Ruth R. Benerito: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Marklar2007 wikilariak «Ruth R.Benerito» orria «Ruth R. Benerito» izenera aldatu du
+ 4 kategoria HotCat bitartez
1. lerroa:
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ruth Rogan Benerito''' (1916ko urtarrilak 12 - 2013ko urriak 5) ehungintzan egindako lanagatik ezaguna den kimikari eta asmatzaile estatubatuarra. Bere lanen artean nabarmenak dira kotoi ehunen garbiketaren eta erabileraren ikerketa. 55 patente aurkeztu zituen. Lehenago gantz-emultsioak eta koipeen garraioa animalietan ikertu zituen.
{| class="wikitable"
! colspan="2" |Ruth R. Benerito<br />
|-
! colspan="2" |Informazio pertsonala
|-
!Jaiotza
|Ruth Mary Rogan
1916ko urtarrilak 12
New Orleans (Estatu Batuak)
|-
!Hiltze data
|2013ko urriak 5 (97 urte)
Metairie (Estatu Batuak)
|-
!Nazionalitatea
|estatubatuarra
|-
!Senarra
|Frank Benerito
|-
! colspan="2" |Ikasketak
|-
!Unibertsitateak
|
* [[Chicagoko Unibertsitatea]]
* [[:en:Tulane_University|Tulane Unibertsitatea]]
|-
!Doktoregoaren orientatzailea
|Thomas F. Young
|-
! colspan="2" |Informazio profesionala
|-
!Lanbidea
|kimikaria eta asmatzailea
|-
!Lan lekuak
|
* [[:en:Tulane_University|Tulane Unibertsitatea]]
 
* [[:en:University_of_New_Orleans|New Orleans Unibertsitatea]]
 
* [[Chicagoko Unibertsitatea]]
* [[:en:Southern_Regional_Research_Center|SRRC]]
|-
!Sariak
|
* [[:en:Garvan_Medal|Garvan Medal]]
 
* [[:en:Lemelson-MIT_Prize|Lemelson-MIT Prize]]
* [[:en:National_Inventors_Hall_of_Fame|National Inventors Hall of Fame]]
|}
 
 
== Bizitza pertsonala ==
Ruth Mary Rogan Benerito New Orleansen jaio eta hazi zen. Bere aita, John Edward Rogan, ingeniaria eta trenbideko ofiziala zen. Emakumeen askapenerako aitzindari bezala deskribituaurkitu zuen bere alabak. Bere ama, Bernadette Elizardi Rogan, artista zen eta "benetan askatutako emakumea" kontsideratzen zuen Ruthek. Guraso biak unibertsitatean graduatutakoak ziren, eta beraien balioekin, hau da, ikasketaren zentzu gogorra eta emakumearen eskubideekin, hezitu zuten Ruth.
 
Depresio handiko aldia heldu zitzaion Ruthi kimikako arloan suspentsoa jaso zuenean eta gainera, garai hartan, 5 amerikarretatik 1 langabezian zegoen. Bere hasierako intentzioa matematika ikastea zen, baina aurrerantzean bere lanbidea aseguru konpainientzako probabilitateak estimatzea izango zelakoan kimikako gradua egitea erabaki zuen.
 
== Ikasketak ==
Neskek normalean ikasketak jarraitzen ez zituzten arren, Ruthen aitak bere alabek mutilen ikasketa berdinak izatea nahi zuen. Ruthek 14 urterekin bukatu zuen institutua eta Sophie Newcomb Collegera sartu zen, emakumeen departamentua [[Tulane Unibertsitatean]], bertan kimikan, fisikan eta matematikan graduak lortu zituen. 1935an graduatu zen eta [[Bryn Mawr College]]-ra lekualdatu zen graduazio ikasketen urte bat egiteko. Gero [[Newcomb (New York)|Newcomb]]<nowiki/>era lekualdatu zen eta kimika irakatsi zuen, hainbat ikerketa egiten zituen aldi berean. Gainera, gaueetangauetan [[Tulane Unibertsitate]]<nowiki/>ko masterra lortzeko ikasten zuen baita ere. 1948an [[Chicago Unibertsitatea|Chicago Unibertsitate]]<nowiki/>ko doktorego gradua jasu zuen, Thomas F. Youngen zuzendaritzapean bideratutako ikerketa fisiko-kimikoagatik. 1953an irakasle asistente bezala egiten zuen lana utzi zuen USDA (Southern Regional Research Center of the US Department of Agriculture), [[New Orleans]]<nowiki/>era joateko, eta bertan bere lan-ibilbide handiena egin zuen. Ondoren [[Tulane Unibertsitate]]<nowiki/>an ikerketa zuzendari izan zen beste proiektu batean eta irakasle laguntzaile bezala jardun zuen. 1972 [[biofisika]] arloan [[Tulane Unibertsitate]]<nowiki/>an egindako [[Doktore tesi|doktoregoa]] bukatu zuen eta [[New Orleans]]<nowiki/>en hizlari bezala lan egin zuen denboraldi hartan. Hurrengo urteetan, kotoi zuntzak ikertzen zegoela, [[Tulane Unibertsitate]]<nowiki/>an eta [[New Orleans Unibertsitatea|New Orleans Unibertsitatean]] klaseak eman zituen lanaldi erdian. USDAtik erretiratu zen 1986an baina aipatutako unibertsitateetan klaseak ematen jarraitu zuen lanaldi erdian.
 
