Piperbeltz: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
27. lerroa:
== Historia ==
Piperbeltza antzinatetik hazi izan da, jatorriz [[India|Indian]]. Erdi Aroan jaki ustelen zaporea arintzeko erabiltzen zelako ustea dago; baieztapen hori ez dago frogatua eta historialarien ustez ez da oso probablea, garai horietan piperbeltza luxuzko produktua baitzen, goi-klaseetako pertsonek soilik eskura zezaketena, eta horiek egoera onean zeuden jakiak ere eskuratzeko ahalmena zeukaten
[[Grezia|Grezian]] [[Alexandro Handia|Alexandro Handiak]] sartu zuen.
37. lerroa:
== Zaporea ==
Piperbeltzak duen zapore pikantea [[piperina]] izeneko konposatu batek eragiten du, fruituaren oskolean eta hazian dagoena. Piperbeltz arruntean badagoen oskolean beste [[terpeno]] usaintsu batzuk aurki daitezke, besteak beste, [[Pineno|pinenoa]], sabinena, [[Limoneno|limonenoa]], cariofilenoa eta [[Linalool|linaloola]], zapore zitriko, zurkara eta loreena ematen dituena. Aldiz, piperbeltz zuriak, oskolik ez duena, ez du halako zaporerik eta beste usain batzuk har ditzake azken heltze-fasean
Piperbeltzak zapore eta aroma galtzen du behin jasotakoan ondo gordetzen ez bada; horregatik, ontzi hermetikoetan gordez gero luzeago irauten du. Argitan denbora gehiegiz utziz gero ere zaporea galtzen du, piperina isochavicina bihurtuz, ia zaporerik ez duena. Ehotutakoan piperbeltzaren konposatu armoatikoak azkar lurrundu egin daitezkeenez, sukalde errezetetan aleak justu erabili aurretik ehotzea gomendatzen da. Horretarako [[Motrailu|motrailua]] erabili izan da, eta ehogailua ere bai Europan [[XIV. mendea|XIV. mendetik]] aurrera.
56. lerroa:
Piperbeltz [[koilarakada]] batean (6 gramo) [[K bitamina]] (eguneroko kopuruaren %13), [[burdina]] (%10) eta [[Manganeso|manganesoa]] (%18) aurki daitezke, eta kopuru txikiagoan beste [[mantenugai]], proteina eta [[zuntz dietetiko]] batzuk.{{Wikispezieak|Piper nigrum}}
{{autoritate kontrola}}
| |||