Kometa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
113. lerroa:
=== Isatsak ===
[[Fitxategi:Cometorbit01.svg|thumb|Kometa baten bi isatsak.]]
[[Fitxategi:File:Encke tail rip off.ogg|[[Encke kometa]] isatsa galtzen.]]
Kanpoko Eguzki Sisteman, kometak izoztuta eta inaktibo mantentzen dira, eta oso zailak edo detektatu ezinak dira Lurretik, euren tamaina txikia dela eta. [[Kuiper gerrikoa]]n dauden kometen nukleo inaktiboen detekzio estatistikoak [[Hubble Espazio Teleskopioa]]ren behaketen bidez jakinarazi dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Anita L.|abizena=Cochran|izenburua=The Discovery of Halley-sized Kuiper Belt Objects Using the Hubble Space Telescope|orrialdeak=342|hizkuntza=en|abizena2=Levison|abizena3=Stern|abizena4=Duncan|izena2=Harold F.|izena3=S. Alan|izena4=Martin J.|data=1995-12|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1995ApJ...455..342C/abstract|aldizkaria=ApJ|zenbakia=455|issn=0004-637X|doi=10.1086/176581|sartze-data=2020-03-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Anita L.|abizena=Cochran|izenburua=The Calibration of the Hubble Space Telescope Kuiper Belt Object Search:Setting the Record Straight*|orrialdeak=L89|hizkuntza=en|abizena2=Levison|abizena3=Tamblyn|abizena4=Stern|abizena5=Duncan|izena2=Harold F.|izena3=Peter|izena4=S. Alan|izena5=Martin J.|data=1998-07-17|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1086/311515/meta|aldizkaria=The Astrophysical Journal Letters|alea=1|zenbakia=503|issn=1538-4357|doi=10.1086/311515|sartze-data=2020-03-09}}</ref>, baina detekzio horiek zalantzan jarri dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael E.|abizena=Brown|izenburua=An Analysis of the Statistics of the Hubble Space Telescope Kuiper Belt Object Search|orrialdeak=L119|hizkuntza=en|abizena2=Kulkarni|abizena3=Liggett|izena2=Shrinivas R.|izena3=Timothy J.|data=1997-10-22|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1086/311009/meta|aldizkaria=The Astrophysical Journal Letters|alea=1|zenbakia=490|issn=1538-4357|doi=10.1086/311009|sartze-data=2020-03-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Jewitt|izenburua=The Mauna Kea-Cerro-Tololo (MKCT) Kuiper Belt and Centaur Survey|orrialdeak=1225|hizkuntza=en|abizena2=Luu|abizena3=Chen|izena2=Jane|izena3=Jun|data=1996-09|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1996AJ....112.1225J/abstract|aldizkaria=AJ|zenbakia=112|issn=0004-6256|doi=10.1086/118093|sartze-data=2020-03-09}}</ref>. Kometa bat barneko Eguzki Sistemara hurbiltzen den heinean, eguzki erradiazioak kometa barruko material lurrunkorrak lurrundu eta nukleotik irtetea eragiten du, hautsa horiekin eramanez.
 
Hauts eta gas korronteek bakoitzak bere isatsa eratzen dute, norabide ezberdin samarretan apuntatuz. Hauts isatsa atzean uzten da kometaren orbitan, eta sarritan II motako isats kurbatua edo hauts isatsa eratzen du. Aldi berean, I. motako ioiak edo isatsak, gasez egina, Eguzkiaren aurkako aldera apuntatzen du beti eguzki haizeak hautsak baino indartsuagoa delako, eremu magnetikoaren lerroei jarraituz, ibilbide orbital baten ordez. Batzuetan, Lurra kometa baten plano orbitaletik igarotzen denean bezala, anti-isatsa ikus daiteke, ioi eta hauts isatsen kontrako norabidean apuntatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APOD: 2013 June 29 - PanSTARRS: The Anti Tail Comet|url=https://apod.nasa.gov/apod/ap130629.html|aldizkaria=apod.nasa.gov|sartze-data=2020-03-09}}</ref>.
 