== Zimurrik gabeko zuntzaren asmakizuna ==
Ruth Benerito ospetsua da kotoi produkzioan kloruro azido mono basikoen erabileraren inguruko lanagatik, arropa iraunkorra eta zimurrik gabekoa ahalbidetu baitzuen. Lan honekin 55 patente ditu. Berak asmatu zituen kotoi garbiketa-desgaste ehun hauek, [[:en:U.S._Department_of_Agriculture|USDA]]<nowiki/>ko laborategiak (New Orleansen) lan egiten zuen bitartean, 1950ean. Berrikuntza honen aurretik, familia batek denbora asko behar zuen arropa lisatzeko. Beneritok kotoiaren gainazala kimikoki tratatzeko modu bat aurkitu zuen, eta zimurrak ekiditzenekiditen dituen ehunaz gain, orbanei eta sugarrari erresistentea zen ehun bat lortu zuen.​ Asmakizun honek "kotoi industria salbatu zuela" esaten zen.
 
Asmakizun honen sekretua da [[:es:Reticulación|erretikulazio]] izeneko prozesuaren erabilera. Kotoia zelulosa izeneko material batez osatuta dago. [[Nylon]] sintetikoa eta polyester[[poliester]] zuntzak bezala, zelulosa [[polimero]] bat da, hau da, molekulek kate luzeak eratzen dituzte milaka atomoz osatuta. Beraz, molekulen kate forma luze honek sortzen du zelulosa nylona eta poliesterra bezala, zuntz ona. Kotoi fibrak tratatzeko modu bat aurkitu zuen, kate formako zelulosa molekulak kimikoki batu zitezen. Prozesu hau erretikulazioa da eta zimurrak izan ez ditzan, kotoiari erresistentzia ematen dio. Gainera bere berrikuntzari esker, deskubrituaurkitu zuen kimikoki lotutako zelulosa kateek gainazala leundu zezaketela.
 
Hasieran, erretikulazioak kotoi ehunetan duen eragina zuntzen gogortzeari lotuta zegoela uste zen, baina erretikulazio prozesuaren erabilera oso txikia zen bere tratamenduan eta beraz, horrek ez zuen gogortasunik gehitzen. Beneritok teoria berri bat garatu zuen, erretikulazioa zelan funtzionatzen zuen azaltzeko. Zelulosa molekulak bata besteari lotu ahal dira hidrogeno zubi ahulen bidez, eta kimikariak proposatu zuen erretikulazio prozesu honek hidrogeno zubiak gogortzen zituela, eta ondorioz, zimurrak ekiditzenekiditen dituen ehun erresistentea bihurtzen zuen.
<br />
 
== Beste ekarpen batzuk ==
-* Beneritoren aurkikuntza beirazko zuntzaren garapena ekarri zuen, erabilgarria izan zena laborategiko tresneriaren fabrikuntzanfabrikakuntzan.
-* Zauritutako soldaduak elikatzeko metodoa: ehungintzan egindako ekarpenaz gain, Koreako Gerran zehar, koipea emateko zain barneko metodo bat garatu zuen jateko gaixoegi zeudenentzat, eta denboraldi hartan, larriki zauritutako soldaduak elikatzeko erabiltzen zen.
 
- Zauritutako soldaduak elikatzeko metodoa: ehungintzan egindako ekarpenaz gain, Koreako Gerran zehar, koipea emateko zain barneko metodo bat garatu zuen jateko gaixoegi zeudenentzat, eta denboraldi hartan, larriki zauritutako soldaduak elikatzeko erabiltzen zen.
<br />
 
== Sariak ==
87 ⟶ 33 lerroa:
* 2008 National Inventors Hall of Fame induction
 
== Kanpo estekak ==
<br />
{{bizialdia|1916ko|2013ko|Benerito, Ruth R}}
 
[[Kategoria:New Orleanstarrak]]
== Webgrafia ==
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako asmatzaileak]]
https://mujeresconciencia.com/2015/01/12/ruth-rogan-benerito-quimica/
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kimikariak]]
 
[[Kategoria:Emakume asmatzaileak]]
https://es.wikipedia.org/wiki/Ruth_R._Benerito
 
https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_R._Benerito
 
http://web.mit.edu/invent/iow/benerito.html
 
https://web.archive.org/web/20071205060613/http://www.chemheritage.org/women_chemistry/stuff/benerito.html
 
https://archive.is/20130119031052/www.chicagotribune.com/features/lifestyle/chi-0226cottonfeb26,1,5389181.story
 
http://patents.justia.com/inventor/ruth-r-benerito