pero Lopes de Sousari Mel uhartetik Lagunaraino hedatzen zen Santana kapitaintza dohaintzan eman zion, askoz beranduago Portugalen Hego Amerikako bere lurraldearen muturreko puntutzat hartua izan zena, hau da, Tordesillaseko lerroa pasatzen zela uste zuten tokia.
Zati handi bat, luzera zehazteko XV. mendean zegoen zailtasunagatik izan bazen ere, portugaldarrek izugarri zeharkatu zituzten Tordesillasen lerroak adierazten zizkien mugak, eta luzerak finkatzeko zailtasunean (meridianoen kokapena) izan zuten jarrera justifikatu zuten, garaiko tresnen zehaztugabetasunagatik (orduan, luzerak edo meridianoak adierazteko, gutxi gorabeherako kalkuluak egiten ziren, baliabide eguzkitsuena erabiliz. XVIII. mendearen erdialdera arte Ingalaterrak ez zuen kronografo zehatzik garatu (Harrisonen kronometroa, 1765ean asmatua), eta, sextanteekin batera, hauen posizioa nahiko zehatz kokatzeko aukera eman zuten.
Zailtasun hauen ondorioz, portugaldar mapa ezberdinetan Rio de la Platako ahoa, baita Magallanes itsasartea ere, Tordesillaseko lerroaren ekialdean kokaturik bezala agertzen ziren, hau da, Brasilgo lurralde bezala.
Beste kasu batzuetan, mapak, lurra ekialderantz korrituz faltsifikatzen ziren, Portugalen sartzeko, 1504-1505. bitartean marraztutako Zerioko Planisferioan gertatu zitekeen bezala.
Gainera, hirurogei urtez itunak lege zentzua izateari utzi zion, 1580 eta 1640 bitartean Espainiak eta Portugalek espainiar errege bera izan baitzuten Austriako Etxearen azpiko aeque principaliter batasun dinastiko batean, 21, eta erregeek esploratzaile portugaldarrei kapitaniak eta kontzesioak eman zizkieten Amazoniako arroan.
Horrela, 1580tik aurrera, portugaldar merkatariak eta kolonoak meridiano hartatik haratago ezar zitezkeen kezkarik gabe, Brasilgo oihanean sakonki sartuz. Horrela, 1640an Portugalen independentzia gertatu zenean, Tordesillasko Itunaren mugapetik mendebalderago ordura arte eskuratutako jabetzak atxiki zituen.
== Itunaren ustezko esparrua Cananéian ==
Américo Vespuciok Mundu Berrira egin zuen hirugarren bidaian, 1502ko otsailak 15ean, Gonzalo Coelhoren agindupean zihoan espedizio portugaldarrak, Cardoso uharteari dagokion 25º 35 's inguruko latitudean, Cananéia taldean, batzar bat egin zuen, bidaia Espainiako domeinuetan zehar jarraituko ote zen erabaki zuena, bertan, Américo Vpupuho espedizioaren agintea hartu zuelarik. 1767an, Cordoso uharteko Itacuruçá hondartzan, lurrean kokatutako eta Portugalgo armarriarekin zizelkatutako 80 eta 40 zentimetroko marmolezko pieza bat aurkitu zen. Magnaghiren ustez, zutabea, 1502ko Vespucioren espedizioak soilik jarri ahal izan zuen Tordesillasen lerroa adierazteko, beste batzuk, Martim Afonso Sousakoa izan zela uste duten arren, 1531n. Markoa, uhartean mantendu zen 1841 arte, Brasilgo Inperioaren ministroak, Capanemako Baroia, erretiratu eta Rio de Janeiroko Museo Inperialera eraman zuenean.
== Tratatuaren abolizioa ==
Espainiako Erresumak eta Portugalgo Erresumak sinatutako 1750eko Madrilgo Tratatuak Tordesillasko Ituna eta beste edozein osagarri baliogabetu zituen:
" I. Artikulua: itun hau izango da aurrerantzean Amerika osoan eta Asian domeinuak zatitzeko eta mugatzeko jarraitu beharko den oinarri eta erregela bakarra; eta, horren arabera, bi koroek, Alexandro VI.a Aita Santuaren oroimen zoriontsuko bulda eta Tordesillasko, Lisboako eta Utrechteko itunak direla eta, Zaragozan emandako salmenta-eskrituraren inguruan alegatu dezaketen edozein eskubide eta ekintza indargabetuta geratuko da. Beste edozein itun, konbentzio eta promesak; horrek guztiak, mugape-lerroari dagokionez, ez duela inolako balio eta ondoriorik izango, gainerako guztian bere indarraz eta indarraz zehaztu ez balitz bezala. Eta etorkizunean ez da lerro hori gehiago jorratuko, eta ezin izango da bide hori erabili mugei buruzko edozein zailtasun erabakitzeko, baizik eta artikulu hauetan preskribatzen den mugaren kasuan soilik, arau aldaezin gisa eta are gutxiago eztabaiden mende."
Hala ere, Madrilgo Ituna 1761eko El Pardo Itunak baliogabetu zuen, Tordesillasko lerroa berrezarri zuena 1777ko urriaren 1eko San Ildefonso Itunak behin betiko abandonatu zuen arte.
== Itunaren ondorioak ==
43 ⟶ 112 lerroa:
1580 eta 1640 urteen artean, hainbat eraso jaso zituzten Brasilean frantsesen eta holandarren aldetik. Hauek, gainera, aldi baterako okupazio partziala ere lortu zuten.<ref name=":4" />
Are gehiago, Brasilen izan ezik, europar potentzia kolonizatzaile berriak Amerikako beste lurraldeetan ere agertuko ziren. [[Frantzisko I.a Frantziakoa|Frantzisko I.a]] Frantziako erregeak, Mundu Berritik iritsitako altxorra eta espezieen erruta atlantikoaren kontrola lortu nahian, espedizio ofizialak antolatu zituen bakearen unetan, eta pirateria bultzatu zuen gerraren unetan.<ref>{{Cite aldizkari|izena=Tania|abizena=Arias Vink|urtea=2016|izenburua=El testamento de Adán. Una panorámica sobre la política de Indias de Francisco I.|argitaletxea=Cuadernos hispanoamericanos, 788.|orrialdea=|orrialdeak=47-58|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> Enrike VIII.a Inglaterrako erregearen garaitik, espedizio ingelesak egin ziren Amerikako iparraldeko kostaldeetara.<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Bartolomé|abizena=Bennassar|urtea=2001|izenburua=La América española y la América portuguesa, siglos XVI-XVIII.|argitaletxea=Madrid: Akal.|orrialdea=|orrialdeak=76-77.|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
== Erreferentziak ==
| |||