Anti-isatsen behaketak nabarmen lagundu zuen eguzki haizearen aurkikuntzan<ref>{{Erreferentzia|izena=L.|abizena=Biermann|izenburua=The plasma tails of comets and the interplanetary plasma|orrialdeak=553–553|hizkuntza=en|data=1963-03-01|url=https://doi.org/10.1007/BF00225271|aldizkaria=Space Science Reviews|alea=3|zenbakia=1|issn=1572-9672|doi=10.1007/BF00225271|sartze-data=2020-03-09}}</ref>. Ioien buztana koman dauden partikulen eguzki-erradiazio ultramorearen bidezko ionizazioaren ondorioz sortzen da. Partikulak ionizatu ondoren, [[karga elektriko]] positibo garbia lortzen dute, aldi berean kometaren inguruan "[[magnetosfera]] induzitua" sortzen duena. Kometa eta bere eremu magnetiko induzitua oztopo bat dira kanporantz doazen eguzki haizearen partikulentzat. Kometaren eta eguzki haizearen abiadura orbital erlatiboa [[supersoniko]]a denez, kometatik bidean gora talka arku bat eratzen da eguzki haizearen fluxuaren norabidean. Talka arku honetan, egite ioi kontzentrazio handiak ("bilketa ioiak" deituak) elkartu egiten dira eta eguzki eremu magnetikoa plasmarekin "kargatzeko" jarduten dute, honela, eremu lerroak kometaren inguruan erortzen dira ioien isatsa eratuz<ref>{{Erreferentzia|abizena=Carroll, Bradley W.|izenburua=An introduction to modern astrophysics|argitaletxea=Addison-Wesley Pub|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/33357291|isbn=0-201-54730-9|pmc=33357291|sartze-data=2020-03-09}}</ref>.
 
Ioien isatsaren karga nahikoa bada, eremu magnetikoaren lerroak konprimitu egiten dira, ioien isatsetik distantzia jakin batera birkonexio magnetikoa gertatzen den punturaino. Horrek "buztana deskonektatzeko gertaera" batera darama<ref>{{Erreferentzia|abizena=Carroll, Bradley W.|izenburua=An introduction to modern astrophysics|argitaletxea=Addison-Wesley Pub|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/33357291|isbn=0-201-54730-9|pmc=33357291|sartze-data=2020-03-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=C. J.|abizena=Eyles|izenburua=The Heliospheric Imagers Onboard the STEREO Mission|orrialdeak=387–445|hizkuntza=en|abizena2=Harrison|abizena3=Davis|abizena4=Waltham|abizena5=Shaughnessy|abizena6=Mapson-Menard|abizena7=Bewsher|abizena8=Crothers|abizena9=Davies|izena2=R. A.|izena3=C. J.|izena4=N. R.|izena5=B. M.|izena6=H. C. A.|izena7=D.|izena8=S. R.|izena9=J. A.|data=2009-02-01|url=https://doi.org/10.1007/s11207-008-9299-0|aldizkaria=Solar Physics|alea=2|zenbakia=254|issn=1573-093X|doi=10.1007/s11207-008-9299-0|sartze-data=2020-03-09}}</ref>. Hau behin baino gehiagotan ikusi izan da, gertaera nabarmen bat 2007ko apirilak 20an erregistratu zen, [[Encke kometa]]ren ioi isatsa erabat moztu zenean kometa masa koroaleko eiekzio batetik igarotzen zen bitartean.
 
2013an, ESAko zientzialariek jakinarazi zuten [[Artizarra]] planetaren ionosfera kanporantz doala, kometa batean antzeko baldintzetan ikusten den ioien isatsaren antzera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=When a planet behaves like a comet|hizkuntza=en|url=http://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/When_a_planet_behaves_like_a_comet|aldizkaria=www.esa.int|sartze-data=2020-03-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam Kramer 30|abizena=January 2013|izenburua=Venus Can Have 'Comet-Like' Atmosphere|hizkuntza=en|url=https://www.space.com/19537-venus-comet-atmosphere.html|aldizkaria=Space.com|sartze-data=2020-03-09}}</ref>.
 
=== Txorrotak ===